LeesKost | Koster's Bijzondere Boekensite

Hemelwortels

Geplaatst op 8 april 2023 door Piet Windhorst

De angsten van een claustrofoob

Op zoek naar alle huiverbronnen.

In deze omvangrijke essaybundel is het centrale onderwerp claustrofobie. De schrijver/onderzoeker heeft daar wel een zeer brede opvatting over. Het gaat niet alleen over opsluitingsvrees, maar ook over engtevrees en dieptevrees. Hij ging in de literatuur op zoek naar beschrijvingen van mijnen en grotten en noemt dat claustrofobe verkenningen. De zoektocht leverde een verzameling op van 40 verhalende essays, die vaak ironie of humor bevatten. De vele illustraties maken het boek aantrekkelijk.

Auteur

Atte Jongstra (1956) is de auteur van een steeds uitdijend oeuvre bestaande uit: romans, essays, dichtbundels en vertalingen. Zijn werk is vele malen bekroond. Voor zijn oeuvre kreeg hij de Constantijn Huygensprijs. Hij werkt momenteel aan een biografie over Leo Vroman.

De schrijver begint met enkele persoonlijke ervaringen. In zijn geboortedorp Wispolia had hij als hobby het graven van gaten. De schrijver noemt zichzelf gatomaantje, hij had een gat-obsessie. Zijn eerste ervaring was toen er bij Wormer een gat werd gevonden. Zelfs na vele onderzoekingen kon men het ontstaan niet verklaren. De tweede ervaring betreft een boottochtje in een onderaardse grot, de Speedwell Cavern. Hier ontdekte Jongstra zijn claustrofobie.

Zelfs in de Bijbel vindt de schrijver voorbeelden van mensen in benauwde ruimtes. Eerst noemt hij de profeet Jona die drie hele dagen in de ingewanden van een enorme vis zit opgesloten. Hij overwint de engtevrees door een rotsvast vertrouwen in God. De manier waarop de verlossing van Jona wordt beschreven is een mooi voorbeeld van de ironische schrijfstijl van Jongstra: God laat hem door de vis als een soort kwat op de vaste wal spugen. ‘Dank U Heer, Uw naam zij geheiligd.’ Een ander Bijbels voorbeeld is de kruisiging van Christus. Na zijn sterven daalde zijn ziel af naar het Voorgeborchte. De meeste mensen verblijven jaren in deze ruimte, maar Christus verblijft er slechts van vrijdagavond tot zondagmorgen. Na zijn opstanding vertoont hij zich aan zijn leerlingen. In het boek wordt ook de hemel beschreven, het gaat om de dromen van de Zweedse theoloog Swedenborg. Hier is geen sprake van opsluitingsvrees.

Veel aandacht besteedt de auteur aan mijnen. Dat begint al bij de afbeelding naast de titelpagina. We zien een doodgewaande mijnwerker die in 1963 in het Duitse Lengede via een nauw boorgat naar boven wordt gehesen in een torpedovormige capsule. Het ziet er doodeng uit. Herman Heijermans schreef het toneelstuk Glück auf. Hij werkte hiervoor een week als kompel. In het hoofdstuk De kanarie der mijnwerkers lezen we waarom de mijnwerkers een kanarie meenamen naar beneden. Mijnwerkers hebben talrijke heiligen die hen beschermden met als favoriet Sinte Barbara.

Ruimtevrees heeft een tegenhanger. Sommigen voelen zich niet prettig in een besloten gebied, dit wordt engtevrees genoemd; Het komt voor bij: een spoorwegcoupé, in een schouwburg of bioscoopzaal. Maar engtevrees slaat ook op maatschappelijke banden. Mensen die daar last van hebben willen zich niet binden. Ze zijn tegen het huwelijk en lidmaatschappen van verenigingen en organisaties.

In het hoofdstuk Nootopgravingen staan de vele noten. Sommige zijn heel interessant, andere vooral humoristisch. Ook de illustraties zijn heel bijzonder. Het boek wordt afgesloten met een zeer uitgebreid register.

Een heel opmerkelijk kijk- en leesboek!

Atte Jongstra – Hemelwortels. Avonturen van een lijder. ISBN 978-94-93183-15-5, 155 pagina’s. Enschede: AFdH Uitgevers 2023.

Geplaatst in Alle Boeken, Essays | Reacties uitgeschakeld

Jagtlust

Geplaatst op 5 april 2023 door Marianne Janssen

Zilveren jubileum van auteursdebuut

Buitenplaats en bewoners blijven boeien.

‘Jubeleditie’ staat er met een triomfantelijke gouden sticker op de kaft van het boek Jagtlust. Het is de achttiende druk van het debuut van de succesvolle schrijfster en historica Annejet van der Zijl. Zij is vijfentwintig jaar schrijfster, een zilveren huwelijk tussen haar en haar pen, en dat moest worden gevierd, vond haar uitgever terecht. Want Annejet van der Zijl heeft na dat eerste boek nóg veertien boeken geschreven, allemaal succesnummers. Haar geheim? Ze duikt zo diep in het bestaan van haar hoofdpersonen, of ze wel of niet bekend zijn doet er niet eens zo toe, dat ze hen echt tot leven brengt. Ze tekent ‘haar mensen’ voor de lezer met hun vreugde en verdriet, met hun liefde of liefdesverdriet, hun armoede of rijkdom, hun eenzaamheid of hun vriendenkring, hun helden en hun bedrog. Wie een boek als ‘Sonny’ leest weet wat het is om als eerste donkere man in wit Nederland te leven, wie Anna leest, maakt kennis met de Annie M. G. Schmidt áchter de schrijfster van de Spin Sebastiaan, en wie ‘Een dag om nooit te vergeten’ leest, haalt zich de dag weer voor de geest waarop krakers het feestje dreigden te verstoren van prinses Beatrix die koningin werd.

