LeesKost | Koster's Bijzondere Boekensite

Van kinderwieg tot soldatengraf

Geplaatst op 12 oktober 2024 door Marianne Janssen

Onderwijs en indoctrinatie in Hitlers Duitsland

Kinderen in de klauwen van Duitslands wrede ‘Kindervriend’.

De Amerikaanse onderwijzer en journalist Gregor Ziemer runde sinds 1928, samen met zijn vrouw Edna, de Amerikaanse school in Berlijn. De bedoeling was om ‘Amerikaanse kinderen in Duitsland te voorzien van de faciliteiten die benodigd zijn om hun Amerikanisme in het buitenland te bevorderen’. De Ziemers hadden een dochter, Patsy, in 1927 in Cebu geboren toen haar ouders in de Filippijnen werkten. Op de school zaten niet alleen Amerikaanse kinderen, maar ook kinderen van ambassadeurs en consuls, zakenmensen en artiesten. Hitler was in opkomst. Gregor en Edna zagen het vol bezorgdheid aan. Ziemer boekstaafde de geschiedenis in Education for Death, dat werd verfilmd door Disney. Patsy schreef – terug in de VS – Two Thousand and Ten Days of Hitler dat in 1940 uitkwam. Het veroorzaakte een golf aan publiciteit.

Gregor Ziemer was uiteraard niet de enige die Hitlers opkomst waarnam. Maar lang niet iedereen was zo bezorgd als hij. Hitlerjongen Franz Albrecht Schall was zelfs dolenthousiast toen zijn grote held tot rijkskanselier werd benoemd. Nadat hij de kerstvakantie had doorgebracht bij zijn ouders – die hun kerstboom hadden versierd met hakenkruisvlaggetjes – schreef hij op 30 januari 1933 in zijn dagboek: ‘Hitler aan het roer van het Rijk, waarvoor hij veertien jaar fanatiek en doelbewust heeft gestreden. (…) De vaandels hoog! Heil Hitler!’ Ook Baldur von Schirach was verheugd. Als leider van de Hitlerjugend maakte hij eindelijk carrière. En de tieners Günther Roos en Wolfhilde von König vereerden de kindervriend en redder van Duitsland Hitler alsof hij degene was die hun saaie leven ten goede zou keren. Ook zij zetten hun liefde voor de dictator op schrift en bezochten alle bijeenkomsten waar ze een glimp van hun held zouden kunnen opvangen. Geen groter en mooier mens dan hun ‘Führer’.

De Duitse jeugd werd dan ook flink geïndoctrineerd. Vanaf hun jongste jaren op de crèche tot en met de hoogste klassen van het onderwijs kwamen ze in liederen en leerboeken Hitler tegen. Oude leerboeken werden herschreven. Rekenen, taal, aardrijkskunde en geschiedenis werd op zijn ‘hitleriaans’ gegeven. Want 1+1 bleef weliswaar 2, maar zodra er tekst in sommen voorkwam, sloop Hitler met Mein Kampf de rekenboeken binnen. Hetzelfde gold voor poppenkastspelen, voor gezelschapsspelen en speelgoedsoldaatjes, voor film en radio. Meisjes werden rijp gemaakt voor het moederschap: zij zouden kinderen moeten (‘mogen’) baren voor Hitlers leger. Jongens werden voorbereid en klaargestoomd voor het leger. En via het leger voor het soldatengraf. Het zou een eer zijn voor Hitler te sterven.

Auteur

Kevin Prenger (1980) is hoofdredacteur van TracesOfWar.nl, het grootste Nederlandstalige online naslagwerk over WO2. Ook schrijft Prenger voor Historiek.net. Hij publiceerde Meer dan alleen Auschwitz en In de schaduw van Schindler. Prenger is gespecialiseerd in de minder bekende aspecten van het Duitsland van vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Van kinderwieg tot soldatengraf is een boeiend, fascinerend en ook enigszins griezelig boek. Niet alleen omdat het laat zien hoezeer de jeugd geïndoctrineerd kan worden in de leugens van het kwaad, maar ook omdat het een waarschuwing voor deze tijd is. Luister maar eens naar Russische goedgelovige burgers van deze tijd, die de woorden van hun dictator Poetin nabauwen als deze het Westen de schuld geeft van de oorlog in Oekraïne. Hún kinderen denken als Franz Albrecht Schall, als Günther Roos en Wolfhilde von König, de Hitlerjugend uit dit boek. Tragisch en onvoorstelbaar maar waar! Ze zijn bijna rijp voor Poetins leger. Bijna rijp voor het soldatengraf. Wat een verspilling van levens, wat een wreedheid tegenover de jeugd die de toekomst wordt ontnomen.

Prenger vertelt de verhalen onder andere via voornoemde dagboeken. Hij vertelt op die manier geen geschiedenis, hij is aanwezig via het handschrift van de kinderen van toen. Dat maakt de verhalen van de dagboekschrijvers ook zo ‘levend’. En overleefden zij hun oorlog? Ook daarvan doet Prenger ons kond.

Deze verhalen blijven hangen. Uit deze verhalen trek je lering, vooral omdat wie wijs is weet, dat de geschiedenis zich altijd dreigt te herhalen.

Dit is een adembenemend goed boek. Wie zó over geschiedenis schrijft, verdient de hoogste lof.

Kevin Prenger – Van kinderwieg tot soldatengraf. ISBN 9-789-089-757-06-7, 304 pagina’s, € 22,99. Meppel: Just Publishers 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Geschiedenis, Tweede Wereldoorlog | Reacties uitgeschakeld

Het Melkvarken

Geplaatst op 9 oktober 2024 door Marianne Janssen

Het boek van geboorte, kaas en de dood

Vader en zoon in levenden lijve.

