Fiere Vrouwe Oekraïna, dans maar door
Een hartverscheurende geschiedenis herhaalt zich.
In 2001 werd Lenin, die tot dan toe op een zuil over de stad Kiev uitkeek, vervangen. De onafhankelijkheidszuil bood vanaf die tijd plaats aan een jonge vrouw. Over haar naam is niet ieder het eens. Het kan Bereginia zijn, de beschermgodin uit de Slavische mythologie of Lybid, de jonge vrouw uit het kwartet dat Kiev stichtte. Anderen noemen haar Oekraïna, evenwichtskunstenares en ballerina van het leven, bezongen in een prachtig gedicht van Perry Pierik: een vrouw uit het Volk van de Vikingen, Slavisch bloed, gemengd met de eerste Aziatische sporen. Ze is mooi, uitbundig, zelfstandig, het is goed dat de verdorven Lenin plaats voor haar moest maken. Ze is het juichende bewijs van Oekraïnes zelfstandigheid. We weten het niet. Er is veel dat wij hier in het Westen niet weten over Oekraïne, al zijn er sinds de inval van de barbaarse Russen veel boeken verschenen om ons kennis laten maken met dit immense land. Wuivend graan, zonnebloemen, maar geen land van melk en honing. Oekraïne heeft een gruwelijke geschiedenis achter de rug.
In het boek dat Noud Bles samenstelde komt de geschiedenis van Oekraïne uitgebreid aan bod. Bles verzamelde historici die stuk voor stuk een deel van de geschiedenis in klare taal beschrijven. Zo vestigen verschillende auteurs de aandacht op het 20ste -eeuwse Oekraïense nationalisme, ook patriarch Kirill – die onlangs verkondigde dat de oorlog te wijten was aan het feit dat Rusland niets te maken wilde hebben met de Westerse gay-cultuur – komt aan bod en zijn relatie met Poetin. De samensteller publiceert uit een geschrift van Patti Gomme een aantal getuigenissen van zeer oude Oekraïners die de Holodomor hebben overleefd: de hongersnood die de Russen als wapen inzetten in de jaren dertig. Nu torpederen ze het vervoer van graan, de geschiedenis herhaalt zich. Hoofdstuk voor hoofdstuk duiken we op die manier in de geschiedenis van het land. De overgang naar het kapitalisme komt in beeld en Hubert Smeets beschrijft hoe het land kwetsbaar werd nadat het kernwapenvrij werd.
Auteur
Noud Bles (1945) is schrijver en dichter. Hij volgde de studie HTS Elektrotechniek en werkte daarna in Nijmegen als technical writer bij een Amerikaans computerbedrijf. Van 1973 tot 2004 werkte hij in verschillende functies bij de Radboud Universiteit. Sinds 2004 werkt hij als zelfstandig schrijver en organisator van literaire evenementen.
Bles startte als schrijver met gedichten, daarna volgden vele korte verhalen, romans en columns. Hij geeft cursussen korte verhalen schrijven en begeleidt leeskringen in en om Nijmegen. Ook is hij inhoudelijk begeleider van literaire reizen, onder andere De Poolse weg op reis.
Dit is geen geschiedenisboek, al doet voorgaande tekst dat vermoeden. In de tweede helft van dit werk is ruimschoots plaats geboden aan literatuur. Dat begint natuurlijk met de nationale hymne. Onder de blauwgele vlag staat uitleg over het lied: ‘Oekraïne is nog niet dood’. Het werd in 1863 gecomponeerd door Michajlo Verbitsky, de tekst is van Pavlo Tsjoebynsky, in 1917 werd het aangepast als volkslied, 1920 door de Sovjets verboden en op 5 december 1991 weer in ere hersteld bij de inauguratie van de eerste president Leonid Kravtsjoek. Tekst plus vertaling en muziek staan in dit boek.
Oekraïners houden van poëzie, op school leren kinderen al jong gedichten uit hun hoofd. Ik citeer vol angst en beven de laatste woorden uit het gedicht ‘In een gevangeniscel’ van de beroemde, nationale dichter Taras Sjevtsjenko (1814-1861): ‘Wanneer het kwaad mijn ongelukkige land in slaap wiegt, en het slaapt tussen list en sluwheid, en het dan wakker wordt in vlammen en beroofd – als dit, wat ik vrees, haar lot is, dan raakt mij dat ten zeerste, dan raakt mij dat zeer. Laten we hopen dat Vrouwe Oekraïne weer onbevreesd op haar zuil van onafhankelijkheid zal kunnen staan zonder dat het geschut haar ten val brengt.
Een indrukwekkend en onmisbaar boek voor iedereen die meer wil weten over dit land dat ons plots zo nabij staat.
Noud Bles – Oekraïne, hoog op de zuil van vrijheid. Achtergronden, geschiedenis en literatuur. ISBN 9-789-464-62810-4. 211 pagina’s, €18,95. Soesterberg: Uitgeverij Aspekt 2022.