Dat geldt ook voor een boek als ‘Jagtlust’. De buitenplaats Jagtlust werd in 1871 in Blaricum gebouwd, maar niet de eerste bewoners, maar Fritzi ten Harmsen van der Beek werd jaren later de belangrijkste bewoner. Ze betrok het vervallen pand met haar eenjarige zoon Gilles in 1954 en mocht er als huisbewaarster wonen voor één gulden huur per jaar. Ze kreeg het recht de benedenverdieping te verhuren. Fritzi kreeg huurders van naam, om er maar een paar te noemen: J. Bernlef, Remco Campert, Louis van Gasteren, Robert Jasper Grootveld, Gerrit Komrij, Aad Nuis… en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Vaste bezoeker was ook Gerard Reve. Fritzi trouwde met huurder Remco Campert, die later tijdens een interview mijmerde: in di tijd ben ik erg gelukkig geweest. Na hun scheiding was zij lange tijd verloofd met de tekenaar Peter Vos. Jagtlust trok als een magneet kunstenaars naar zich toe, maar duidelijk was wel dat Fritzi als huisbewaarster van de kunstenaarskolonie niet alleen zelf kunstenaar was, maar tezelfdertijd ieders muze.

Auteur

Annejet, eigenlijk Annajetseke, van der Zijl (1962) is schrijfster en historica. Ze studeerde kunstgeschiedenis, maar studeerde af in massacommunicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze volgde in Londen de masterstudie International Journalism. Ze startte als redactrice bij HP/De Tijd. Daar specialiseerde zij zich in reconstructies en portretten van bekende en onbekende mensen. Van der Zijl ontving onder meer de Gouden Ganzenveer en de Amsterdamprijs voor de Kunst.

Met haar specialisme als basis schreef ze haar debuut Jagtlust, dat in 1998 uitkwam en meteen enthousiast werd onthaald. Ze portretteerde daarna onder meer Annie M.G. Schmidt, en Gerard Heineken. Annejet van der Zijl promoveerde op de biografie Bernhard, Een verborgen geschiedenis. In 2021 schreef zij het Boekenweekgeschenk Leon en Juliette.

De prachtige (hardcover) heruitgave van haar debuut is het lezen meer dan waard. Door het boek heen staan in zwartwit foto’s uit die tijd. In het midden is een katern te vinden met pagina’s uit de Jagtlustkoerier, die in 1956 en later verscheen. Een feuilleton, twistgesprekken, commentaren op de gang van zaken in de buitenwereld maar ook in de kleine wereld van Jagtlust, het is er allemaal in te vinden en dat maakt het boek dubbel bijzonder. Na een aantal foto’s staat een afbeelding van een prent die van der Zijl bij het verschijnen van haar boek kreeg van Hein en Maria ten Harmsen van der Beek, familie van Fritzi (1954 – 1971): ‘Hartelijk gefeliciteerd Annejet, met je overrompelende debuut!’

Dit is een historisch document dat nooit uit de tijd zal raken. Histoire contemporaine, het boek zal nog vele drukken beleven.

Annejet van der Zijl – Jagtlust. ISBN 9-789-048-868-0001, 224 pagina’s, €19,99. Amsterdam: Uitgeverij Hollands Diep, 18^e druk 2023.

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Geschiedenis | Reacties uitgeschakeld

Fatale biecht

Geplaatst op 4 april 2023 door Piet Windhorst

De kerk in de fout

‘Gore klootzak, mijn leven was een hel.’

Er is een priester op gruwelijke wijze vermoord, met afgesneden geslachtsdelen. Er staat

een tekst op de muur: Gore klootzak mijn jeugd was een hel. De man had juist een boek geschreven met daarin de bekentenis dat hij misdienaartjes had misbruikt. Naar aanleiding daarvan was er ook een televisie-interview. De politierechercheurs Leonie en John zoeken de moordenaar bij de vroegere misbruikslachtoffers.

Auteur

Gerard Legerstee (1956) werkte ruim veertig jaar op financiële afdelingen bij verschillende grote instellingen. In 2013 ontdekte hij plezier in het schrijven en voltooide hij zijn eerste boek Splitsing, waarin hij de bijzondere kanten van zijn lange loopbaan heeft verwerkt.

De twee speurders werken voor het eerst samen en dat gaat heel stroef. Leonie beklaagt zich bij haar chef: Hij is nogal overtuigd van zichzelf en luistert slecht naar andermans mening. Bovendien gedraagt hij zich als een hork. In het gehele boek blijven ze ruzies hebben. Dat gaat wel uiteindelijk vervelen. Ook wordt wel wat erg veel aandacht aan de eetstoornis van Leonie besteed.

Het verhaal van deze politieroman is knap opgebouwd. De rechercheurs verrichten naast het ruziemaken gelukkig ook knap speurwerk. Aanvankelijk zitten ze op een verkeerd spoor, ze zoeken uitsluitend misbruikte misdienaren, maar stap voor stap komen ze bij de daders en volgt er een verrassend slot dat ongehoord spannend is.

