LeesKost

Maria Genova – Vrouwen te koop. Loverboys, stalkers en seksslavinnen. ISBN 978-905429-310-1, 187 pagina’s, € 14,95. Schoorl: Conserve 2011.

Een huiveringwekkend boek dat mensenhandel en de schrijnende gevolgen daarvan in Nederland doordringend aan de kaak stelt.

Het geschreven woord kan een machtig wapen zijn. Harriet Beecher Stowe droeg destijds met Uncle Tom’s Cabin bij aan de afschaffing van de slavernij. Het beroemde boek J’Accuse…! Van Émile Zola droeg bij tot de rehabilitatie van de ten onrechte van spionage beschuldigde Joodse kapitein Alfred Dreyfus en zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen.

Met vele anderen bevindt de Bulgaars-Nederlandse auteur Maria Genova zich dus in goed gezelschap met haar boeken over vrouwenhandel en uitbuiting. In haar eveneens in deze rubriek besproken eerdere boek Man is stoer, vrouw is hoer beschrijft Genova de lotgevallen van de Oekraïense Anna die onder valse voorwendsels naar Nederland werd gelokt en daar in de klauwen van een Turkse loverboy viel. Dit boek is het vervolg hierop. We lezen hoe verder gaat met Anna, maar kunnen daarnaast ook in de stukjes ‘uit het filmscript’ kort een beeld krijgen lezen wat er eerder met haar is gebeurd (handig als je het eerste boek niet kent). We nemen daarnaast kennis van de verdere lotgevallen van Anna, Maar ook van een aantal andere slachtoffers van mensenhandel, die zich na publicatie van Man is stoer… tot de schrijfster wendden. Ze kreeg honderden schokkende emails over diverse onderwerpen als eerwraak en stalking, mishandeling en loverboys. Maria zocht een aantal slachtoffers op een schreef hun verhalen op. Verhalen over ingenomen paspoorten, reiskosten en gedwongen borstvergrotingen, die met prostitutie moesten worden ‘terugverdiend’. Afgedwongen abortussen en medici die ze uitvoeren zonder iets te vragen. Ook Nederlandse meisjes zijn soms een gemakkelijke prooi voor loverboys. Ze zijn nogal eens zo ongelooflijk naïef en blijven verliefd op hun uitbuiters, iets waar ik me al lezend behoorlijk over opwond. De verhalen zijn niet alleen van meisjes en hun familie, er komt ook een gefrustreerde politieagent aan het woord, die vindt dat hij veel te weinig mag bij het helpen van loverboy slachtoffers en het achterhalen van de daders. Een advocaat staat kritisch ten opzichte van het systeem, maar ziet er geen been in om de daders te verdedigen. En omdat misbruik het hoofdthema van het boek is wordt een apart hoofdstuk gewijd aan de zogenaamde Rolodex-man, die een boekje open doet over het misbruik van jongens in de prostitutie. Volgens hem is er in Nederland een pedo-homonetwerk, bestaand uit zo’n 138 bekende Nederlanders, dat zo krachtig is dat niemand het durft aan te pakken. En dan is er nog de hoerenloper, die verliefd wordt op een prostituee.

Hoewel de inhoud van de verhalen je niet vrolijk maakt leest het boek vlot weg en soms kun je een glimlach niet onderdrukken, bijvoorbeeld als je leest hoe Maria probeert undercover te gaan in een Bulgaarse kapperszaak. En het vrolijke stukje over het Boekenbal, waar ze Anna mee naar toe neemt, die echter niet kan dansen omdat haar nieuwe schoenen vreselijk pijn doen.

Het boek nodigt uit tot lezen en daarmee kennis te nemen van misstanden die ik tot voor kort niet voor mogelijk hield. Het draagt bij tot de zo broodnodige bewustwording en daarom alleen al beveel ik het van harte aan bij een breed publiek.

Dit boek is tevens uitgebreid besproken in de boekenrubriek LeesKost van het programma PuurCultuur op MeerRadio (woensdag 2 november 2011).

Iana Matei – Meisjes te koop. Mijn strijd tegen vrouwenhandel. Geschreven in samenwerking met Anne Berthod. Vertaald uit het Frans (Á vendre: Mariana, 15 ans) door Henne van der Kooy ISBN 978-94-6164-015-4, 263 pagina’s, € 16,00. Amsterdam: Van Gennep 2011.

De Roemeense psychologe Iana Matei beschrijft hoe ze inmiddels zo’n 400 meisjes uit de klauwen van mensenhandelaren heeft gered en opgevangen.

Het boek begint spectaculair met de vlucht van een vijftienjarige prostituee, die op het punt stond verkocht te worden. Na een achtervolging en een urenlange autorit wordt ze in veiligheid gebracht in het door Matei gestichte opvangcentrum in de industriestad Pitesi, aan de voet van de Karpaten. Daarna beschrijft de auteur hoe meisjes uit Roemenië en buurlanden ieder jaar bij duizenden belanden op de trottoirs van heel Europa. Vervolgens lezen we haar levensgeschiedenis en hoe ze in 1999 haar eerste drie tippelaarsters van 14, 15 en 16 opving, die ontsnapt waren toen ze op het punt stonden verkocht te worden voor elk nog geen honderd dollar. Inmiddels leidt ze een groot opvangcentrum voor ex prostituees en begeleid ze hen als ze aangifte willen doen, ook in het buitenland. Matei heeft ervoor gekozen geen overheidssteun te ontvangen, omdat ze onafhankelijk wil blijven. Vaak krijgt ze wel hulp van de Roemeense politie, hoewel ze de agenten soms zelf in haar auto moet vervoeren omdat er geen geld is voor benzine. Het opvanghuis wordt voornamelijk gesteund door instellingen en privépersonen uit de Verenigde Staten.