Op de dag dat Robert Schuit vader wordt van een zoon is zijn eigen vader de dood nabij. De baby is permanent in staat zijn vader tot vertedering, verrukking en verbazing te brengen. Het zijn gevoelens waar Nick, Schuits vader, allang niet meer toe in staat is. Desondanks tekent Schuit daagse momenten uit beider levens met ragfijne woorden op. Vaak doordrenkt van ironie, altijd vol humor, soms vol emotie. Hij noteert gedachtesprongen, rare belevenissen, nietszeggende momenten die hij opwaardeert in taal. Hij giet ze in de vorm van ZKV’s, een term die werd bedacht door de schrijver A.L. Snijders. Schuits ZKV’s gaan – anders dan die van Snijders – over twee thema’s: geboorte en dood, verbeeld door zoon en vader.

De pasgeboren zoon voert de boventoon. Zoon wordt door mensen in de omgeving Het Melkvarken genoemd. Wanneer hij naar de borst zoekt maakt hij knorrende geluiden. Waarschijnlijk, schrijft vader Schuit, is Het Melkvarken een kwade geest. En hoe gaat het met zulke namen? Ze blijven hangen uit vertedering. Later, als zoonlief wat ouder is, kauwt hij graag ergens op. Hij eet papier. ‘Hadden we dat bij zijn geboorte geweten, dan hadden we hem Het Papiervarken kunnen noemen,’ spot zijn vader. Hij legt de ontwikkeling van zijn Melkvarken vast. De eerste dag op het kinderdagverblijf, waar een baby-leeftijdgenootje van Het Melkvarken ‘een regelrechte klootzak’ is. Het spelen met autootjes die trouw door het kind worden aangesproken met ‘auto’. De eerste verjaardag: ‘Mijn vrouw en ik geven Het Melkvarken een stofzuigertje en een keukentje cadeau. Normaal kook en stofzuig ik, maar nu baby een dreumes is geworden stoom ik hem klaar als mijn opvolger.’ De muziekles voor dreumesen waar het kind het hallo-lied moet leren.

Op die momenten komt ook opeens de grootvader, Schuits vader ter sprake, de man die ooit bijna dood is geweest, er weer wonderwel bovenop kwam en nu dan toch definitief het loodje gaat leggen. Ze zitten met hem aan tafel ‘Mijn vader steekt zijn tong uit naar zijn kleinzoon. Het Melkvarken moet daar erg om lachen’. En niet veel later: ‘Mijn vader gaat erg achteruit. Hij is weer dunner geworden. De batterijen van zijn stem lijken bijna leeg. Hij draagt weer een extra trui. (…) De laatste sigaret op bed, vlak voor een dosis morfine hem genadig uit het leven zal halen. ‘Hij is dun. Het is of er lege kleding op bed ligt. De laatste minuten: We luisteren naar zijn ademhaling. We wachten tot die stopt. We wachten tot die stopt. We wachten tot die stopt. We wachten tot die stopt.’ De dood naar het leven getekend.

Auteur

Robert Schuit (1978) tekende tien jaar lang cartoons voor hij begon ZKV’s te schrijven. Dit is zijn vijfde bundel, de laatste was Flessenhart. In voorbereiding is Goofy, Goofy, heilige Goofy.

Schuit is er een ware meester in zijn lezers op het verkeerde been te zetten. Is het liefde of sarcasme, verdriet of ironie. De keuze is aan de lezer, die – wat het ook moge zijn – gefascineerd wordt door de ingehouden toon van Schuits zeer korte verhalen.

Achterop de kaft spot de auteur met zijn geringe aantal lezers en schrijft dat Het Melkvarken de grote ommekeer zal zijn. Wat mij betreft krijgt hij gelijk.

In Het Melkvarken staan regelrechte juwelen, die met elkaar gemeen hebben dat zij duidelijk zijn getekend door een schrijver-tekenaar met een meester-oog voor detail.

Een prachtig, buitengewoon boekje.

Robert Schuit – Het Melkvarken. ISBN 9-789-083-38129-9, 140 pagina’s, € 19,90. Amsterdam: Uitgeverij Jurgen Maas 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Korte verhalen | Reacties uitgeschakeld

Reisgenoten

Geplaatst op 7 oktober 2024 door Adrianus

Onderweg met playlists

Vakantievrienden met benefits?

Hazel, na een langdurige relatie weer single, besluit te gaan logeren bij haar hartsvriendin Noor, die met haar gezinnetje aan de westkust van de Verenigde Staten woont. In de rij op Schiphol voor de security stoot ze per ongeluk de reistas van haar voorganger aan. Het blijkt Friso te zijn, een jonge ondernemer op zakenreis naar Silicon Valley. Ze blijken met hetzelfde vliegtuig naar San Francisco te reizen en als Friso vertelt vliegangst te hebben besluit Hazel daar wat aan te doen, op een zeer onorthodoxe maar uiterst effectieve manier. Met enige spijt wisselen ze na aankomst op de luchthaven hun gegevens uit nemen ze afscheid van elkaar.

Naar aanleiding van Hazels verhalen besluit Adam, de man van Noor, Friso uit te nodigen voor een barbecue en, omdat het wonderwel klikt tussen de vier personen voor een korte trip in de omgeving. Tijdens die trip wordt Morrison, het zoontje van het stel, behoorlijk ziek, een (on)gelukkig toeval, waardoor Hazel in het bed van Friso belandt. Need I say more?