In deze thriller wordt weer eens duidelijk hoe fout de kerk handelde bij seksueel misbruik. De kerkelijke leiding greep niet krachtig in, hoogstens met een overplaatsing. Ook de gevolgen voor de slachtoffers worden treffend in beeld gebracht.

De hoofdstukken woorden aangeduid met de datum. De periode die beschreven wordt is van maandag 20 december 2021 tot en met maandag 24 januari 2022. Het verhaal speelt midden in de coronacrisis: lockdowns, mondkapjes, boosterprikken, afstand houden. Regerende ministers worden met name genoemd.

Een prettig geschreven, spannende en actuele politieroman.

Gerard Legerstee – Fatale biecht. ISBN 978-94-6365-509-5, 335 pagina’s, € 22,50. Leeuwarden: Uitgeverij Elikser 2023.

Geplaatst in Geen categorie | Reacties uitgeschakeld

Lafaard!

Geplaatst op 1 april 2023 door Adrianus

Door het verleden achterhaald

Jubileumthriller met vaart.

Als de kat van huis is… Zoë profiteert van de afwezigheid van haar ouders door een feestje te geven. Een feestje dat behoorlijk uit de hand loopt. Wanneer Zoë de volgende ochtend na een black-out, terwijl haar vrienden nog hun roes uitslapen, een frisse duik in het zwembad wil nemen treft ze daar het vastgebonden lijk van een voormalige vriendin aan. Niet veel later komt Saar, de dochter van een professor, niet thuis van een Halloweentocht.

Beide gevallen komen op het bordje van de Mechelse hoofdinspecteur Rani Diaz en haar team. Rani vraagt zich af of ze met elkaar te maken hebben.

Auteur

Sterre Carron (Antwerpen, 1957) is het pseudoniem van een bijzonder populaire Vlaamse schrijfster van misdaadromans. Ze heeft een levenslange belangstelling voor criminologie en een medische achtergrond, waarvan haar boeken duidelijk profiteren. Sterre debuteerde in 2013 met Mara en publiceerde sindsdien twee titels per jaar, waardoor de nu haar tienjarig schrijversjubileum viert met haar twintigste boek Lafaard! In elk boek wordt, naast de gebruikelijke porties misdaad, aandacht besteed een de persoonlijke omstandigheden van Rani en haar gezin, dat verder bestaat uit vriend Frederik, dochtertje Rune en tienerzusje Romy. De trouwe lezer volgt ook die ontwikkelingen op de voet. Mijn inziens lenen deze boeken zich prima voor een televisieserie. Misschien moeten de VRT en Netflix eens de koppen bij elkaar steken.

Omdat de commissaris tijdelijk is uitgeschakeld moet Rani het deze keer zonder hem doen, maar het is de vraag of dat een groot gemis is. Wel is het team onderbezet, mede vanwege enkele ziektegevallen. En van beide zaken (of is het er één?) kan ze voorlopig geen chocola maken. Dus, zoals zo vaak, moeten getuigen en mogelijke verdachten uitvoerig worden verhoord en hun verleden wordt nauwkeurig uitgespit. Hopelijk levert dat iets op.

Het gaat de ongeduldige Rani lang niet snel genoeg, zeker wanneer lang niet iedereen het achterste van haar of zijn tong laat zien. En zo blijft de moordenaar langer vrij rondlopen, wat uiterst gevaarlijk blijkt te zijn. Gelukkig is het deze keer rustig op Rani’s thuisfront. Ze is zelfs in staat om Romy heel gelukkig te maken.

Zoals we bij Carron gewend zijn volgen de ontwikkelingen elkaar steeds sneller op totdat er een geloofwaardige ontknoping wordt bereikt. Bravo Rani.

Een knappe jubileumthriller, die weer naar meer smaakt. Bravo Sterre.

Sterre Carron – Lafaard! Een Rani Diaz-thriller. ISBN 978-90-83307-14-5, 345 pagina’s, € 22,50. Westerlo (B): Phoenix Books 2023.

Geplaatst in Alle Boeken, Detective / Thriller | Reacties uitgeschakeld

Meisjes uit het dorp

Geplaatst op 29 maart 2023 door Marianne Janssen

Van schrijvende tiener tot beroemde schrijfster

Trilogie van ‘Gewoon Indisch meisje’ compleet.

De schrijfster Marion Bloem is zeventig jaar. Een merkwaardige start om een boek te recenseren, ware het niet dat de schrijfster het uitgebreid over haar jeugdjaren heeft, toen ze als Ramona in Het Dorp woonde, als dochter van een luchtmachtmilitair. Het Dorp, vlakbij Keistad en de militaire vliegbasis is meteen herkenbaar als Soesterberg. In het verhaal komt van alles aan de orde wat voor haar huidige leeftijdgenoten – en al helemaal voor diegenen die evenals zij van Indische komaf zijn – een en al herkenning biedt. De Indische families werden niet gastvrij in Nederland onthaald, kregen banen beneden hun niveau en akelig nauwe behuizing. Zo ook Ramona, haar oudere zusje Zus en hun ouders. Zus was altijd omringd door vriendinnen, Ramona’s beste vriendin was het schrift waarin ze haar verhalen schreef. Ze aanschouwde alle vriendschappen van Zus met enige verbazing. En nu ze zeventig is realiseert ze zich dat haar drie kleindochters weer heel anders met vriendschappen omgaan dan de populaire meisjes van toen. Haar kleindochters blijken hun vriendinnen zelfs vaak niet eens te kénnen. De oudste van zestien reageert lacherig op oma’s commentaar: antwoord geven op de 1250 likes en 172 berichten die ze krijgt als ze een foto van haar nieuwe sneakers plaatst? Maar oma waarom, het zijn maar likes, die hoef je niet te kennen, dat zijn geen vriendinnen maar volgers. Ramona werd geacht als indo-meisje in die tijd met indo-meisjes bevriend te raken en heel voorzichtig met jongens om te gaan. Haar vader hield haar streng in de gaten: zijn dochters mochten geen afgelikte boterham worden.

