LeesKost

Op de vlucht voor het verleden

Blindelings op zoek naar het geluk.

Het vrachtschip Maria Reygersbergen draagt een elegante naam, maar is verder enigszins krakkemikkig. Het is ook geen passagiersschip. Toch is Meester Dirk, de reder, goedgunstig bereid Maurice Schotel als passagier mee te nemen op de heenreis naar Valparaiso. Hij dient het vliegtuig retour te nemen. Schotel accepteert graag. Hij is een belangrijk schilderijenrestaurateur, heeft ernstig last van trillende handen en zoekt de rust van de zee om te genezen.

Er blijkt nog een burger aan boord te zijn: Adriana, de sexy, onzekere en toch vaak vrolijke vriendin van de roerganger. Zij wil ook eens een zeereis maken. En wat Meester Dirk, de kapitein, de stuurman noch alle andere zeelieden aan boord weten, is dat er in het ruim onder het schip nog twee blindgangers zitten. Twee verstekelingen van Russisch-Poolse komaf die hopen op een beter leven in Amerika. De twee hebben zich niet goed voorbereid op hun reis, zo hebben zij er niet aan gedacht voedsel en water mee te nemen. Tegen de tijd dat zij de dood in de ogen kijken besluiten zij zich over te geven aan de bemanning.

De kapitein vraag Maurice met de beide jongens te spreken, hij moet gegevens over ze hebben. Maurice zelf heeft eigenlijk andere dingen aan zijn hoofd. Niet alleen zeurt zijn verleden, in de persoon van zijn oude liefde door zijn hoofd. Maar ook Adriana blijkt het met de trouw aan haar roerganger Wimpie niet nauw te nemen en begint een hartstochtelijke verhouding met Maurice. Vier mensen, op de vlucht voor het verleden, op zoek naar geluk.

Auteur

Jan Brokken (1949)heeft een respectabele reeks romans, reisverhalen en met name zee-verhalen en literaire non-fictie op zijn naam staan. Hij wordt ook internationaal buitengewoon gewaardeerd en zijn werk is in vijftien talen vertaald.

Lezend en geboeid verder lezend ontvouwde het verhaal zich in herkenning. Ik realiseerde mij het jaren geleden al gelezen te hebben. En inderdaad, Blokker schreef dit boek in 1995, herzag het in 1996 en daarna volgden de herdrukken elkaar langzaam maar gestaag op.  Deze druk is de zevende. Gepresenteerd als nieuw.

Het is momenteel een soort gewoonte ‘gouden ouden’ te herdrukken. Niets mee mis, dergelijke boeken zijn dan ook niet voor niets ‘goud’. Wel zou ik wat meer nadruk leggen op het feit dat het een ‘gouden oude in herdruk’ is. Achterin vertelt de auteur in een Nawoord hoe het boek indertijd is ontvangen.

Het doet aan dit boek niets af. Het is een schitterend verhaal, met een thema dat nooit veroudert. De zoektocht naar geluk, het verleden dat nooit zwijgt, het is van alle tijden.

Jan Brokken behoort tot de grootste schrijvers van ons land. Het is goed dat deze klassieker herdrukt is.

Jan Brokken – De blinde passagiers. ISBN 978-90-2545-996-3, 412 pagina’s, €15,00. Amsterdam: Atlas Contact 2020.

Gevangen tussen Rusland en Nederland

De 41-jarige Ruben Katz vertelt vanuit een Nederlandse gevangeniscel zijn levensverhaal.

Het gezin Katz beland in 1990 vanuit Riga in Amsterdam, waar ze blijven hangen terwijl ze eigenlijk van plan waren naar Israël te gaan. Ruben bezoekt het gymnasium en studeert daarna rechten. Hij gaat werken voor de Nationale Armenloterij. Een loterij waar de leidinggevenden zich verrijken. Hij voelt zich een rat. Na een succesvolle carrière wordt hij toch ontslagen. Later wordt hij lid van het Siberisch Front.  De liefde van zijn leven is Phaedra. Hij zit met haar op school en blijft haar ontmoeten.