Auteur

Nathalie Windhorst (1972) werkt al jaren bij de publieke omroep als hoofd van de afdeling acquisitie. Ze is vaak op reis om documentaires aan te kopen en schrijft graag onderweg. Ze is gek op reizen, maakt stedentrips en bezoekt popconcerten. Ze woont met haar gezin in Utrecht. Reisgenoten is het eerste deel van haar debuutserie De Utrechtse School.

Natuurliefhebber Friso heeft een mooie trip uitgestippeld nadat hij zijn zaken heeft afgewikkeld. Hij vraagt Hazel hem te vergezellen. De laatste stemt in, ook omdat ze zich te veel voelt bij het stel met een ziek kind. Beide genieten van hun reis en van elkaar. Echter, ze staan totaal verschillend in het leven op het gebied van relaties. Friso is een verstokte vrijgezel met bindingsangst, terwijl Hazel juist weer iemand zoekt met wie ze iets permanents wil opbouwen. Wordt hun afscheid na deze trip definitief het einde van een stormachtig relatie?

Een leuk en goedgeschreven boek dat het aantrekken en afstoten van de hoofdpersonen mooi beschrijft aan de hand van een reis door de toeristische hoogtepunten van het westen van Amerika, inclusief Las Vegas. De playlists van Hazel en Friso spelen een belangrijke rol bij het verkapt tonen van hun vaak tegenstrijdige emoties (Die playlists zeggen mij persoonlijk helemaal niets, op Viva Las Vegas na, maar ik behoor dan ook niet tot de directe doelgroep). De beschrijvingen van de toeristische attracties, en vooral van de waanzinnig mooie natuur, verlokken je bijna om direct je koffers te pakken.

Eén kritiekpunt. Ik heb me geërgerd aan de overdreven zoete beschrijving van Morrison. Die is niet echt. Er mankeert helemaal niets aan het joch. Of moeten lieve oude omaatjes hiermee ook de doelgroep in worden getutteld?

Het boek wordt aangeprezen als ‘een sprankelende feelgood met een spicy randje’. Vaak mag je zoiets met een korreltje of zelf een flinke korrel zout nemen. Ik kan me er deze keer echter goed in vinden, want ik heb dit boek met veel genoegen gelezen en ben reuze benieuwd naar het tweede deel van de serie.

Nathalie Windhorst – Reisgenoten. De Utrechtse School 1. ISBN 978-90-472-1025-2, 137 pagina’s, Uitsluitend ebook € 8,99. Amsterdam: Loft Books 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Feel good, Reizen | Reacties uitgeschakeld

De Christiemoorden

Geplaatst op 5 oktober 2024 door Piet Windhorst

De ultieme wraak

De puzzels van een seriemoordenaar.

In het Belgische dorpje Mollendaal wordt een bibliothecaresse verrast door geheimzinnige pakketjes. Iedere woensdag wordt er een thriller van Agatha Christie bezorgd met raadselachtige briefjes. De afzender is anoniem. Samen met haar thrillerleesclub – in het dorp bekend als de ‘moordwijven’ – probeert ze de puzzel op te lossen. Op woensdagen vinden er vreemde acties plaats: een hond wordt vergiftigd, een oplaadkabel wordt beschadigd zodat de eigenaar te maken krijgt met een elektrocutie, een pakje met een boomslang, een aanval met hoornaars en een ontploffing. Bij deze incidenten komt de plaatselijke agent Isabelle in actie. Zij werkt samen de thrillerleesclub. Zal de rust wederkeren in Mollendaal?

Auteur

Dominique Bibau (1977) is in het dagelijks leven docent Nederlands en Engels. Daarnaast is hij een succesvol thrillerschrijver, wiens werk verschillende keren werd bekroond. Met Russisch voor beginners verkreeg hij de Hercule Poirotprijs en de Gouden Strop. In 2010 kreeg hij de Ward Ruyslinckprijs voor korte verhalen.

De auteur is er in geslaagd met om met de bibliothecaresse Judith een boeiende hoofdpersoon neer te zetten, een fervente boekenliefhebster Helaas wordt ze bijna uitsluitend geconfronteerd met mensen die niet van lezen houden. Bij de thrillerleesclub gaat het de meesten om gezelligheid en de bejaarden komen voor de gratis koffie. Ze worden door Judith ‘fluisterbejaarden’ genoemd. Haar routine met vaste gewoontes wordt ernstig verstoord als ze opgezadeld wordt met een assistent. Deze Geoffrey gaat eigenzinnig zijn eigen gang. Een vermakelijk onderdeel van dzee misdaadroman. Het is ook mooi te zien hoe er heel geleidelijk een wederzijdse waardering ontstaat.

De plot is origineel. De puzzels rondom de boeken met de speurder Hercule Poirot zijn interessant. Op den duur ontdekken ze een verband tussen de inhoud van de verschillende boeken en de misdrijven op de woensdagen. Die misdrijven zijn soms bizar. Wat te denken van een aanval met hoornaars of met een boomslang. Langzaam wordt naar de oplossing van de raadsels gewerkt, de spanning blijft er in. Het einde is zo als het hoort zeer verrassend.

Isabelle de wijkagent is een sympathieke en intelligente politievrouw. Door haar meerderen en collega’s wordt ze tegengewerkt. Haar intuïtie zegt haar dat er echt iets aan de hand is, maar er zijn te weinig concrete aanwijzingen en het wordt haar verboden door te gaan met de zaak. Een klassiek gegeven in vele politieromans en -series, denk bijvoorbeeld aan Witse. Het geeft voldoening om te lezen dat in dit geval agent Isabelle het bij het rechte eind heeft.

Een sympathieke en spannende misdaadroman.