Het boek leest vlot weg en biedt veel informatie over de situatie in Roemenië. Matei vestigt de aandacht op de rol die vrouwen en met name Roma-vrouwen spelen in de mensenhandel. In hoeverre dit terecht is kan ik niet beoordelen. Tussen de regels door krijg je wel de indruk dat Matei nogal ingenomen is met zichzelf. Maar dat neemt niet weg dat ze hard werkt voor een goede zaak en dat dit boek bijdraagt aan de bewustwording over gruwelijke wandaden.

Dit boek is tevens uitgebreid besproken in de boekenrubriek LeesKost van het programma PuurCultuur op MeerRadio (woensdag 2 november 2011).

Katryn Bolkovac en Carl Lynn – Klokkenluider in Bosnië. Vrouwenhandel en machtsmisbruik bij de VN. Vertaald uit het Engels (The Whistleblower) door Linda Schouwstra. ISBN 978-90-435-1934-2, 252 pagina’s, € 18,50. Utrecht: Kok 2011.

Een wat langdradig verhaal over de frustraties van een Amerikaanse politiefunctionaris die in de jaren 1999-2001 vergeefs probeerde misstanden in Bosnië te bestrijden, waarbij VN-militairen, regeringsfunctionarissen en criminelen waren betrokken.

Een Amerikaanse politierechercheur nam dienst in de Internationale Politie Task Force in Bosnië. Zij werd hiervoor gerekruteerd door de particuliere organisatie DynCorp, die voor het uitvoeren van dit politiewerk een concessie kreeg van de Amerikaanse regering. Ze moest daarvoor haar baan bij de politie in Nebraska opgeven. Dit was in tegenstelling tot de praktijk van de meeste andere landen die hun politiefunctionarissen in Bosnië detacheerden. Kathy vond uit dat de selectie niet veel voorstelde en dat veel avonturiers en mensen met een bedenkelijk allooi uitsluitend werden aangetrokken door het hoge salaris en de aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden.

Eenmaal in Bosnië aangekomen werd Kathy op haar eigen verzoek Human Rights-rechercheur. Volgens haar superieuren ging ze veel te grondig te weeg in het bestrijden van corruptie in de Bosnische politie, met wie ze nauwe banden bleken te onderhouden. Na een aanvankelijke degradatie kreeg ze de leiding van een nieuw VN-project: Effectieve Aanpak van Geweld tegen Vrouwen. In die functie was haar eerste geval de aanranding van een 88-larige vrouw, die tevens gedwongen werd tot orale seks. Het vrouwtje kon de dader identificeren en vertelde en passant dat ze gelukkig voor hem haar kunstgebit die avond had uitgedaan. Verder valt er weinig te lachen in dit boek. Kathy kwam steeds meer in aanraking met de slachtoffers van vrouwenhandel, vaak jonge meisjes uit Oosteuropa (Moldavië, Oekraïne, Roemenië, Kroatië, Bosnië en Wit-Rusland), die tot prostitutie werden gedwongen en merkte dat ook VN-functionarissen van hun diensten gebruik maakten. Sommigen ‘kochten’ zelfs een meisje dat ze een tijdje in hun huis lieten wonen. Bij het aan de kaak stellen van deze situaties werd Kathy steeds meer tegengewerkt, hoewel ze ook wel steun kreeg binnen de plaatselijke organisatie van de VN. Haar onderzoek werd regelmatig in de doofpot gestopt. Uit frustratie stuurde ze vijftig mensen een email met een aantal specifieke details over hoe jonge vrouwen tot prostitutie werden gedwongen en als ze weigerden werden geslagen, uitgehongerd of beide. Ze definieerde de begrippen prostituee, vrouwenhandelaar en slachtoffer van vrouwenhandel en wees op de voor Bosnië fabelachtige sommen geld die door de zware, georganiseerde misdaad hiermee werden verdiend. Als gevolg hiervan werd Kathy om een futiliteit ontslagen, maar ze vocht haar ontslag aan, uiteindelijk met succes.

Uit de ondertitel van dit boek zou je verwachten dat de vrouwenhandel en het machtsmisbruik bij de VN in Bosnië erin aan de kaak wordt gesteld. Het is echter het verslag van de ervaringen van de vrouw die deze kwalijke zaken aan de kaak stelde. Een vrij gedetailleerd verslag, waarin ook aandacht wordt besteed aan een aantal privézaken en mijns inziens te weinig aan de vrouwenhandel en het misbruik door VN-functionarissen. Ik heb me er wel door moeten worstelen. Hoewel Kathy een co-auteur heeft ingeschakeld leest het boek beslist niet lekker weg. Een gemiste kans. De naar dit boek gemaakte film schijnt overigens een echte aanrader te zijn.

Dit boek is tevens uitgebreid besproken in de boekenrubriek LeesKost van het programma PuurCultuur op MeerRadio (woensdag 2 november 2011).