Vriendschappen toen, later en nu, het zijn totaal verschillende dingen. Dat gold niet alleen voor kinderen, maar ook voor Ramona’s ouders. Haar ouders kenden veel mensen, konden daar goed mee overweg, maar die mensen bleven kennissen. Vrienden waren zeldzaam, die waren te tellen op de vingers van een hand. Dat ze het daarbij graag Indisch hielden, was bijna vanzelfsprekend. Trots Indisch waren zij, en toch… als de kleine Ramona op een zomerse dag thuiskomt van het Bosbad zegt haar moeder geschrokken: Lieve help, wat ben je zwart. En haar vader die nooit en te nimmer in een korte broek liep was buitensporig trots op zijn blanke kuiten, terwijl zijn hoofd en zijn nek tot aan zijn kraag poepbruin waren. Zo zat het leven in elkaar.

Vreemde vriendschappen. De drie kleindochters leven heel anders, ze maken hun oma wegwijs in hun eigenwijze manier van vrienden kiezen: er liggen werelden tussen, maar wat is nu eigenlijk beter. Moet je die grens wel trekken?

Auteur

Marion Bloem (1952) is auteur, beeldend kunstenaar en filmmaker. Ze werd in Arnhem geboren als kind van Indische Nederlanders en was al jong bijzonder geïnteresseerd in het land van haar voorouders. Ze is klinisch psycholoog. Bloem schreef verschillende kinderboeken, onder meer Matabia, over de aanpassingsmoeilijkheden van een Indisch meisje in Nederland. Het boek werd bekroond met de Ibby Prijs en de Tiger Award. In 1976 verscheen voor volwassenen De Overgang. Zij werd in 1983 beroemd met het autobiografische boek Geen gewoon Indisch meisje. Daarin schrijft ze over het migrantenbestaan in Nederland en de Indische geschiedenis. In 1993 ontving ze de E. du Perronprijs. Toen haar man, de inmiddels overleden schrijver/arts Ivan Wolffers (1948-2022) prostaatkanker kreeg, schreef ze met de uroloog Paul Kil drie boeken over de invloed van deze kwaal op hun gezamenlijk leven.
Bloem schrijft veelal boeken met autobiografisch karakter. Na Geen gewoon Indisch meisje volgde Een meisje van honderd. Samen met dit nieuwste boek is de trilogie compleet. Van haar films trok vooral de documentaire Het land van mijn ouders volle zalen. Zij maakte zes korte speelfilms en twee lange documentaires. Daarnaast is zij als beeldend kunstenaar heel actief. Een multitalent kortom, dat op alle fronten bewondering oogst.

Vriendschap, zusterliefde, het zijn onderwerpen die vooral vrouwen zullen aanspreken. Maar door de context van de jaren vijftig speelt ook de geschiedenis uit die tijd een belangrijke en herkenbare rol. Nozems, vetkuiven, Elvis, sjorren, de hoogst gevaarlijke tongzoen, en die ene beste hartsvriendin bij wie je lief en leed kwijt kon… het is van toen en het is van nu, maar nu heeft het andere namen en het fascineert nog evenzeer. Bloem weet jong en oud te raken.

Marion Bloem – Meisjes uit het dorp. ISBN 9-789-029-5492-33. 528 pagina’s, €26,99. Amsterdam: De Arbeiderspers 2023.

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Deel van een reeks | Reacties uitgeschakeld

De diva en de demon

Geplaatst op 27 maart 2023 door Adrianus

Humor, seks en beestachtige moorden

Wraak wordt het beste koud geserveerd.

De diva uit de titel is Mirabella di Silvestro, een temperamentvolle en botergeile Italiaanse die ooit met haar ouders naar België emigreerde. Na de onopgeloste moord op haar man Dikke Pol blijft zij meer dan goed verzorgd achter met haar twee pleegkinderen Max en Charlie, totdat Max’ nonkel Boris een keer langskomt,

het soort man waar een vrouw zich geen minuut bij verveelt… Bij elke thuiskomst peuzelt hij haar op, brokje bij brokje, geen stukje waar hij niet zijn tanden in zet, geen plekje dat hij onberoerd laat.

En hiermee is de toon van dit boek vol seks en misdaad gezet. Je zou het kunnen zien als de levensbeschrijving van Mirabella, zo’n kanjer met vuur in haar reet. Het soort waar mannen voor moorden. In de loop van het verhaal vermeldt de auteur terloops dat Mirabella ook de naam van een pruimensoort is. De associatie ligt voor de hand.

En de demon? Wie dat is wordt de lezer snel genoeg duidelijk. Of toch niet?