Dominique Biebau – De Christiemoorden. ISBN 978-94-6434-235-2, 227 pagina’s, € 22,50. Antwerpen: Uitgeverij Vrijdag 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Detective / Thriller | Reacties uitgeschakeld

Fatale twist

Geplaatst op 4 oktober 2024 door Marianne Janssen

Vuur onder een Zuid-Koreaanse doofpot

Waar is Park June-Hei gebleven?

Hana de Jong heeft een Nederlandse vader en een Koreaanse moeder. Ze groeit op in Friesland. Na het afronden van de HBO-studie Sportkunde gaan Hana en haar moeder op familiebezoek in Seoul, Hana spreekt de taal en ze wil haar familie en het land van haar moeder graag beter leren kennen. Maar daar, in haar moederland, overkomt haar iets afschuwelijks: Haar moeder overlijdt onverwacht. Hana besluit in Zuid-Korea te blijven en ze mag logeren bij haar tante Gi en oom Eun die met hun kinderen Seok en Aerin in Itaewon wonen. Ze start in Seoul met Duri een bedrijfje dat de poëtisch naam ‘De laatste reis’ draagt. De werkzaamheden zijn echter minder poëtisch: ze reinigen en ontruimen huizen van overledenen en stuiten daarbij vaak op extreme vervuiling, ongedierte en stank. De twee compagnons hebben hun handen vol, er bestaat duidelijk een grote behoefte aan hun reinigingswerk.

Tijdens de ontruiming van een zwaar vervuild appartement – de 29-jarige bewoner heeft de hand aan zichzelf geslagen – vinden Hana en Duri twee speldjes uit 2014 met een Latijnse tekst. Tezelfdertijd wordt bij tante Gi wordt een anonieme brief op naam van ‘De laatste reis’ bezorgd. De summiere tekst is in rode letters geprint, wat een bedreiging inhoudt: ‘Als je staart te lang is, zul je betrapt worden’. Duri vertelt Hana dat dit een veelgebruikt Koreaans spreekwoord is, te vergelijken met het Nederlandstalige ‘wie zich brandt moet op de blaren zitten’. ’s Avonds komt er nog een e-mail met de screenshot van een artikel uit 2014 waarin de vermissing van een meisje aan bod komt. Wat moeten ze hier mee? Wat had de overleden jongen met het vermiste meisje te maken? En waarom vindt iemand het nodig hen te bedreigen?

Dit is de start van een reeks vreemde gebeurtenissen. Geheimen, Zuid-Koreaans leven, dreigbrieven… ‘Fatale Twist’ staat er vol mee. Langzaam maar zeker worden mysteries ontrafeld, maar eenvoudig is dat niet. Geheimen die al lang in de doofpot waren gestopt vlammen weer op en degene die daarachter zit dreigt niet te willen rusten voor de raadselen rond de verdwijning van de 18-jarige studenten Park June-Hei naar behoren zijn opgelost.

Auteur

Suzanna Esther (1966) las veel van jongs af aan. Vanaf haar tiende hield zij dagelijks een dagboek bij, dé manier om schrijven te leren en gevoelens te leren beschrijven. Zij studeerde Literatuurwetenschap en verdiepte zich daarna in het analyseren van mens en leven via de studie Psychologie. Zij volgde ook een opleiding Redactie.

Esther werkte in 2016 een kort verhaal uit tot haar debuutboek ‘Wervelstof’. Ze schreef vervolgens een tweedelige thrillerserie ‘Kamp Alpha’ waarvan ‘De Pest Meester’ (2020) en ‘De nieuwe wereld’ (2021) deel uitmaakten. Vorig jaar verscheen ‘Revanche’.

Fatale Twist is een spannende thriller. Maar, en dat ligt aan uw niet-Oosters-gerichte recensente, ik had wat moeite met die Zuid-Koreaanse namen. Op een of andere manier ‘zétten’ die zich niet in t Hollands-taalkundig geheugen. Achterin het boek presenteert Suzanna Esther een woordenlijst met Zuid-Koreaanse begrippen, daarin presenteert ze gerechten van het land, maar ook veelvoorkomende woorden. In dat deel – geeltje ertussen – kon ik steeds even spieken: wat is Gochujang, Gomawo, Bossam, Hanok et cetera. Die lijst had ik graag aangevuld gezien met een personenlijst.

Desondanks, vlot geschreven, spanning genoeg, mooie plot….Kamsahamnida (Bedankt) Suzanna Esther. Ga zo door.

Suzanna Esther – Fatale twist. ISBN 9-789-083-12-165-8. 240 pagina’s, € 24,99. Vijfhuizen: Uitgeverij Poseidon 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Detective / Thriller | Reacties uitgeschakeld

De affaire

Geplaatst op 2 oktober 2024 door Marianne Janssen

Wheelen en dealen in de politiek…

… met de dood tot gevolg.

Jacky Leeghwater werkt in Brussel als correspondent voor de Volkskrant. Ze houdt niet alleen dáár het dagelijks nieuws van het Europarlement bij, maar reist ook maandelijks met ‘de club’ mee naar Straatsburg, waar de stemmingen plaatsvinden. Bovendien schrijft zij een veelgelezen column waarin ze het EU-reilen en zeilen van puntig analytisch commentaar voorziet. Het gevolg is dat Jacky iedereen kent die ertoe doet. Jacky is gescheiden van Pim, werkzaam bij Shell. De voormalige echtelieden zorgen om de week voor hun twee dochters Olivia en Julie. Is Jacky in Straatsburg, dan heeft ze ‘vrij’ tussen het harde werken door. Vrij om naar de kroeg te gaan, vrij om ófficials’ ánders te leren kennen. Het is tegen Jacky’s principes om een liefdesrelatie aan te gaan met iemand wiens werk ze als journalist moet becommentariëren,. Toch komt het zover. Ze krijgt een affaire met de immens populaire politiek leider van de Groenen, Didier Vermeire. Ze wil er een punt achter zetten, ook al omdat zij via Pim merkwaardige dingen over hem te horen krijgt. Is haar ex jaloers?

