Georgiërs in Nederland
Een zoektocht naar de ware geschiedenis van Georgië..
De schrijver Dato Turashvili verbleef in 2014 drie maanden in Amsterdam. Het belangrijkste doel van zijn verblijf was uit te vinden wat zijn grootvader Melenti Maschoelia in de Tweede Wereldoorlog uitgespookt had in Nederland.
We kunnen nauwelijks van een roman spreken omdat het meer om een documentaire gaat met enkele fictie-elementen. Behalve over zijn grootvader gaat het boek over de geschiedenis van Moldavië, zijn observaties van Nederland en in het bijzonder Amsterdam, de verschillen tussen de volksaard van Nederlanders en Georgiërs. Dan is er ook nog een briefwisseling met een Georgische dame op Texel. Ze schrijft heel persoonlijke dingen en is daarnaast behulpzaam bij de zoektocht van Turasvili.
Auteur
Dato Turasvili (1966) is een Georgische schrijver. Hij publiceert romans, reisberichten, verhalen, filmscripts en toneelstukken. Hij was een van de leiders van het Georgische studentenprotest in 1989. Hij won tweemaal de Georgische Sabaprijs voor literatuur en zijn werk is vertaald in zeven talen. In Nederland verscheen Weg uit de USSR.
Melenti Maschoelia, de grootvader van de schrijver, verbleef in 1944 als krijgsgevangene in het concentratiekamp van Périgueux. Een parchutiste daalde in het bos waar de krijgsgevangenen aan het werk waren, het was de Nederlandse pilote Neske Jansen. Hij hielp haar de parachute te verstoppen. Zij vertrok naar Amsterdam. Ze vroeg hem daarheen te komen. Het gelukte Melenti het kamp te ontvluchten en naar Amsterdam te gaan. Hij vond Neske en kon bij haar onderduiken.
Dato wil uitzoeken of dit zo gebeurd is. Een ander verhaal vertelt dat zijn grootvader op Texel verbleef en meedeed aan de opstand van de Georgiërs. Wat is er werkelijk gebeurd?
Over de speurtocht van Melenti wordt weinig gezegd, des te meer gaat het over het toeristische gedrag van Dato. Over Amsterdam is hij heel positief. Een van zijn eerste acties is het eten van haring. Het smaakt hem zo goed dat hij er vier eet. Hij bezichtigt diverse musea. Enthousiast is hij over het Anne Frank Huis en het Van Gogh Museum. Over Madame Tussauds is hij heel ontevreden: Volgens mij is dat het slechtste museum dat de mensheid ooit in het leven heeft geroepen. Dato woont tijdens zijn verblijf in Amsterdam in een woning boven boekhandel Atheneum aan het Spui. Het Letterenfonds had dit voor hem geregeld. Hij vindt de stad zo aantrekkelijk vanwege de vele boekhandels.
Een belangrijk onderdeel van het boek vormen de veertien brieven van de Moldavische vrouw die op Texel woont. Zij bewonderde Turasvili als schrijver, daarom wilde ze met hem corresponderen. In haar brieven schrijft ze over haar jeugd, haar huwelijk en haar ervaring met mannen. Ze is ook behulpzaam bij het zoeken naar sporen van Melenti Maschoelia. Ze doet onderzoek in het archief van Texel.
Een van de interessantste gedeelten is het uitvoerige verhaal van de opstand van de Georgiërs op Texel. Op 10 januari 1945 werd een Georgisch bataljon van 800 man naar Texel getransporteerd. De Georgiërs waren in Duitse krijgsdienst. Aan het eind van de oorlog kwamen ze in opstand tegen de Duitsers. Het werd een bloedige strijd: In de nacht van 5 april begonnen de Georgiërs de Duitsers af te slachten. Met messen en bajonetten. Toen de Duitsers versterking kregen sloegen ze hard toe: ze moesten alle Georgiërs die zich op Texel bevonden uitroeien. Dankzij de plaatselijke bevolking konden flink wat Georgiërs zich in boerderijen en bossen verstoppen, 228 overleefden het.
Het boek van is nogal rommelig. De schrijver schakelt vaak midden in een verhaal over naar andere onderwerpen. Als er over Van Gogh wordt gesproken Hij zich af of deze schilder de beroemdste Nederlander is. Besloten wordt dat dit Cruijff moet zijn. Wat volgt is een heel verhaal over Cruijff met onder andere de kwestie waarom Johan niet meedeed bij het wereldkampioenschap voetbal in 1978.
Zo’n overstap komt meer voor. Na een lyrische bewondering van een Georgische ballerina komt een lang verhaal over voetbalclub Vitesse met zijn Georgische aanvoerder Merab Zjordania. De schrijver houdt dus van zijweggetjes.
De brieven vormen wel een onderdeel dat bij de inhoud past. Door het afwijkende lettertype kun je ze goed herkennen. Ondanks het feit dat de schrijver over te veel onderwerpen wil praten is het door zijn luchtige stijl een prettig leesbaar boek dat ook veel nuttige informatie geeft over de Georgiërs, hun geschiedenis en de opstand op Texel. Voor de meeste Nederlanders is dit een onbekend terrein.
Dato Turasvili – Het dubbelleven van Melenti Maschoelia. Vertaald uit het Georgisch (Schva Amsterda) door Ingrid Degraeve. ISBN 978-90-5936-975-7, 245 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Uitgeverij Cossee 2021.