LeesKost

Wachten op een onzichtbaar kind

Roem gaat het sterfbed voorbij.

Docent Nederlands Rover van Slooten heeft van de oncoloog te horen gekregen dat zijn dagen geteld zijn. De tumor in zijn slokdarm is uitgezaaid naar de lever en het longvlies en is niet meer operabel. Rover is uitbehandeld. Hij zal thuis zijn eind moeten afwachten en hoe nabij dat eind is, kan de oncoloog niet zeggen. Rover besluit zich niet als een zieke te gedragen, maar gewoon weer aan het werk te gaan. Maar dat ‘gewoon’ valt niet mee. Hij licht zo min mogelijk mensen in, bang als zielige zieke te worden bejegend.

Als Neerlandicus is hij altijd gewoon geweest zijn lessen te beginnen met het voorlezen van een gedicht. Op een dag, als hij de leerlingen van een zesde klas voor zich heeft, en de gezichten van de toekomst naar zich opgeheven ziet, kiest hij een gedicht van Faverey dat eindigt met de woorden ‘De dood bestaat niet: zelf ben ik het die haar aanraak’. Koketteren met zijn toestand? Wellicht. Zijn dood moest een gebeurtenis worden, geen lijdzaam verdwijnen.

Rover wordt snel zieker. Bespreekt met zijn huisarts Lisa en zijn vrouw Eefje de dag dat zijn leven tot een eind gebracht zal worden. Toch verzet iets in hem zich daartegen. Dat iets is het feit dat hij Sarah wil zien. De stiefdochter, op wie hij zo dol op was toen ze jong was, en die liefde was wederzijds. Nu is ze een beroemde actrice, die zich jaren geleden in een interview afzette tegen haar stiefvader en hem ervan beschuldigde dat hij haar jeugd verwoest had met zijn intens gemene, hardvochtige en liefdeloze opvoeding. Hij heeft het verhaal vol verbazing gelezen. Iedereen geloofde haar, terwijl hij wist dat zij loog. Zou Sarah nu aan zijn sterfbed nog afscheid komen nemen? Misschien zelfs zeggen dat zij tóch van hem houdt? De pers dringt op voor zijn huis, het journaille wil het weerzien vastleggen. Achter het raam ligt Rover op zijn ziekenhuisbed. Wachtend en ongeduldig. Hij wordt benaderd door Damian, die wil bemiddelen tussen hem en zijn dochter. Publiciteitsgeil als Damian is, wil hij een graantje meepikken van de roem van dochter Sarah.

Auteur

Henry Sepers (1955) studeerde Nederlands en werkte als docent. Hij debuteerde in 1997 met de roman Bedachte Stad, evenals dit boek een roman over een verstoorde vader-dochter-relatie. In 2009 verscheen zijn eerste dichtbundel. Sepers heeft zes romans en drie dichtbundels op zijn naam staan, alle even fijnzinnig. De tweede dichtbundel Spreekt de troubadour (2012) werd genomineerd voor de J. C. Bloem poëzieprijs 2013. Sepers is ook fotograaf en videokunstenaar. 

De stiefvader wordt door de auteur omschreven als een roman over doodsangst en levensdrift, verstilling en openbaarheid. Zelf vind ik het vooral een roman over liefde die niet op de juiste waarde geschat wordt. Aan liefhebbende echtgenote Eefje worden weinig woorden gewijd, aan de dubbelhartige Damian meer, aan de trouweloze dochter Sarah het meest. Dit is een boek over een miskende liefde, over de tragiek opzijgezet te worden door iemand van wie je houdt. Dat verdriet vreet zo diep in dat degene die Rover wél liefhebben nauwelijks meer ertoe doen. Waar de hoop de dood in de ogen kijkt slaat de mens de ogen neer.

Een tragisch boek, adembenemend van opbouw, briljant geschreven.

Henry Sepers – De stiefvader. ISBN 978-94-92241-51-1, 232 pagina’s, €22,95. Utrecht: Uitgeverij Magonia 2023.

Eliminatie van nuttelozen

Futuristische kijk op de ouderenzorg in Nederland.

