‘Truida’s reis’: van Groningen naar Limburg is een wereld van verschil
‘De wijde blik’ blijft altijd trekken.
Als Truida Groothuis en Cents Haak elkaar op jonge leeftijd ontmoeten is hun weinig rooskleurige toekomst een punt van overeenkomst. Cents ziet in Groningen geen leven voor zich. Hij vertelt Truida over het bestaan in Zuid-Limburg. Als zij zouden trouwen en naar het zuiden zouden gaan wacht hen een beter bestaan. Werk, een salaris, een huis. Truida is gehecht aan Groningen, aan de wijde blik die het land biedt. Desondanks laat ze zich meeslepen door Cents plannen.
Als zij in 1918 samen de grote reis ondernemen is Truida verrukt van het landschap als zij de Maas afzakt. Steeds heuvelachtiger wordt het daar, meer beschut dan in het Noorden waar het zo guur kan waaien. Maar de verrukking wordt snel minder als ze zich in Heerlen vestigen, waar Cents in de mijn wil gaan werken. Hij wordt niet zó maar houwer, eerst moet hij sjouwer zijn, zwaar werk. En wat hij ook nog eens tegen heeft: hij is niet katholiek en dat vinden de bazen een schande. Ook Truida aardt niet gemakkelijk. Waar ze in het Noorden als kind in een kasteleinsfamilie opgroeide in betrekkelijke weelde, dreigt de nijpende armoe tussen de mijnbewoners haar bijkans de nek om te draaien. Ook zij wordt niet opgenomen in de gemeenschap, ongelovige als zij is. Ze voelt zich eenzaam als nooit tevoren.
Cents zwoegt en sjouwt in de gevaarlijke ondergrondse schachten van de mijnen, komt terecht in de wereld van de beginnende vakbondslieden en weet zich daar nuttig te maken. Truida baart haar eerste kind, maar weet amper hoe ze het brood op de plank, laat staan een klein stuk spek in de pan moet krijgen. Ze mist Groningen, maar durft haar moeder niet te logeren te vragen. Ze schaamt zich zó voor haar armoede, daarin wil ze geen familie ontvangen. Cents stort zich steeds intensiever op het vakbondswerk, studeert, maakt zich de wetten eigen en staat zijn rode kameraden met woord en daad terzijde. Het vakbondswerk is Truida vreemd en ze wíl geen uitgehongerde arme sloebers aan haar tafel. Ze wil dat Cents aandacht besteedt aan zijn eigen gezin in plaats van aan vreemde tobbers. Hij en Truida lijken uit elkaar te groeien. Truida spaart om naar Groningen terug te gaan, maar steeds als ze wat geld bij elkaar heeft blijkt ze weer zwanger te zijn. Vriendinnen heeft ze niet. De wereld en dus ook de vrouwen van Zuid-Limburg ontvangen haar niet met open armen. Ze is de vrouw van een ‘rooie’, ook haar kinderen krijgen er last van. Groningen en Zuid-Limburg, het botst en het blijft stoten. Ze gingen weg uit de armoede, maar is hun wereld nu niet veel armer? Als de kinderen het huis uit gaan voelt Truida zich dubbel eenzaam. Het hoge Noorden trekt het echtpaar terug.
Auteur
Truus Rozemond is psycholoog, gespecialiseerd in leerprocessen. Ze werkte aan de Hogeschool van Amsterdam en aan de Universiteit van Amsterdam. In 2015 debuteerde zij met de roman Een verwaarloosd huis. Daarna volgden de dichtbundel Zwanenvergadering, en de romans Tussenruimte en De vorm van Ierland.
Voorin de roman staat een uitgebreide stamboom. Wie die bestudeert – en er al lezend steeds naar teruggrijpt – ontdekt onderin de achternaam Rozemond. Plus een meisje dat ‘Truus’ genoemd zou kunnen worden: Truida Martina, geboren in 1946. De verleiding is groot deze weergaloze familieroman te beschouwen als de geschiedenis van de voorouders van schrijfster Truus Rozemond. De auteur geeft er echter geen uitsluitsel over.
Waargebeurd of niet, of wellicht slechts deels historie, dit is een meeslepende roman. Truida’s leven van jong gehuwd meisje tot aan haar dood op 91-jarige leeftijd is vooral een boek over hechting, over eenzaamheid, ontheemding en liefde in weer en wind.
Kijk naar de vluchtelingen die in ons land binnenkomen, lees Truida’s verhaal en weet dan: zó moeten ze zich voelen, die nieuwelingen in een land vol vreemde mensen: mijnwerkers uit Groningen in een land vol vreemden. Niets is vertrouwd, de taal en de gebruiken en het geloof zijn vreemd en tóch wordt er van ze verwacht dat zij zich naadloos voegen. Een beter leven, maar vervuld van heimwee, Het is wat men beter noemt.
Een schitterende roman, empathisch geschreven, tragisch tot in zijn voegen. Om in te verdwijnen en ademloos uit te lezen.
Truus Rozemond – Weg uit de armoede; Truida’s reis. ISBN 978-94-9224-148-1, 278 pagina’s, €21,95. Utrecht: Uitgeverij Magonia 2021.