Wanneer het huwelijk tussen Mirabella en Boris zal worden gesloten komt de bruidegom niet opdagen. Gelukkig is en blijft Max haar steun en toeverlaat.

Auteur

Guy Prieels was cabaretier, vastgoedmakelaar en kunsthandelaar. In 2007 verscheen zijn eerste thriller Duisterlicht. De wraak van meneer Jules werd genomineerd voor de Hercule Poirotprijs 2016 en was runner up voor de Thrillzone Award 2016. De diva en de demon is zijn elfde roman.

Na het enerverende begin wordt de Mirabella’s complexe familiesituatie netjes op een rijtje gezet. We maken kennis met de vrolijke weduwe Babette en met Max’ echte moeder Alice.

Op aanraden van Mirabella trouwt Max met Angèle, die hij ziet optreden bij een lokale liedjeswedstrijd: Een stem met volume, een meid met volume. Max is dol op volumes. Ze is niet moeders mooiste, maar er zit vlees aan. Volronde tieten en billen. Een mopsneus en dubbele kin, maar helblauwe, droef staande ogen.

Charlie komt aan de kost met kaartspelen. Als een pooier alles aan hem verliest spelen ze om diens vriendinnetje: Lientje, bijgenaamd Pijpelientje. Charlie wint en Lientje gaat blijmoedig de kost voor hem verdienen.

Er komen nogal veel vrolijke weduwes in het verhaal voor. Marilou, de moeder van Angèle, geniet jaarlijks met Alice van het Zwarte Pietentoerisme naar Afrika. Voor de pracht van de natuur, dat zeker, maar dan in de vorm van jongens met gestroomlijnde lijven, naakt of hoogstens met een welgevuld lapje stof, dat je nauwelijks een zwembroek mag noemen.

Die jongens geven zich met hart en ziel. En wat een potentie. Ze lozen zaad alsof het krantjeswater is.

Maar dan verdwijnen er plotseling verschillende personen. Ze blijken onvindbaar totdat er twee vermoorde vrouwen letterlijk worden opgevist. Nog later wordt het hoofd van één van de andere vermisten teruggevonden.

Jaren later dreigen de moorden uiteindelijk aan het licht te komen. Bovendien zint er iemand op wraak, koud geserveerd…

Je proeft het plezier waarmee dit vrolijkmakende verhaal, dat steeds spannender wordt, is geschreven. Het kent weliswaar enkele wrede uitschieters, maar wie daarop let is een kniesoor. Het slot is prachtig, je weet wat de dader te wachten staat en dat gun je hem van harte.

Jammer dat ik de vorige boeken van Prieels (nog?) niet ken. Ik kijk uit naar zijn volgende thriller.

Guy Prieels – De diva en de demon. Roman noir. ISBN 978-90-5240-102-7, 207 pagina’s, € 17,99. Antwerpen: Uitgeverij Houtekiet 2023.

Geplaatst in Alle Boeken, Detective / Thriller, Humor | Reacties uitgeschakeld

Lessen

Geplaatst op 25 maart 2023 door Piet Windhorst

Een leven van gemiste kansen

Wereldgebeurtenissen en de invloed daarvan op een mensenleven.

We hebben te maken met een levensbeschrijving. Het betreft Roland Baines, zoon van een officier. In Libië, waar zijn vader voor zijn werk verbleef, had hij een gelukkige jeugd. Terug in Engeland wordt hij ondergebracht op een kostschool. Als jonge puber heeft hij een affaire met een pianolerares. Dat heeft grote gevolgen voor zijn verdere leven. Ondanks zijn intelligentie gaat hij niet studeren en niettegenstaande zijn grote talent als pianospeler stopt hij met de lessen. In zijn leven heeft hij vele baantjes. Zijn huwelijk is van korte duur. Zijn vrouw verlaat hem en zijn zoontje voedt hij in zijn eentje op. Ondanks zijn grote talenten is hij in alles een mislukkeling.

Auteur

Ian McEwan is een van de meest gerenommerde hedendaagse Engelse schrijvers. Hij vestigde zijn reputatie met bestsellers als Aan Chesil Beach, Boetekleed, Zaterdag en Amsterdam, waarvoor hij de Booker Prize kreeg. McEwans werk verschijnt wereldwijd in meer dan dertig talen en vele van zijn boeken zijn verfilmd, waaronder De Kinderwet (met Emma Thompson in de hoofdrol).

Roland was getrouwd met Alissa. Ze krijgen een zoon: Lawrence. Hoewel het een gelukkig huwelijk was verlaat Alissa plotseling en geheel onverwacht het gezin. Ze wil zich geheel wijden aan een schrijverscarrière. Ze blijkt een groot talent te zijn en is heel succesvol. Volgens haar gelukt het schrijven alleen als ze geen contact heeft met Roland en Lawrence.

Roland is een loser zonder enige ambitie. Hij verdient geld met tennislessen en als huispianist in de lounge van een hotel. Ook is hij copywriter bij een wenskaartenfirma. Zijn relatie met zijn zoon is uitstekend. Hij heeft talrijke liefdesrelaties, maar ze zijn allemaal van korte duur. Als hij op latere leeftijd wil trouwen overlijdt zijn aanstaande vrouw.