Jacky krijgt het onaangename gevoel dat er meer speelt. Dat er binnen het parlement valse spelletjes worden gespeeld en dat haar geliefde Didier daar ook in verstrikt is geraakt. De macht van Didier reikt verder dan zij dacht en Jacky raakt in een netwerk van corruptie verstrikt. Er moet een belangrijke beslissing worden genomen en partijen maken dealtjes. Ze weet ‘wheelen en dealen hoort erbij in de politiek’, maar meestal gebeurt dat in openheid, dit keer niet. Politici draaien als jachthonden om hun prooi heen, ze doen alles om er zelf beter van te worden en Jacky ziet met afschuw dat bekenden van haar in dit spelletje van machtsmisbruik en corruptie worden meegesleurd. Als er een dode valt, trekt zij zich terug van het toneel. Maar daarmee is niets opgelost. En ze weet zelfs niet meer of zij haar geliefde Didier nog kan vertrouwen.

Auteur

Yvonne Doorduyn werd geboren in Terneuzen en woont in Den Haag. Ze werkt als speechschrijver bij het ministerie van Defensie. Eerder was zij woordvoerder bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu, persvoorlichter bij het Europees Parlement en politiek verslaggever bij de Volkskrant. In haar werk altijd gebonden aan de strikte waarheid, terwijl ze graag creatief schrijver zou zijn, besloot zij naast haar werk de vrijheid van de fantasie op te pakken. Ze debuteerde in 2020 met Onmacht, een politieke thriller die zich afspeelt rond het Binnenhof. De hoofdpersoon, Sarah Bovens, werkt net als de auteur als speechschrijver.

In De affaire maakt Doorduyn opnieuw gebruik van haar werkervaring op politiek terrein. Het boek kwam op de shortlist 2024 voor de Gouden Strop.

Houdt u van politiek? Van macht? Van romantiek? Van spanning? Vaart? Van een uiterst intelligente plot? En van uitgekiend taalgebruik? Dan mag u dit boek niet missen.

Lees deze geweldige thriller. Begin vroeg op de dag. Want als u verdiept bent in dit boek, stopt u niet met lezen voor u van de hoed en de rand weet.

Yvonne Doorduyn – De affaire. ISBN 9-789-026-3632-45, 366 pagina’s, € 15,-. Amsterdam: Ambo | Anthos 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Detective / Thriller, Politiek | Reacties uitgeschakeld

Laserbundel

Geplaatst op 30 september 2024 door Piet Windhorst

Taal verbindt alles

Laser: Light Amplification by Stimulated Emission of radiation.

De eerste gedichtenbundel van Oscar Tops is samengesteld uit gedichten die hij tot nu toe heeft vervaardigd en die al eerder verschenen. De gedichten verschillen heel sterk van elkaar. Volgens de covertekst is er een rode draad: dat we niet alleen zijn als we gezien worden. Samengevat: zichtbaarheid. Al lezend kom je echter weinig gedichten tegen waarin je deze thematiek herkent. Ze verschillen sterk qua stijl. Meestal is de taal nuchter en zakelijk, er is weinig ritme en klankrijk zijn de verzen zelden. In het gedicht Lawaai van metaforen blijkt een afkeer van metaforen. De dichter doet geen poging om mooie taal te gebruiken versierd met metaforen. De gedichtenbundel moet het hebben van waarnemingen en zinnen met overpeinzingen. Vaak bestaan de gedichten uit een opsomming van zinnen zonder samenhang en algemene afsluiting. Toch is het een bundel die meestal toegankelijke gedichten heeft en waarin sprake is van rake opmerkingen over onze werkelijkheid, waarbij ook de humor niet ontbreekt.

Auteur

Oscar Tops (1980) is oogarts en dichter. Dit is zijn eerste bundel vrije verzen. Verschillende gedichten uit Laserbundel zijn al eerder opgevallen. Ze wonnen een prijs, werden genomineerd, of opgenomen in een literair tijdschrift.

De gedichten van deze bundel roepen soms vragen op. Waarom gebruikt hij hoofdletters in bepaalde woorden: chatGPT, oEfening, oLijfkleurig. Er wordt veel gebruik gemaakt van het enjambement. Soms wat vreemd:

tocht blijken ze met oneindig veel

meer nog dan de mogelijke akkoorden van een pianist

die eeuwenlang heeft gezocht, gestemd

Ook de hoofdstukindeling is raadselachtig. Watt = Ampl, Watt = Gestimuleerde uitzetting, Watt = Straling. Natuurlijk bestaat er dichterlijke vrijheid, maar je vraagt je soms af wat de functie of de meerwaarde is van al die speelse puzzeltjes.

Al eerder heb ik opgemerkt dat veel gedichten bestaan uit losse zinnen zonder veel samenhang. De zinnen zijn vaak wel opmerkelijk en meestal raak. Enkele voorbeelden:

Met de wind in de rug voelt een hoos best rustig

sportstress is beter dan kopstress

roept de cardiocoach tijdens de fitnessles

Vroeger wilde ik later sterrenkundige worden, ware het niet

dat ik onwel werd van de spaghettificatie rond zwarte gaten

te snel je veters strikken, net zo goed, resulteert in een warrige strop die je juist niet wilde omdat je haast had

Het thema zichtbaarheid is slechts in enkele gedichten terug te vinden. Een voorbeeld is Niet zien. Het gaat over zijn dochtertje.