Auteur

Pieter Waterdrinker (1961, pseudoniem van Pieter van der Sloot) groeide op in een familiehotel in Zandvoort en studeerde Russisch, Frans en Rechten. Hij werkte als journalist voor De Telegraaf, Vrij Nederland en de VPRO. In 1996 vestigde hij zich in Rusland, waar hij onder de achternaam van zijn moeder boeken begon te publiceren. In 1998 verscheen zijn debuutroman Danslessen. De burgemeester van Zandvoort klaagde hem aan wegens smaad en antisemitisme. Een rechtszaak volgde. Zijn elfde roman Tsjaikovskistraat 40 werd een bestseller.

Het verhaal van de familie Katz is tragisch. Ze blijven in Amsterdam omdat een Joods-Russisch echtpaar in Israël heel slechte ervaringen had. Als Russen werden ze voor varkens uitgemaakt. De integratie in Nederland is een grote mislukking. De ouders zijn universitair geschoold, maar hun papieren worden niet erkend. Ruben echter beheerst pijlsnel de Nederlandse taal en is op het Spinozalyceum en later op de universiteit een briljante scholier/student. Hij heeft het wel moeilijk tussen de verwende kinderen uit hogere milieus die hem en zijn vader soms vernederen.

De schrijver is ook in deze roman behoorlijk kritisch over Nederland, het ‘bloembollenkoninkrijk’ of de ‘roofstaat aan zee’, zoals hij zijn geboorteland noemt. In het gedeelte over de Nationale Armenloterij laat hij de heersende graaicultuur duidelijk naar voren komen. De oprichter Clemens Mudmann verrijkt zich op slinkse manieren met deze loterij. Ruben voelt zich tussen de ratten die gebruik maken van verborgen verlangens en angsten van de massa zelf een rat. Hij wordt vorstelijk beloond en dat maakt veel goed, gewend als hij was aan armoede.

Als Ruben op een bepaald moment weigert aan een nieuwe campagne mee te werken wordt hij ontslagen. Na enige tijd krijgt hij een nieuwe baan bij het Russische Siberische Front. Ook daar heeft hij de taak met teksten leden te werven. Het is zeker het boeiendste deel van de roman, maar het Siberisch Front blijft voor de lezer een schimmige, onduidelijke organisatie.

Talentvolle Europeanen moeten naar Rusland gelokt worden. De nieuwe leden worden getrakteerd op een boottocht over de Wolga. Ze worden ondergedompeld in luxe. Dat verandert als er een gevaarlijk virus opduikt en er alles aan gedaan wordt om dat te onderdrukken. Hier zien we duidelijk het keiharde optreden van een dictatoriaal Rusland. Het is niet onwaarschijnlijk dat daar nu ook zo met het coronavirus wordt omgesprongen. De Russische avonturen zijn in ieder geval heel spannend.

De rode draad in het boek is de omgang van David met Phaedra Mudmann, Ze was zes jaar lang zijn klasgenote op het Spinoza gymnasium. Phaedra woont in het Gooi en wordt elke dag door een chauffeur naar school gebracht. Ruben is verliefd, maar maakt als puisterige, armoedige puber geen kans bij haar. Toch lukt dit op den duur wel en hij heeft zelfs een vrijpartijtje met haar in de toren van de Westerkerk. Hij blijft contact met haar houden omdat ze zowel met de loterij als met het Siberisch Front bemoeienis heeft. Tussen alle kort durende liefdesaffaires blijft zij de liefde van zijn leven. Ruben is bij de vrouwen als minnaar populair. Waarschijnlijk made vanwege zijn imponerende penis.

Deze indrukwekkende roman is boeiend om te lezen en rijk aan inhoud. Vooral maakt hij duidelijk dat Rusland en Nederland in veel opzichten dezelfde wantoestanden kennen. In Rusland heerst nu ook een keihard kapitalisme en is er een groot verschil tussen arm en rijk. De auteur uit zich uiterst kritisch over de rijken in Nederland. Ook de propaganda in beide landen vertoont overeenkomsten. Voor het Siberisch Front maakt Ruben zogenaamde agitprop, propagandateksten in de media. In de loterijorganisatie wordt het publiek eveneens met propagandateksten misleid. De platte seksscènes detoneren enigszins in dit prachtige boek.

Een geslaagde en ambitieuze roman.

Pieter Waterdrinker – De rat van Amsterdam. ISBN 978-90-388-0853-6, 592 pagina’s, € 26,99. Amsterdam: Nijgh & van Ditmar 2020.

Een echte overlever

Bastaardkind weet zich in de oorlog in de meest extreme omstandigheden te handhaven. Lees verder →