Terug naar de wortels
Joodse schrijver zoekt zijn identiteit in de brokstukken van de diaspora en de genocide.
‘Mijn wagen staat hier op de estrada geparkeerd’, zei de gids. ‘We kunnen meteen door, signor Halfon, naar het concentratiekamp.’
Eduardo Halfon is Jood. Hij is geboren in Guatemala, groeide vanaf zijn tiende jaar op in de Verenigde Staten en draagt al zijn hele leven een Libanese achternaam met zich mee. Hij wil zijn wortels niet negeren en is daarom ingegaan op een uitnodiging om de opening van een opgelapt Italiaans concentratiekamp luister bij te zetten.
Een opgelapt concentratiekamp? Wel nee, die Italianen waren eerst zo vriendelijk geweest de overblijfselen van het oude concentratiekamp af te breken en op dezelfde plaats een kopie neer te zetten.
Eduardo komt daar pas achter als hij op de drempel staat. Hij betreedt een ordinaire replica, een maquette, een soort showmodel met drie knettergrote projectieschermen, een pretpark met als thema menselijk lijden. Bezoekers worden daarbij in de stemming gebracht met een muzikale entourage die in een bedrijvig winkelcentrum niet zou misstaan. Eduardo is er met zijn zoektocht naar zijn ‘roots’ behoorlijk ingeluisd.
Zo begint het eerste van de zeven verhalen waaruit de roman Het duel bestaat en de lezers worden meegenomen naar de familie-erfenis van de Guatemalteekse auteur. De eerste vertelling over het nep-concentratiekamp laat direct al zien hoe hij brutaal afrekent met in dit geval een walgelijk ‘amusement parc’.
Evenzo is de beschrijving van zijn wanhopige pogingen om van Guatemala de grens naar Belize te passeren. Het gedonder met douaneformaliteiten en panne aan zijn auto leveren pijnlijke en frustrerende scenes op die zowel herkenbaar als verwerpelijk blijken.
Uiteraard wordt Halfon gelokt naar het Poolse Lodz waar zijn grootvader in september 1939 door de Gestapo werd opgepakt. Hij en zijn vrienden speelden een spelletje domino. Ze waren de klos omdat ze er domweg waren.
Zijn grootvader kwam na de oorlog terecht in Guatemala. Daarvóór had hij zes jaar vastgezeten in verschillende concentratiekampen waaronder Sachsenhausen en Auschwitz. In dat laatste kamp redde een Poolse bokser zijn leven. Deze trainde hem een nacht lang om zich te verdedigen en klappen uit te delen met woorden.
Diezelfde grootvader werd te werk werd gesteld in een fabriek waar hij Duitse gevechtstoestellen saboteerde zodat ze weinig konden uitrichten tegen de vijand. Dat was tenminste iets.
Auteur
Eduardo Halfon (1971) is een kosmopolitisch schrijver die behalve in de Verenigde Staten zich thuis voelt in Midden Amerika en in Europa. Wij bespraken ook zijn vorige boek De Poolse bokser.
Het titelverhaal Duel is een verbijsterend gevecht met het verleden van de schrijver waarin hij de zaak van een verdronken kind onderzoekt. Met niets ontziende autobiografische flair en fictie beschrijft Halfon het verlies van en het verdriet over jong leven dat in de kiem wordt gesmoord.
Een hartstochtelijke en indringende reflectie op de Joodse diaspora.
Eduardo Halfon – Duel. Vertaald uit het Spaans (El Duelo) door Lisa Thunnissen. ISBN 978-90-284-2770-9, 192 pagina’s, € 21,99. Amsterdam: Wereldbibliotheek 2020.