Ze komt de kamer in om zich te laten zien

maar pas op het moment dat zij dat wil

als we er beiden klaar voor zijn

Dan draait ze zich om en opent haar hand.

Kijk, roept ze dan. Kijk dan!

Ik kijk al! staar ik terug

Ja sierlijk , hè? zegt ze me na. En dan is ze echt van mij even

vlug zwaait ze sierlijk weer gedag en ik zucht

naar een ruggetje dat giechelt van geluk.

Een ontroerend gedicht. De laatste versregel is wat mij betreft de mooiste van de bundel.

Een ander voorbeeld van het thema treffen we in Deining. De laatste regels daarvan:

het zien van de ander en dan nader bekeken

verandering vinden in het allerkleinste

wensje deinend direct daaromheen

Het thema zichtbaarheid is verbonden met het beroep van de dichter: oogarts. In Deel van het oog dat niemand kent komt dat duidelijk naar voren in de eerste strofe. Het is tevens een voorbeeld van een versregel met proza-achtig woordgebruik.

ter hoogte van de limbus, voorbij het regenboogvlies,

iets achter de lens, daar ligt een deel dat niemand kent

Een originele en zeer gevarieerde gedichtenbundel

Oscar Tops – Laserbundel. ISBN 978-94-922-4172-6, 60 pagina’s, € 18,95. Utrecht: Uitgeverij Magonia 2024

Geplaatst in Alle Boeken, Poëzie | Reacties uitgeschakeld

Magdalena

Geplaatst op 27 september 2024 door Marianne Janssen

450 jaar Leidens Ontzet

Oorlog en liefde, Geuzen en Spekken.

Hutspot, brood, schapenkaas en pekelharing, alle Leidenaren eten het traditiegetrouw op 3 oktober, op de dag dat zij Leidens Ontzet herdenken. Maar kent iedereen ook het verhaal over die dag van de bevrijding, 450 jaar geleden? Magdalena Moons was de heldin van die dag, de vrouw die Leiden redde. Rozemond wekt haar tot leven.

Magdalena Moons, geboren in 1541, woont in Den Haag. Haar vader is overleden en sinds die tijd is haar prinsgezinde oudere broer Willem verantwoordelijk voor haar eer. Maar omdat de Spaanse legers het land bezetten zijn de Oranjegezinden in gevaar. Het leger van hertog Alva heeft zijn intrek genomen in Den Haag. Willem vlucht naar Leiden en wordt daar burgemeester. Zijn stad is hermetisch afgesloten om de Spekken (Spanjaarden) buiten te sluiten. Maar Willem zit dringend verlegen om rollen papier die hem in gevaar zouden kunnen brengen als ze in verkeerde handen vallen. Daarom vraagt hij zijn zus die stiekem voor hem te gaan ophalen uit zijn oude kantoor aan het Lange Voorhout. Magdalena houdt wel van een avontuurtje, zij kleedt zich op haar paasbest en gaat op pad. In Willems voormalige kantoor houden Spaanse soldaten de wacht. Maar Magdalena weet desondanks in Willems kamer door te dringen en zoekt de gevraagde papierrollen bij elkaar. Alles verloopt voorspoedig. Ze schudt de brutale soldaten van zich af en wil net huiswaarts keren als ze een Spaanse officier tegenkomt. Magdalena krijgt een glimlach van hem, ze praten wat samen en zowaar, Cupido schiet zijn pijlen af, recht in Magdalena’s hart. Als ze de officier drie weken later tegenkomt wanneer ze gaat dansen, blijkt dat ook hij diep getroffen was door de blonde Magdalena. Later vertelt hij haar dat ze een magneet voor hem was die zijn ogen vastzogen. Hij zegt “Jij was anders dan die andere Hollandse dames, schonkig van het rondzeulen van hun juk, met grote handen vol met kloven alsof het leven een synoniem is voor koeien melken, maar gelukkig ook niet zo poppig, precies en preuts als die Spaanse dames (…). Een ontstemd smoelwerk met een bestraffende blik die het laatste restje mannelijk wellust blust.’ Die strelende woorden komen niet van zómaar-een-officier, Magdalena heeft haar hart verloren aan de Spaanse opperbevelhebber Francisco de Valdéz. En daarmee bevindt ze zich in een heel moeilijke positie die haar zowel geluk als problemen bezorgt.

De twee geliefden houden hun hartstochtelijke relatie eerst geheim, maar na enige tijd ziet Valdéz er geen been meer in zich overal met Magdalena te vertonen. Uiteindelijk zal ze, om haar relatie met de man Valdéz te redden, de militair Valdéz benadelen. De inwoners van de stad Leiden lijden aan de pest, veel van hen sterven en wie nog leeft gaat bijna dood van de honger. Maar de bestuurders willen de stadspoorten niet voor de Spekken opendoen. Ze hopen dat ze het kunnen uithouden tot de Watergeuzen arriveren. Magdalena Moons komt in actie. Ze lokt haar wellustige geliefde in haar armen en in haar bed en speelt een sensueel hartstochtelijk liefdesspel met Valdéz en met de tijd. Dit uitstel wordt de Spanjaarden fataal. De Watergeuzen bereiken de stad Leiden. Ze zetten de polders onder water en de Spanjaarden moeten vluchten. Leiden opent de poorten – de stad draagt niets voor niets de geuzennaam ‘Sleutelstad’ – en wordt ontzet, op 3 oktober 1574. Eindelijk! Bij de Lammenschans staat een grote pan hutspot die wordt verdeeld onder de bewoners, er is kaas, wittebrood en gepekelde haring… De zieke en hongerige Leidenaren krijgen eindelijk weer te eten. Feest voor de stad, feest voor de hele Republiek. Magdalena Moons heeft met haar hartstocht de stad gered.