Na nucleaire aanslagen op Europa zijn in 2050 de medische voorzieningen in Nederland geminimaliseerd en zijn pensioenen en uitkeringen gestopt. Niet werkende personen worden als paria’s beschouwd, boven de 70 jaar is medische zorg voor velen uitgesloten en dien je uit het leven te stappen. De invloedrijke politieke partij ‘Dapperen Ouderen en Jongeren’ stimuleert op dwingende manier het vroegtijdig uitstappen van nuttelozen – niet werkenden, zodat voorzieningen voor jongeren en aan de economie bijdragende personen gegarandeerd blijft. Uit verzet of overmacht trekken ouderen en ongewensten zich terug in van voorzieningen gespeende dorpen waar ze proberen te overleven door ‘ouderenkunst’ te verkopen en zich te laten betalen als proefkonijn voor nieuwe chemische stoffen.

Radiologe Eva Prins beseft dat de politieke koers mensen de dood injaagt. Als haar man John ernstig ziek wordt beseft ze nog sterker dat een tegengeluid noodzakelijk is. Samen met een aantal collega’s en vrienden sluit ze zich aan bij de partij voor ‘Vrijheid van Leven en Sterven’. Abel Hama, een chirurg wordt de partijleider en gezamenlijk gaan ze de strijd aan.

Auteur

Pia van Egmond werd geboren en groeide op in Den Haag. Ze studeerde een aantal jaren medicijnen in Leiden, trouwde, kreeg kinderen en voltooide haar studie in Utrecht. Zij specialiseerde zich aansluitend in de radiotherapie en kreeg een aanstelling als medisch specialist. Ze promoveerde na haar pensioen en vatte vervolgens het plan op een roman te schrijven om op die wijze aandacht te vragen voor een zowel medisch als maatschappelijk probleem dat zij uitermate ongewenst vond: leeftijdsdiscriminatie. Tijd om te gaan is haar eerste roman. (Helaas konden wij geen auteursfoto achterhalen.)

In 2050 reist men in E-Mobs; voertuigen die invoegen op rails, daardoor opladen en de passagier naar hun eindbestemming rijden. De energietoevoer komt van Thoriumcentrales. Het zijn de enige futuristische details, buiten het extreem rechtse politieke klimaat. Vanuit Eva Prins volgen we op een beschouwelijke wijze de gevolgen van de vroegtijdige uitstapregel die zij als een aantasting van de vrijheid ziet.

Het verhaal is intrigerend, maar het verzand vanaf het begin in een overdaad aan dialoog en beschrijvingen waarin een overschot aan bijwoorden wordt gebruikt. De langdradigheid stagneert de leeservaring. De beschreven plot op de achterflap is briljant, in de uitwerking zitten jammergenoeg veel tegenstrijdigheden en losse draadjes.

Een paar voorbeelden van deze tegenstrijdigheden:

Wanneer het lunchtijd was, haalde ze meestal een sandwich uit een automaat in de hal. Als ze echt honger had vroeg ze bij het secretariaat of iemand een broodje uit de kantine voor haar meebracht.

Naar mijn mening is een sandwich gelijkwaardig aan een broodje. Nou zou men kunnen denken: is dit van belang voor een recensie? Mijn antwoord is ja, omdat dit soort tegenstrijdigheden door het hele boek zijn verweven. Zo is er sprake dat je op je zeventigste nergens meer voor dient. Financieel draag je niet bij aan de kosten van de maatschappij. Veel ouderen trekken zich daarom terug in dorpen waar ze muziek en kunst maken.

Ondanks de slopende armoede die na de grote nucleaire aanslagen het dagelijks leven in Europa was gaan beheersen, bloeide de kunst als nooit tevoren.

Later in het verhaal staat dat ‘ouderenkunst’ volledig waardeloos is. In de dorpen waar ouderen zich terugtrekken vormen zich orkesten van senioren die een instrument bespelen en er is vraag naar geschilderde portretten. Als kunst bloeit als nooit te voren – door de vele exorbitante uitvaartfeesten – zouden deze ouderen dus zeer nuttig zijn en veel geld verdienen.

Er wordt veel aandacht besteed aan een reis die Eva en haar man maken, hetgeen niets bijdraagt aan het subliem bedachte plot. Ook ligt de nadruk te veel op het vakgebied van de schrijfster.

