De laatste roffel
Gedwongen opname in een gesloten inrichting duwt een hulpbehoevende bejaarde naar schaarse observaties en een gulpende gedachtewereld.
Vastgebonden brengt cliënt E. Busken zijn dag door in de gesloten inrichting. Er zijn geen patiënten, uitsluitend cliënten. Patiënten kunnen misschien nog rekenen op liefde, geduld en verzorging. Cliënten zijn er om geschoffeerd te worden. Vernedering is het lot van cliënt E. Busken.
Busken lijdt mogelijk aan vasculaire dementie, Busken is doof, Oost-Indisch doof of hij is een saboteur, Busken is incontinent en houdt zich niet aan afspraken. Hij draagt een fluitje bij zich. Daarop moet hij blazen als hij ‘het voelt aankomen’. ‘Dan komen wij die direct’, zeggen de verzorgenden. Maar hij blaast niet op het fluitje en daarom treffen verplegenden stinkend sop in en bij zijn luier aan.
Busken leeft in een parallelle wereld. De wereld van de megalomane gedachtes van vroeger toen hij nog een geëerde en beroemde geleerde was. De directie noemt hem smalend ’ons intellectueeltje’.
Busken leeft in een wereld die hij voor anderen ontoegankelijk houdt. Hij beziet de directeur, een psycholoog, als een leeg gelepelde pot Calvé pindakaas. Smeuïg tot op de bodem. Busken kan daar niets aan doen, want de directeur heet Frederik Calvé.
‘Freddy Pindakaas’ diagnosticeert Alzheimer bij cliënt E. Busken. Hij vraagt aan hem hoeveel acht min vijf is. Busken laat hem vragen stellen. Hij antwoordt niet. Ook niet als naar zijn naam wordt gevraagd.
Cliënt E. Busken staat onder curatele. Volgens ‘Freddy Pindakaas’ kan Busken niet verwerken dat zijn talenten als geleerde nooit werden erkend. Psycholoog Calvé heeft doorgeleerd voor een diepe wetenschap die cliëntenschoffering heet.
Ook is er voor zielennood een pastoor of pater beschikbaar. Busken beziet hem als een wandelende gevulde koek en zou het liefst onder zijn soutane graaien en zijn rolbevestigende ballen willen controleren of hij geen verklede meid is. Net als ze ook bij de pausverkiezing doen om te controleren dat ze geen pausin kiezen.
Cliënt E. Busken is alleen bereid uit zijn parallelle wereld te stappen om aan sigaretten te komen. Hij blijkt dan bereid tot een laatste roffel. Hij is bereid door alles heen te hijgen.
Auteur
Jeroen Brouwers (Batavia, 1940) behoort tot de absolute top van de Nederlandse schrijvers. Het noemen van enkele bekende titels zou door het weglaten van andere hem geweldig te kort doen.
In deze roman geselt Brouwers met zijn fenomenaal Nederlands de misstanden die hulpbehoevende ouderen bedreigen. De figuur Busken zoekt respect omdat hij niet behandeld wil worden als een derderangs stoeptekenaar. Het is inderdaad tijd voor de laatste roffel.
Deze beklemmende roman over de vernedering van een oude man, ligt gewoon in de winkel.
Jeroen Brouwers – Cliënt E. Busken. ISBN 978-90-254-5594-1, 264 pagina’s, € 21,99. Amsterdam: Atlas Contact 2020.