Auteur

Matthias Rozemond (1962) studeerde Duitse taal- en letterkunde. Hij begon al jong met het schrijven van poëzie. Zijn bundel Schepijs op Zomeravonden verscheen in 2000. Rozemond schrijft recensies voor Het Parool en vertaalt Duitse poëzie. In 2007 debuteerde hij met de literaire thriller Apollovlinder. Rozemond schreef historische romans over de beroemde schilders Jeroen Bosch, De Duivelskunstenaar (2016) en de jonge Rembrandt Het spel van licht en donker (2018). In het verlengde van dit thema verscheen een historische roman waarin Het Melkmeisje (2023) van de schilder Johannes Vermeer tot leven komt. In 2021 kwam Amalia uit, gevolgd door Hoogheid, (2022), beide romans verbeelden het leven van Amalia van Solms, de grondlegster van het hedendaagse koningshuis.

‘Ooggetuigenverslagen ontbreken’, schrijft Rozemond in zijn nawoord. ‘Maar in wetenschappelijke historische verslagen zijn de piketpaaltjes geslagen voor de bouwstenen van deze roman.’ Magdalena Moons en haar geliefde opperbevelhebber Francisco de Valdéz, zo vertelt Rozemond, zijn in 1578 uiteindelijk getrouwd en kregen twee zoons. Matthias Rozemond heeft de woelige eerste maanden van hun liefde op meesterlijke wijze beschreven. ‘Een vermetele poging om Magdalena’s levensverhaal coherent en overtuigend neer te zetten, ter lering en ter vermaak’, noemt hij dit veel te bescheiden.

Die vermetele poging is méér dan geslaagd te noemen. Rozemond bezit het grote talent zijn lezer terug in de tijd te plaatsen. Er zijn maar heel weinig schrijvers die dat zo overtuigend kunnen.

Ik verheug mij nu al op zijn volgende historische roman. Waarover zal die gaan? Wie wekt hij daarin tot leven? Het zal weer een feest om te lezen zijn, zoals ook Magdalena dat was.

Matthias Rozemond – Magdalena. Historische roman over de uitzonderlijke vrouw die Leiden redde. ISBN 978-90-21-04231-2. 329 pagina’s, € 23,99. Amsterdam: Luitingh-Sijthoff 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Geschiedenis | Reacties uitgeschakeld

De havermelkelite

Geplaatst op 26 september 2024 door Adrianus

Is Amsterdam aan het vertrutten?

Links lullen, rechts vullen.

Amsterdam, je houdt ervan en wil er wonen. Of je haat het en mijdt het als de pest. Die haat wordt mede veroorzaakt door de onevenredig grote invloed die Amsterdammers en met name inwoners van de grachtengordel menen in te moeten nemen in de Nederlandse politiek en de media. Eigenlijk is Amsterdam een fremdkörper in Nederland. Het is nog te vroeg om te constateren dat met de komst van het huidige kabinet een trendbreuk is ingezet.

Sinds het eind van de vorige eeuw rukken de yuppen op in Amsterdam. Ze werken op de Zuidas en wonen in de grachtengordel en de omringende wijken zoals De Pijp, als ze het zich tenminste kunnen veroorloven want de huizenprijzen (koop én huur) zijn exorbitant hoog en stijgen nog steeds. De samenstelling van deze groep, oorspronkelijk bestaand uit bankiers, effectenhandelaars, verzekeringsmensen en advocaten, is inmiddels uitgebreid met PR-mensen en zogenaamde influencers die een meer dan modaal inkomen verdienen met het aanprijzen van zaken, waar volgens sommigen niemand écht op zit te wachten. Deze groep mensen onderscheidt zich graag van anderen door een afwijkend koop-, eet-, drink-, sport en verder gedrag en heeft daar ook nog veel geld voor over en verdient dat desnoods met bijbaantjes. Wie afvalt in deze ratrace moet verhuizen naar Almere of Purmerend en misschien zelfs klant worden bij de Voedselbank.

De schrijver noemt deze yuppen wel de havermelkelite omdat ze hun neus ophalen voor ‘gewone’ (koffie)melk. Belangrijke onderdelen van hun dieet zijn zuurdesembrood van speciale bakkers en natuurwijn. In de weekends gaan ze los en aan de drugs.

Auteur

Jonas Kooyman (1989) studeerde journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam en literatuur in New York. Hij schreef voor het NRC, maar zegde zijn baan op om zich fulltime aan zijn instagrampagina, podcast en nieuwsbrief over wat hij de havermelkelite noemde en waartoe hij zichzelf ook rekent. Hij heeft inmiddels 173.000 volgers en 18.000 abonnees.

Na een langdurige inleiding in het fenomeen havermelkelite bespreekt Kooyman in verschillende hoofdstukken diverse aspecten.

Lululemon en luxe gyms: de sportklasjesgekte van de havermelkelite biedt onder meer een hilarische passage over doorschijnende yogabroeken. Vrouwen die de broeken terugbrachten naar de winkel, moesten soms bukken om hun klacht te ‘bewijzen’. Als reactie op de klachtenregen liet Wilson (de oprichter; AK) weten dat de broeken doorschijnend werden door de dijen van de draagsters. Ofwel: zijn broeken waren niet voor dikke vrouwen.