Op de achterflap wordt melding gemaakt van een tegengeluid: de oprichting of het samenvoegen met de ‘Partij voor vrijheid van Leven en Sterven’ die pas plaatsvindt tegen het einde van het verhaal. Vervolgens gaan we in vliegende vaart naar de finale waarin de partij voor ‘Vrijheid van Leven en Sterven’ – zonder slag of stoot – de partij van ‘Dappere Ouderen en Jongeren’ overwint, waarna iedereen weer overgaat tot de orde van de dag. Welke nieuwe orde?

Het afgeraffelde einde maakt het verhaal ongeloofwaardig; de losse draadjes zijn teleurstellend.

De insteek van het verhaal is briljant, de uitwerking laat helaas veel te wensen over.

Pia van Egmond – Tijd om te gaan. ISBN 978-94-93214-77-4, 365 pagina’s, € 23,50. Haarlem: In de Knipscheer 2022.

De vrouw van de Italiaanse premier

Toeleven naar een interview.

In deze roman wordt een week lang het leven beschreven van Maria Cristina Palma, de beeldschone echtgenote van de Italiaanse premier Domenico Mascagni. Hun huwelijk stelt niets voor, ze slapen gescheiden. Ze probeert haar man wel zo veel mogelijk te steunen. Haar wordt gevraagd mee te werken aan een tv-interview. Na lang aarzelen stemt ze toe en de hele week leeft ze er naar toe. Het interview vormt de climax van de roman. We maken Maria Cristina in meerdere situaties mee: een work-out waarin een ongelukje plaatsvindt, een feest waar ze te veel drinkt, een kappersbezoek, het bijwonen van een opera en de ontmoeting met Nicola Sarti, een jeugdliefde. Hij komt op de proppen met een filmpje waarin ze uitgebreid seks met hem bedrijft. Maria Cristina is bang dat hij haar gaat chanteren.

Auteur

Niccolò Ammaniti (1966) is een Italiaanse auteur. Hij schreef verscheidene internationale bestsellers zoals: Ik haal je op, ik neem je mee, Ik ben niet bang, Zo God het wil, Anna. Ook was hij regisseur en showrunner van twee internationale tv-sereis: Il Miracolo en Anna. Van zijn boeken zijn in Nederland al meer dan 500.000 exemplaren verkocht. Zijn werk verschijnt over de hele wereld.

Ogenschijnlijk is Maria Cristina een benijdenswaardige vrouw. Ze wordt wel de mooiste vrouw ter wereld genoemd en als vrouw van de premier ontbreekt het haar aan niets. Ze heeft echter in haar leven de nodige tragiek meegemaakt. Al jong verloor ze haar vader, moeder en broer. Haar eerste echtgenoot verongelukte en haar huidige huwelijk is uitgeblust. Haar grootste geluk is haar dochtertje Irene. De schrijver is er goed in geslaagd een duidelijk beeld te geven van het karakter van Maria Cristina. Het is ook mooi om mee te maken dat ze in de loop van het verhaal verandert van een timide, geremde vrouw in een zelfbewust persoon. Het is sowieso knap dat deze mannelijke auteur er zo goed in slaagt te schrijven vanuit het vrouwelijk perspectief.

De schrijfstijl van Ammaniti is uitgesproken literair. Zijn filmische beschrijvingen zijn prachtig. Hij permitteert zich wel om veel details weer te geven. Dat geldt bijvoorbeeld bij de beschrijving van Maria’s uiterlijk. De afmetingen van Maria Cristina Palma’s gezicht zijn die van de goddelijke proportie, de verhoudingen tussen verticale , horizontale en schuine lijnen komen overeen met de wiskundige formule van de gouden snede. Ook de seksscene bevat veel details.

De roman is boeiend omdat er veel in gebeurt, er is de nodige spanning. Ook is er sprake van humor en ironie. Een voorbeeld van humor treffen we aan bij het etentje met een Belgische minister. Er moet een schoorsteen schoongemaakt worden en iemand laat zich in de schoorsteen zakken en komt vast te zitten.

Deze Italiaanse roman levert een heerlijke leeservaring op.

Niccolò Ammaniti – Het intieme leven. Uit het Italiaans vertaald (La vita intima) door Etta Maris. ISBN 978-90-488-6834-6, 334 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Lebowski Publishers 2023.