De schrijver heeft veel aandacht besteed aan de historische gebeurtenissen die plaatsvonden in het leven van Roland van 1948 tot 2020. Tijdens zijn verhouding met Miriam Cornell is er de Cubaanse rakettencrisis. De nucleaire ramp in Tsjernobyl maakt veel indruk, Roland is bang voor straling en isoleert zijn huis. In de tijd van de muur bezoekt Roland kennissen in Oost-Berlijn. De toestand daar wordt heel helder beschreven, dat geldt ook voor het moment dat de muur werd afgebroken. Roland bevond zich in de menigte Oost-Duitsers die de voor het eerst West-Berlijn in trokken. Als Roland 72 is komt de Coronapandemie met zijn lockdowns. Zo gaat hij van tegenslag naar tegenslag.

Twee vrouwen hebben zijn leven bepaald: muziekjuf Miriam Cornell en zijn echtgenote Alissa. Het is heel spannend als hij beiden wil spreken en hij hen wil confronteren met zijn mislukte leven. Hoe loopt dat af?

Toen zijn vrouw was verdwenen zocht Roland hulp bij de politie. Die hielp hem nauwelijks. Hij moet bewijzen dat hij Alissa niet heeft vermoord. Veel later wordt hij benaderd door de politie. Zij willen Miriam alsnog veroordelen voor misbruik van een minderjarige. Roland wil dat niet.

Lessen is een zeer uitgebreide roman, geschreven in een goede stijl. Het boek is bijzonder omdat de schrijver ook de wereldgebeurtenissen en de invloed daarvan op een mensenleven laat zien. Ook de psychologie bij de persoonsbeschrijving is diepgaand. De schrijver wil laten zien dat er weinig ruimte is voor een mens om zijn leven in te richten naar zijn eigen wil. Je bent overgeleverd aan het lot dat je toevalt. Een erg pessimistische visie.

Ian McEwan – Lessen. Vertaald uit het Engels (Lessons) door Harm Damsma en Niek Miedema. ISBN 978-94-6336-160-6, 572 pagina’s, € 27,50. Amsterdam: Uitgeverij De Harmonie 2023.

Geplaatst in Alle Boeken, Fictie | Reacties uitgeschakeld

Het raadsel Vermeer

Geplaatst op 24 maart 2023 door Marianne Janssen

Kroniek van een schildersleven

De Phoenix van Delft tot leven gebracht.

Schetsen, krabbels, studies, brieven en etsen vormen de kostbare erfenissen van beroemde schilders uit vroeger eeuwen. Aan de hand daarvan leren wij, de bewonderaars van hun werk, de meesters kennen. Als doodgewone mensen, begiftigd met een groot talent, wier werk ons eeuwen later nog in bewondering toe doet kijken. Van Johannes Vermeer ontbreken dergelijke memorabilia. Wie hem wil leren kennen moet zijn werk bekijken, vijfendertig schilderijen, niet meer, maar wereldwijd bewonderd.

Wie was Johannes Vermeer, de schilder van Gezicht op Delft, Het meisje met de parel en Het melkmeisje, om drie van de zeven beroemde schilderijen te noemen, die in het Mauritshuis in Den Haag en het Rijksmuseum in Amsterdam binnen onze landsgrenzen hangen? Tientallen kunsthistorici en historici hebben zich diepgaand over zijn werk gebogen, in de hoop daaruit stof te putten voor een beschrijving van Vermeers leven en daarmee tot in detail zijn werk te doorgronden. Nu in het Rijksmuseum achtentwintig werken van de schilder bijeengebracht zijn volgen vele duizenden in hun kielzog. Zoeken zij de schilder Vermeer, willen zij een blik werpen op de verstilde facetten van het leven van de Gouden Eeuw of zoeken zij de stilte van het licht? Het valt niet te zeggen. ‘De Phoenix van Delft’, zoals Vermeer genoemd wordt, hult zich nog in vele raadselen.

Aart Aarsbergen speurt in zijn boek naar de man die het palet in de hand had toen hij zijn – veelal kleine – doeken schilderde. Inwoner van de stad Delft die hij wellicht nooit verlaten heeft, nijver bezig de kost te verdienen voor zijn vrouw en zijn grote gezin met vijftien kinderen, van wie er vier al jong overleden. Aarsbergen schetst het leven in de Gouden Eeuw, hard voor wie niet bemiddeld was, vraagt zich af bij wie de meester zelf ooit in de leer was, toont hoe de schilder op zoek was naar een eigen stijl. Vermeer schilderde in zijn begintijd nog wel Bijbelse taferelen, het zou te maken kunnen hebben met zijn overstap van het protestante naar het katholieke geloof, nodig om het katholieke meisje Catharina Bolnes te trouwen. Later werd het werk ingetogener. Vermeer schilderde het kleine leven in het late licht. Aarsbergen vertelt bij elk schilderij – alle schilderijen zijn mooi in kleur afgedrukt in het boek – de achtergrond en de betekenis.

Auteur

Aart Aarsbergen (1953) studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Hij was van 2001 tot 2018 hoofdredacteur van de Nederlandse editie van National Geographic. Hij publiceerde her en der over geschiedenis, politiek, sport en literatuur. In juli 2021 verscheen Geschiedenis in Nederland in 27 plekken.

Het bijzondere aan dit boek is dat het leest als een kruising van een historische roman en een buitengewoon informatief boek vol onderzoek, eigen en andermans meningen. Waar dat laatste aan de orde is voorziet Aarsbergen die meningen steeds van uitgebreide verklaringen. Handig en belangrijk is het namenregister achterin, dat biedt de lezer houvast. De tentoonstelling in het Rijksmuseum laat achtentwintig van Vermeers doeken zien, achterin het boek noemt Aarsbergen ze alle vijfendertig, met daarbij in welk museum ze hun vaste plaats gevonden hebben.