In Geld, roem en viraal gaan: hoe ik een influencer werd lezen we hoe de schrijver zelf zwichtte voor het grote geld.

VanMoofs, klimaatdocu’s en overwinteren in Kaapstad: de morele ambiguïteit van de havernelkelite behandelt onder meer de opkomst en ondergang van de fietsenboeren Van Moof en het hypocriete klimaatgedrag van de yuppen.

Middelmatige restaurants en iedereen dezelfde kleding: waarom alles op elkaar lijkt. Eigenlijk gaat Amsterdam, net als Londen en Berlijn, er steeds meer uit zien als een filiaal van New York.

Lededenclubs, dakzwembaden en pro-doors: de steeds hogere muren van de stad-in-de-stad. Aan de toegang tot steeds meer gelegenheden en evenementen is een (fors) prijskaartje verbonden. Zo betaal je voor een onbeperkt jaarabonnement van wellnesscentrum Renessence 16.500 euro.

En dan, als alles niet meer zo gladjes verloopt Paniekaanvullen en burn-out aankopen: de keerzijden van het influencerschap.

Iets van spijt blijkt uit Van driegangenmenu’s naar darkrooms: de veryupping van het nachtleven. Tenslotte in Ode aan de stad. Uiteindelijk vindt de auteur het ook maar niks.

Ik heb dit boek met stijgende afkeer gelezen. Wat een aanstellers. De halfhartige houding van de auteur vindt ik bijzonder irritant. Huili huili. Vroeger hadden we hier een kernachtige uitdrukking voor: Links lullen, rechts vullen. Bah.

Jonas Kooyman – De havermelkelite. Hoe de nieuwe yup de stad onherkenbaar verandert. ISBN 978-94-9332-070-3, 181 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Das Mag Uitgevers 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Diversen, Sociale media | Reacties uitgeschakeld

De dorpswinkel

Geplaatst op 25 september 2024 door Marianne Janssen

Dorpsverhalen schrijven geschiedenis

De oorlog nadert op kousenvoeten.

In het Duitse dorp Dingelbach, aan de voet van het Taunusgebergte, drijft Marthe Haller een kleine dorpswinkel. Ze is weduwe en heeft drie opgroeiende dochters met elk hun eigen gebruiksaanwijzing. Herta is een behulpzaam meisje, ze staat altijd klaar om haar moeder in de winkel te helpen. Maar Frieda vindt het winkelwerk saai. Ze droomt van een carrière als actrice en zou daarom liefst naar de grote stad Frankfurt verhuizen. Marthe vindt het maar niets, die wilde ideeën. En dan is er nog de jonge Ida, qua leeftijd tussen servet en tafellaken en in het bezit van alle recalcitrante eigenschappen die bij die leeftijd horen. Vier vrouwen, vier dorpsbewoners in de moeizame jaren twintig in Duitsland, waar Hitler zijn gruwelijke plannen smeedt om een groot Duits Rijk te vormen met hem als heerser aan de leiding.

De economie gaat slecht. En Marthe krijgt daar in de winkel direct mee te maken. Haar zaak is een ontmoetingscentrum waar praatjes, nieuws, roddels en adviezen worden uitgewisseld. Martha weet hoe belangrijk die sociale contacten zijn, ze neemt dan ook ruimschoots de tijd om iedereen aan te horen terwijl ze intussen de boodschappen voor de klanten afweegt. Ze weet ook dat sommigen het financieel steeds moeilijker krijgen en graag op de pof zouden willen kopen. Maar ze heeft geleerd dat geld dat op de lat staat meestal niet meer in haar kassa terechtkomt. En ook zij en haar dochters moeten leven en zij moet voorraden voor de winkel kunnen kopen. Dus hoe vriendelijk, begripvol en aardig ze ook is, er wordt niet op de pof gekocht.

Auteur

Anne Jacobs (1950) werd kort na de Tweede Wereldoorlog als Hilke Sellnick geboren in Hannover. Ze heeft als klein kind ervaren hoe moeizaam het leven kan zijn. Haar andere pseudoniem is Marie Lamballe. Onder die naam schreef ze een familiesaga rondom Café Engels. Sellnick begon in 1982 te schrijven. Ze heeft inmiddels verschillende succesvolle series op haar naam staan. In Nederland kwamen de series uit over Het weesmeisje, Het Landhuis, Liefde op de Savanne en als losse romans Arlettes lot en De scheepsdochter. De verkoop in ons land staat inmiddels boven de 400.000 exemplaren.

De dorpswinkel is aangekondigd als eerste deel van een serie. Jacobs heeft een trouwe lezersschare. Ze verdiept zich uitgebreid in de tijd waarin haar historische romans spelen, veelal de negentiende en de vroege twintigste eeuw. Alleen haar debuutroman Arlettes Lot speelt in 1025 in Normandië..

Dit is echt zo’n boek om in weg te duiken, meeslepend, gezellig en tegelijkertijd historisch verantwoord. Wat wil een lezer die de nabije geschiedenis al lezend wil meemaken nog meer? Dát is de kracht van Jacobs’ boeken: haar fictie uit het buurland staat dichtbij, de dingen zouden écht zo gebeurd kunnen zijn. Boeiend om je al lezend in te verplaatsen. De dorpswinkel zal wel weer duizenden lezers trekken. Zeer terecht.

Anne Jacobs – De dorpswinkel. Vertaald uit het Duits (Der Dorfladen) door Sylvia Wevers. ISBN 9-789-401-6227-14. 445 pagina’s, € 22,99. Haarlem: Xander Uitgevers 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Geschiedenis | Reacties uitgeschakeld