De beleidscoördinator van Nederland
Dagboeken van een secretaris-generaal van het Ministerie van Algemene Zaken onder negen minister-presidenten.
Antoon Jan Marie van Nispen tot Pannerden (1914-1972) werd geboren uit een Gelders adellijk geslacht. Zijn vader was burgemeester van Didam en Zevenaar. Antoons roepnaam was ‘Buurt’. Zijn oudste broer Frans kon ‘bruurke’, Gelders voor broertje, niet uitspreken. Dat werd ‘bruurtje’ en uiteindelijk Buurt.
Buurt trouwde in 1949 met notarisdochter Trees Weve. Ze kregen zes zoons en tenslotte één dochter. De derde zoon is Maarten van Nispen tot Pannerden (1953). Hij heeft zijn moeder al vaker gevraagd om de dagboeken van zijn vader te mogen lezen, maar krijgt als antwoord: ‘Nee, doe dat maar als ik in m’n kistje lig.’ Haar zoon weet zijn moeder echter te verleiden: ‘Maar wie garandeert jou nou dat jij eerder dood gaat dan ik?’ Ze staat op en loopt de kamer uit om even later terug te komen met één van vaders dagboeken.
Op het schutblad staat Een gevangene voor God. Het is zijn verhaal over de zeven maanden waarin hij gevangen zat in het Oranjehotel. Van 19 maart tot 20 oktober 1941. Hij was verraden en gepakt door de Duitsers. Kort vóór mijn gevangenneming, schrijft Buurt, schilderde iemand op de gevangenismuur:
In deze baaiës
Zit geen gaaiës
Maar Hollands glorie
Potverdorie!
Gelderse regenten waren dol op de jacht. Het was hun sociale smeermiddel. De adellijke genoegens met het adelijk wild zal veel glans verliezen als een camera van Brandpunt op 6 november 1970 een geregisseerde fazantenjacht onder leiding van Prins Bernhard voor de lens krijgt. De reacties liegen er niet om. De tijden blijken te zijn veranderd. Buurt heeft dan nog maar ruim twee jaar te leven.
Na de oorlog bleef Buurt een dagboek bijhouden. Ook tijdens zijn carrière als raadadviseur van het ministerie van Algemene Zaken van 1956 tot 1962 en als Secretaris-Generaal van datzelfde ministerie van 1962 tot 1972. Het zijn deze dagboeken die een particuliere kijk op de naoorlogse Nederlandse politieke geschiedenis geven.
Gelardeerd met persoonlijke en soms emotionele beschrijvingen van Buurt als echtgenoot, als vader van een groot gezin en ook nog als lid van een uitgebreide regentenfamilie die onderling ook het nodige te verstouwen had, slaagt zijn derde zoon erin de lezer een interessante historische spiegel voor te houden.
Auteur
Maarten van Nispen tot Pannerden studeerde Franse taal- en letterkunde benevens Theaterwetenschap. Sinds 2002 is hij een van de directeuren van Stage Entertainment (Joop van den Ende).
De auteur geeft een aardige inkijk in de machtsverhoudingen gedurende de verschillende kabinetten. Daarbij is het altijd smeuïg te lezen over het wel en wee van het koningshuis. Daarbij gaat het nu eens niet over de affaire Greet Hofmans, maar bijvoorbeeld wel over de partnerkeuzes van de prinsessen.
Daarnaast krijgt de lezer een leuke inkijk in het informele politieke verkeer en is zoon Maarten zo praktisch en bescheiden genoeg om te vermelden dat niet alleen vaders capaciteiten zorgden voor entree in de landelijke politiek. Minister-president Schermerhorn vond dat hij op zijn departement weinig mensen uit de provincie had. Bovendien wilde hij er ook wel een rooms-katholiek bij hebben.
Adellijk wild (hier dubbel-l) is een geslaagde autobiografische familiekroniek die een persoonlijk beeld geeft van Nederland na de Tweede Wereldoorlog.
Maarten van Nispen tot Pannerden – Adellijk wild. ISBN 978-94-29941-30-6, 271 pagina’s, € 21,95. Utrecht: Uitgeverij Magonia 2018.
