De zesde grote mogendheid
Naast Duitsland, Amerika, Engeland, Frankrijk en Rusland was de in Neurenberg aanwezige pers ongetwijfeld te beschouwen als een zesde grote mogendheid. De vele, vaak prominente journalisten, vertelden de wereld hoe het recht zijn loop kreeg.
‘Lange leve de Führer!’ Mouwbanden met het hakenkruis marcheerden hoogmoedig door Neurenberg. Hitler wendde zich brullend als een Romeinse tiran tot zijn schorriemorrie: ‘Dood aan de joden! Weg met de andere partijen! Vergroot ons grondgebied!’
Hitler, Himmler en Goebbels hebben zichzelf al over de kling gejaagd. Robert Ley pleegde in oktober in zijn cel zelfmoord, Krupp von Bolen was te ziek om te verschijnen, Kaltenbrunner kreeg een hersenbloeding en Bormann was zoek. Daarom zaten er vanaf oktober 1945 meestal maar 20 beklaagden in de Neurenbergse rechtbank. Terwijl 90% van de stad in puin lag, waren het paleis van justitie en gevangeniscomplex omineus gespaard gebleven.
Behalve de verdachten waren er acht rechters en vier hoofdaanklagers uit de alliantie en een aantal Duitse advocaten. Zeer prominent en actief waren ruim dertig journalisten uit de vijf betrokken landen die verslag deden van het tribunaal. Wat zij schreven, kan men nu nalezen in Het proces van Neurenberg.
De lezer wil antwoord op twee vragen. Ten eerste, hoe kreeg alles zijn beslag? Ten tweede: hoe verging het de verdachten tijdens hun proces? Wat was er aan hen te zien? Hoe gedroegen ze zich? Hadden ze berouw?
De lezers worden niet teleurgesteld. Wat betreft de eerste vraag blijkt dat de bevelhebber van Beieren, generaal Patton, het proces logistiek heeft laten versloffen. De onderkomens van de reporters waren armzalig te noemen. Wilden journalisten bijvoorbeeld door Duitsland reizen dan konden ze beter bij de Russen terecht. Maar ook inhoudelijk boden de Russische aanklagers en daarna de Engelse, het beste werk. De Amerikanen vielen tegen en de Fransen speelden hierin nauwelijks een rol.
Hoe verging het de beklaagden? Hier komen we terecht in de afdeling horror. Behalve de eerder genoemde doden, zieken en een zoekgeraakte boef, zat daar eigenlijk Hitlers complete regering.
Hermann Göring is ongetwijfeld de primadonna van het stel en hangt zo’n beetje de ceremoniemeester uit. Maar hij lijkt ook een beetje op keizer Nero op leeftijd of als een oud wijf met zijn koptelefoon als een hoofddoek om zijn harses. Of hij is een goedhartige oom die toevallig een paar miljoen mensen heeft vermoord.
Toch zal dit reeds wat afgevallen dikkertje het de Amerikaanse rechters knap moeilijk maken en de Amerikaanse hegemonie in het proces doen verminderen. Het zal vooral de Russische hoofdaanklager Rudenko lukken om uiteindelijk Göring alle hoeken van de kamer te laten zien en hem te dwingen zijn oorlogsmisdaden toe te geven.
`Wat betreft al die anderen, dat moet men maar gaan lezen. Er waren er bij die eruit zagen als ontslagen trambestuurders of als scholieren die zich niet goed op een examen hadden voorbereid. Er waren er die bij het tonen van de gruwelijke filmbeelden van moorden op joden in tranen uitbarsten of hysterisch moesten worden afgevoerd. Of stiekem een boek met een happy end lazen, of het fijn vonden eindelijk weer eens een film te zien.
Auteur
Steffen Radlmaier (1954) is de hoofdredacteur en muziekcriticus van de Nürnberger Nachrichten. Hij stelde met bijna honderd artikelen dit unieke boek over het proces van Neurenberg samen.
Schrijnend zijn ook de verhalen die zich buiten het paleis van justitie op straat afspelen. Een vrouw van een beklaagde zoekt hulp bij een journalist. Een twaalfjarig meisje komt tussen beide: ‘Ik ken u. U ging altijd naar de feestelijkheden van de nazi’s. Ik heb foto’s uit de krant, u had altijd chique kleren aan.’ Er komen drie kinderen bij: ‘Wij hebben onze ouders verloren, ze gingen naar Dachau. Het waren gewone arbeiders’, zegt een jongen. ‘Tot de Amerikanen hier kwamen, hoorde je vaak: ‘Lieve Heer, o maak me stom, zodat ik niet in Dachau kom.’ De vrouw nam schielijk de benen.
Wie wil lezen hoe misdadigers proberen met mythomane, pathologische leugenachtigheid zich eruit proberen te kletsen krijgt literaire geborgenheid bij het gezegde Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel.
Dit gebeurde tussen 20 november 1945 en 1 oktober 1946 tijdens een proces waar we volgens de vele getuigenissen behoorlijk trots op kunnen zijn.
Dit verhaal van dit eerste internationale gerechtshof is uiterst begerenswaardige verslaggeving.
Steffen Radlmaier – Het proces van Neurenberg. Oorlogsmisdadigers, sterreporters en het eerste Internationale gerechtshof. Vertaald uit het Duits (Der Nürnberger Lernprozeß. Von Kriegsverbrechern und Starreportern) door W. Hansen. ISBN 978-90-5936-903-0, 352 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Uitgeverij Cossee 2020.