De persoonlijke biografie van een volksfeest
Uitgebreide liefdesverklaring.
Tijdens Carnaval ben ik vader geworden. Dit is de eerste regel van een omvangrijke boek. Een chaotisch boek, waarin toch enige structuur is aangebracht. Structuur in een boek over Carnaval? Carnaval is juist het loslaten van bestaande structuren. De structuur zit hem in het tijdens Carnaval o zo belangrijke cijfer 11, elluf. Elluf hoofdstukken krijgt dit boek, ik had geen doctorandus hoeven worden om dat te verzinnen. Het zullen volle hoofdstukken zijn, met soms geen helder begin of eind, zoals de Carnavalsnacht geruisloos overgaat in de ochtend, maar toch zullen er heldere momenten zijn.
Auteur
Jan van Mersbergen (Gorinchem, 1971) studeerde HBO Cultuur en Beleid en Cultuursociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte onder meer als stratenmaker, proefdierverzorger en postbode voordat hij in het theater belandde. Vanaf 2000 is hij serieus bezig als schrijver. In 2011 ontving hij de BNG Nieuwe Literatuurprijs voor zijn fijnzinnig geschreven roman Naar de overkant van de nacht, waarin de hoofdpersoon in zijn eentje carnaval, ofwel Vastelaovend in Venlo viert. Het boek werd tevens genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en de Gouden Uil. Het drong door tot de shortlist van de Libris Literatuurprijs. Ooit kreeg de schrijver een mailtje over dit boek, gericht aan ‘Beste Heer Jan Kersbergen’.
Bij een boek als dit, waarin regelmatig van de hak op de tak wordt gesprongen, past geen strakke recensie. Noodgedwongen moest ik een keuze doen uit de talrijke zaken die me opvielen.
Bij het opslaan van willekeurige bladzijden valt regelmatig het oog op een bewering over Carnaval van de auteur of van anderen, zoals ex-Prinsen. Ik citeer willekeurig: Waar corona een werkelijk gevaar is, een mogelijk dodelijk virus is, is Carnaval dagen achtereen sterven en toch niet doodgaan…Carnaval is een open boek… Carnaval opent mogelijkheden. En een van de verplichte mogelijkheden is samen vieren…Carnaval is geen aanval, maar ook geen verdediging…Carnaval is zo veelkoppig als een museum waar de Nachtwacht naast idioot geklieder hangt…Dat is Carnaval, een eendagsvlieg die vastberaden is van die ene dag de mooiste dag van zijn leven te maken…De aankondiging van de lente: Carnaval…Carnaval is een feest van een masker opzetten én van jezelf niet verschuilen achter een masker… Eigenlijk is Carnaval in drie minuten te vangen in een liedje dat opeens klinkt, maar ook weer afgelopen zal zijn…
Dit boek staat boordevol verhalen. Van Mersbergen schuwt het niet naast wat hij zelf vertelt ook anderen royaal aan het woord te laten, zoals Godfried Bomans. Niet iedereen is even positief. Zo vindt onze nationale azijnpisser Maarten van Rossum Carnaval karakteristiek voor achterlijke samenlevingen.
Ook aan Carnavalsliedjes en hun zangers wordt uitvoerig aandacht besteed, zoals aan ‘Bloemetjesgordijn’ en Wim Kersten: ‘Mijn platen lopen even lekker als mijn schoenen’. Journalist John Schoorl, zelf dichter, benoemt de poëtische kracht van de teksten, de eenvoud en de plaats die de liedjes hebben binnen andere Carnavalshits, zoals ‘Mien, waar is m’n feestneus’ van (Limburger; AK) en ‘Er staat een paard in de gang van André van Duin.
Elke Carnaval trekt Jan van zijn huidige woonplaats Amsterdam naar ‘zijn’ Carnavalsstad Venlo. De treinreis erheen is lang. De treinreis terug voelt erg leeg en eenzaam. In Venlo sprak hij een keer aan het ontbijt in een hotel zijn kamergenoot Jur die hem vroeg, waar hij geweest was. Bij dat meisje van gister, weet je wel, die heb je gezien. Gaat helemaal goed komen. Ze kan er alleen vandaag niet zijn, want ze gaat verhuizen. Jur keek niet eens op. Hij wachtte alleen even op een volgende hap ei met spek, en zei: ‘Dus vannacht had je een verhuisdoos.’
Van alles en nog wat wordt in dit boek behandeld, zoals het Rotterdamse Zomercarnaval, Mardi Gras in New Orleans (waar vrouwen met ontbloot bovenlijf hun borsten lieten aanraken in ruil voor absint) en Carnaval op de Antillen en in Brazilië. Kapelaan Rick Blom viert het Carnaval in Heerlen enthousiast mee en doet als laatste het licht uit.
Met verve verdedigt Van Mersbergen Carnaval: carnaval afwijzen vanwege alcoholgebruik, geflirt en overspel is hetzelfde als kerst afwijzen vanwege de lelijke, glimmende kerstballen in de boom, de muziek met belletjes waar Sky Radio de gehele maand december mee vult en Rudolf, het rendier met de rooie neus.
Het boek sluit af met de weemoedigheid van Aswoensdag. Daarna volgen een ‘wild overzicht’ van de geraadpleegde bronnen, een plaatsnamenregister en een naamregister van ‘alle personen die voorkomen in dit boek’, alfabetisch op voornaam gerangschikt. Ik kan het niet nalaten uit dit bonte allegaartje met veel voor mij onbekenden een paar personen te noemen die mij opvielen, volstrekt willekeurig gekozen: Barack Obama, Connie Palmen, Cornald Maas, Felix Meurders, Femke van der Laan, Henk Spaan, Jan Wolkers, Michel van der Plas, drs. P., Tom Dumoulin en Wim Sonneveld.
Een overweldigend boek. Grandioos. Lees telkens een stukje. Als u nu begint hebt u het tegen Carnaval uit en kunt u er, ter plekke of in uw luie stoel, uw voordeel mee doen.
Jan van Mersbergen – Carnaval. Een levensverhaal. De persoonlijke biografie van ons volksfeest. ISBN 978-90-388-0822-2, 493 pagina’s, € 26,99. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar 2022.