Op zoek naar wijsheid in onwijze tijden
Persoonlijke filosofie
Hyperfilosofie is een verzameling teksten die ontstond naar aanleiding van de volgens Govert Derix zorgwekkende toestand van de wereld. Hij vindt dat het tijd is dat we onze kaarten op tafel leggen. We zijn verdwaald in de doolhoven van duizend ismen en ideologieën. We moeten antwoorden vinden op de lastigste vragen van onze tijd. Zijn gedachten zijn terug te vinden in een grote hoeveelheid losse teksten die geen systematische opbouw hebben. Er is geen inleiding, geen conclusie. De vele nieuw termen worden niet gedefinieerd. De teksten zijn niet geschreven in een heldere redeneerstijl. Dit maakt Hyperfilosie een lastig en niet erg toegankelijk boek. Misschien moet het gelezen worden met dezelfde instelling die je moet hebben bij het lezen van raadselachtige gedichten. Je hoeft niet alles te begrijpen, maar geniet van de schoonheid van de taal en gaat op zoek naar de essentie van de tekst. Zelf noemt Derix zijn boek een wijsgerig prozagedicht. Een andere benaming die hij geeft aan zijn boek een hyperfilosofisch verbeeldingsexperiment.
Auteur
Govert Derix (1962) is ondernemer, filosoof en schrijver. Hij adviseert bedrijven en instellingen op velerlei terreinen en publiceerde boeken over uiteenlopende onderwerpen, waaronder Ayahuasca, een kritiek van de psychedelische rede. Zijn meest recente romans zijn De boom en Het onmogelijke manuscript.
In vele verschillende bewoordingen beschrijft Derix de zorgelijke toestand van onze wereld. We zijn op weg naar de ondergang. Hij beschrijft die slechte toestand als volgt: onze beschaving loopt ten einde, er is een vermoeidheid ontstaan in de samenleving, die doet denken aan de uitgeputheid in de slothoofdstukken van wereldrijken, we bevinden ons in een moerassig labyrint. Wat doen we eraan? De meeste mensen doen niets en laten alles op zijn beloop. Derix gebruikt voor deze passiviteit een mooi beeld. Deze toekijkers zitten op een tribune. Daar zitten ook God en de duivel. Ze kijken toe wat de mensen ervan bakken. Net als in het Bijbelboek Job hebben ze een weddenschap afgesloten. Deze keer over hoe het afloopt met de mensheid.
Uitgebreid bespreekt Derix de oorzaken van deze ellende. Regelmatig wijst hij naar de verderhelpboeken. Deze hebben ons tot aan de drempel van niet-meer-verder-kunnen gebracht. Hij pleit voor het niet-denken, want de enorme stortvloed (een zondvloed?!) van denkproducten (systemen, levensfilosofieën) heeft ons nauwelijks verder gebracht en mogelijk hebben ze bijgedragen aan de versnelling van de geopolitieke, klimatologische, biodiverse en sociaalpsychologische ontsporingen.
Gelukkig biedt de sombere en pessimistische tekst toch nog perspectief op verbetering, het is nog niet te laat. Eén van de sleutelwoorden voor een stap in de goede richting is openheid. Het gaat niet om rede of verstand, maar om datgene wat in ons eigen innerlijk aanwezig is. Derix noemt dat de borrelbron. Openstaan voor wat opwelt uit de innerlijke stem. Voor het vinden van oplossingen hebben we vrijheid nodig. Alleen de vrije geest kan ons nog redden. Derix verwoordt dat als volgt: de teugels laten vieren, door ons niet op te sluiten in bibliotheken en lectuur, maar door een ader te zoeken waardoor het woord, het enige woord, het waardevolle beginwoord weer kan stromen. Concrete acties van wereldverbeteraars wijst hij af. Hij bedoelt protesten als vastkleefacties, Extinction-Rebellion-ludiekheden en Greenpeacecapriolen.
Temidden van de vaak abstracte filosofische beschouwingen staat een hoofdstuk waarin de auteur vertelt over een bezoek in Turijn aan La Sindone, de lijkwade. Voor veel christenen het bewijs van de menswording van God. Het zien van de lijkwade emotioneerde Derix enorm. Hij beseft dat Jezus een keerpunt in de geschiedenis van de mensheid betekende. Hij stond symbool voor onvoorwaardelijke liefde. Ondanks zijn dood is er toch het vaste vermoeden dat hij heeft geleefd . Het inspireert en geeft hoop: we zullen tot het vernieuwende einde volharden in de overtuiging dat het leven de moeite waard is om te worden geleefd.
De meeste voorkomende termen in het boek zijn complexistentialisme en hyperfilosofie. De schrijver koos ervoor de termen niet te definiëren. De lezer moet de betekenis zelf vinden met behulp van de context. Met hyperfilosofie wil hij waarschijnlijk zeggen dat zijn filosofie krachtiger is, verder gaat dan de gewone filosofie. Het woord hyper koppelt hij als voorvoegsel aan tientallen termen, tot vervelens toe. Derix noemt zichzelf hyper. De hypere mens is als iemand die ter rechterzijde op de troon van God zit en de schepping overziet. Toe maar…De hypermens is als de homo sapiens die het denken durft los te laten en boven het moeras van de wereld durft te zweven. De term complexistentialisme blijft een duistere term. In één verklaring gebruikt hij een aardige beeldspraak: complexistentialisme is als de baron van Münchhausen die zichzelf uit het moeras trekt, maar zonder uitzicht op de oever van zijn eventuele landing.
Hyperfilosofie is een bijzonder boek met een soms lastige inhoud. De taal is meestal fraai. De inhoud is wel heel persoonlijk en origineel. Derix valt tamelijk vaak in herhalingen. Hij herhaalt zijn boodschap in steeds andere bewoordingen en dat helpt om zijn kernboodschap te begrijpen. Zijn subtitel geeft de inhoud goed weer: Op zoek naar wijsheid in onwijze tijden.
Een knappe analyse van onze tijd.
Govert Derix – Hyperfilosie. Op zoek naar wijsheid in onwijze tijden. ISBN 978-94-922-4170-2, 212 pagina’s, € 20,95. Utrecht: Uitgeverij Magonia 2024.