Op de kaft van dit geweldige boek staat het meisje van De schilderkunst, een schilderij van een meisje met een trompet in haar hand, half gericht naar de schilder die haar portretteert, volgens velen Vermeer zelf. De schilder beschouwde dat zelf als zijn magnum opus en het heeft zijn atelier bij zijn leven nooit verlaten. Hij weigerde het te verkopen, vertelt Aarsbergen, terwijl zijn grote familie van de opbrengst ervan minstens een jaar had kunnen leven. Dat zij – en niet een van de schilderijen die bij het grote publiek het meest bekend zijn – op dit boek staat afgebeeld, beschouw ik graag als een teken van grote bewondering voor de schilder. Het doek hangt in Wenen, het Kunsthistorisches Museum leende het grootmoedig uit voor de expositie.

Alleen maar lof voor dit boek? Nee, toch een klein puntje van kritiek. De letter waarin het boek gedrukt is, is licht en zó klein dat het lastig lezen is. De lamp erop? Dat maakt het nog lastiger doordat de pagina’s van het boek van halfglans papier zijn, mooi voor de illustraties, een regelrechte ramp bij het lezen. Een kleurkatern in glans apart had dit euvel verholpen.

Desondanks, een prachtig en boeiend boek voor de ware Vermeer-liefhebber.

Aart Aarsbergen – Het raadsel Vermeer, kroniek van een schildersleven. ISBN 9-789-056-159-68-9. 240 pagina’s. €27,50. Gorredijk: Sterk & De Vreese 2023.

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Kunst | Reacties uitgeschakeld

Identitti

Geplaatst op 23 maart 2023 door Piet Windhorst

Gemengde afkomst

Helpt rasverandering tegen discriminatie?

Nivedita is een studente in Düsseldorf. Ze heeft een gemengde afkomst: vader Indiaas en moeder Duits. Waar hoort ze echt bij? Ze voelt zich het meest thuis bij de niet-blanken. Haar grootste frustratie is dat ze niet donker genoeg is. Ze gaat naar de colleges van prof. dr. Saraswati die het heeft over postkoloniale theorie, gender en identiteitstheorie. Ook zij heeft een Indiase afkomst. Het eerste college begint ze met de kreet: Iedereen die wit is: wegwezen. Deze cursus is alleen voor PoC (people of colour). Nivedita blijft. Ze geniet van de colleges over kleur en racisme. Helaas ontstaat er een enorme rel als bekend wordt dat Saraswati eigenlijk blank is. Ze is het kind van Duitse ouders. Haar huid heeft ze laten kleuren en ze heeft zich een ander ras aangemeten. Dat moet volgens haar kunnen, transgenders kunnen ook veranderen, maar dan van geslacht. Er wordt heftig gereageerd op de onthulling, ook vele van haar studenten haken teleurgesteld af. Saraswati wordt ontslagen. Nivedita blijft haar trouw, ze gaat bij haar wonen.

Auteur

Mithu Sanyal (1971) is professor cultuurwetenschappen, journalist en auteur die schrijft over seks, gender, postkolonialisme, macht en racisme. Haar essays en artikelen werden gepubliceerd in The Guardian. Identitti is haar eerste roman en in Duitsland al direct een bestseller. Het is duidelijk een roman met veel autobiografische elementen.

Identitti is in meerdere opzichten geen simpele roman. Het grootste deel van het boek bestaat uit gesprekken van Nivedita met haar professor of met haar kamergenoten. In de meeste gevallen gaat het niet om gesprekken over alledaagse dingen, maar meestal over de opvattingen van de professor over ras, rassendiscriminatie en identiteit. De schrijfster gebruikt veel Engelse vaktermen.

Het is niet zo zeer een roman met een plot, maar een studieboek met enkele verhalende elementen. De belangrijkste gebeurtenis is het schandaal rondom professor Saraswati als haar ware afkomst wordt onthuld. Andere verhalende onderdelen zijn het liefdesleven van Nivedita en het sociale leven met haar medestudenten en kamergenoten. Nivedita heeft een blog dat de identiteitspolitiek als onderwerp had. Aanvankelijk had het als titel Mixed-Race Wonderwoman, maar later werd dat Identitti. Een belangrijk onderdeel van het boek zijn de vele reacties in de vorm van tweets op de uitspraken van Nivedita in haar blog. Een ander onderdeel van de roman zijn de gesprekken die Nivedita voert met de Indiase godin Kali. Deze is zwart en naakt en ze heeft vier armen. Kali leeft alleen in de fantasie van Nivedita.

Enkele voorbeelden van tweets die een reactie zijn op de blog van Nivedita.

FatmaAydemir@fatma_morgana white privilege at ifs best: als er money en fame te halen valt, willen ze zijn zoals wij#Saras Whitey

Ijoma Mangold @IjomaMangold Als huidskleur sowieso alleen een construct is, wat is er dan op tegen als we allemaal PoC’s worden? Make identity politics universal!

Joachim Stopp bds Raichie @ TruthFinder23 Waar moet dit opgeklopte schandaal over een onbekende professor ons van afleiden? #non-event # SaraswatiIs Boring

Wat zegt Sarawati zelf over haar rasverandering? Volgens haar is ze uit haar comfortzone gestapt om als gekleurde te kunnen aanvoelen hoe het is om gekleurd te zijn. Het is een vorm van optimale empathie. Ze heeft haar witheid opgegeven en de daarmee samenhangende privileges (give up your privileges). Immers ras is volgens haar een cult, iets wat niet bestaat maar bedacht is. Er wordt overigens niet over ras gesproken. ‘Ras’ is een foute vertaling voor race. Ras gebruik je bijvoorbeeld bij honden. Race is een veel omvangrijker begrip, het is cultureel bepaald.

Identitti is nauwelijks een roman te noemen, eerder een luchtig studieboek, dat een breed inzicht geeft in de problematiek van koloniaisme en racisme. Saraswati ziet decolonizing als de oplossing.

In haar boek gaat het vaak over de witte mensen (de schrijfster schrijft de term ‘wit’ consequent met cursieve letters). Vroeger bestond het witte ras niet. Het begrip is pas ontstaan toen de transatlantische slavenhandel begon. Het witte ras mocht dat doen vanwege haar superioriteit. Wit is onlosmakelijk verbonden met witte overheersing. Saraswati geeft als vak de postkoloniale theorie die zich verzet tegen het zich superieur voelen van de witten met rassendiscriminatie als gevolg. Saraswati schreef het essay White Guilt. Waarom niemand wit wil zijn. In de tijd dat de term oude witte mannen een belediging is geworden wil niemand meer wit zijn. Daarom kozen Nivedita en ook Obama met hun gemengde afkomst voor hun zwarte kant.

Een ideeënroman die op een veelzijdige manier de identiteitsproblematiek behandelt.

Mithu Sanyal – Identitti. Uit het Duits vertaald (Indentitti) door Ymke van der Staay. ISBN 978-94-645-2009-5, 416 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Uitgeverij Cossee 2022.

Geplaatst in Alle Boeken, Diversen | Reacties uitgeschakeld

Wat een tuin ziet als hij slaapt

Geplaatst op 21 maart 2023 door Suzanna Esther

Rauwe proza

Tachtig dagen gluren in onderhuidse binnen- en bovenkamers.

We lezen het dagboek van een chronisch ziek hoofdpersonage met een bipolair hoofd op haar schouders en één metaforisch hoofd in haar buik. Schakelend tussen haar realiteit, hersenspinsels in het heden en herinneringen uit het verleden schetst ze met een absurdistische rauwe zelfspot vanuit haar microkosmos een getroebleerde doch fascinerende geschiedenis.

Auteur

Johanna Geels (1968) is dichter, schrijver en columnist. Ze schrijft over de absurdistische en poëtische kant van de dagelijkse dingen, maar ook over haar logeerkat, padden in de tuin, vreemde kostgangers en haar dagelijks gevecht met chronisch ziek-zijn (h-EDS). Dat laatste overigens altijd met de nodige kwinkslagen. Zij publiceerde vier dichtbundels en een verzameld columnboek. Wat een tuin ziet als hij slaapt is haar debuutroman.

Vanaf de eerste pagina word je Geels’ universum ingezogen, ze vuurt woorden, zinnen op de lezer af die van een lucide schoonheid zijn om er vervolgens een bitter en giftig sausje over te gieten.

Soms is delen mooi, soms is het de hel, maakt het dingen los die beter niet wakker hadden kunnen worden. Misschien kan ik de wereld terug in zijn hok krijgen.

Verder lezen voelt ongemakkelijk, alsof je bij een vreemde naar binnen gluurt waar het dagdagelijkse herkenbaar is – banale zaken als verheugen op het avondeten, een zeker ritme van de dag – maar waar de verwoorde belevingswereld tegen waanzin aanschurkt.

Wieke had heerlijke gadogado gemaakt. Ik ga het recept niet met je delen, hoor. Voor je het weet gaan we ons in gezelligheid wentelen. Veranderen de wanden van mijn slaapkamer in Libelle-omslagen. En ik kom hier niet voor de gezelligheid.

Dat wij als lezers niet voor de gezelligheid komen maakt Geels al snel duidelijk, al blijft het tot het einde vaag wat er wél van ons wordt verwacht. Meeleven, meelijden, stukken tekst markeren omdat die herkenbaar, adembenemend zijn of om met afgrijzen vervuld onze billen samen te knijpen?

Op de achterflap meldt Geels het al: ‘Ik houd niet van plot. Wat kan mij zo’n plot schelen. Ik hou van een huis waar mensen wonen, en dat je dan het dak optilt, naar binnen kijkt, opschrijft wat je niet ziet en weggaat. De rest is geouwehoer.’

Dat is precies wat ze doet. Ze tilt haar dak op, toont het onzichtbare, zet abrupt het dak terug en laat ons beduusd achter. We sjokken gelaten haar verwilderde tuin uit, onszelf afvragend: wat is waan en wat is werkelijkheid?

Je moet het maar kunnen, een boek schrijven waarin het hoofdpersonage vanuit bed een fragmentarisch verhaal vertelt dat qua spanning niet onderdoet voor een spannende, soms gruwelijk thriller. Geels flikt het.

Johanna Geels – Wat een tuin ziet als hij slaapt. ISBN 977-94-93214-65-1, 206 pagina’s, € 19,95. Haarlem: Uitgeverij In de Knipscheer 2022.

Geplaatst in Alle Boeken, Ziekte | Reacties uitgeschakeld