Strijdbare artikelen
Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) bundelde een bloemlezing uit de rijke geschiedenis van ons oorlogsverleden sedert 1940.
Drie dagen na de bevrijding, op 8 mei 1945, begon het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (RIOD, later NIOD) met zijn werk. Onder leiding van de vermaarde historicus Lou de Jong, directeur van het instituut, kwam de reeks Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog tot stand. De populaire uitgave bestaande uit veertien delen, kleurde een halve eeuw geleden menige boekenkast.
Terwijl Lou de Jong zich ooit op het standpunt stelde dat het instituut op termijn zou moeten worden opgeheven besliste de politiek anders en was het de minister van Onderwijs Arie Pais die ervoor zorgde dat het instituut in het belang van komende generaties moest blijven bestaan.
Uit de reeks artikelen die de redactie van dit boek bijeenbracht spreekt vooral de maatschappelijke relevantie en betrokkenheid van de onderwerpen waarmee medewerkers zich bezighouden.
Niet alleen blijft de verschrikkelijke Tweede Wereldoorlog een bron van onderzoek. Zo blijkt ook de Indische oorlog, waarvan de laatste levende getuigen zich momenteel onder onze oudste medeburgers bevinden, een moreel actueel brandende kwestie. Mutatis mutandis is het te verwachten dat meer recente oorlogshaarden waarbij Nederland betrokken is geweest door militaire uitzendingen in de toekomst zullen blijven vragen om documentatie en het verzamelen van bronmateriaal.
Ook andere brandhaarden zoals de oorlog in Syrië hebben de aandacht van het NIOD. Deze catastrofe heeft ons immers ook bereikt door de komst van de vluchtelingenstroom uit dat land. Men kan er over lezen in het huiveringwekkende verslag van Ugur Ümit Üngör De oorlog in Syrië, de toekomst van oorlogs- en genocidestudies bij het NIOD.
Ondanks de huidige oorlogsverschrikkingen laat het NIOD niet na aandacht te geven aan het gif waarmee Hitler zijn denkbeelden neerschreef in Mein Kampf. Ewoud Kieft schreef als bijdrage Ken je vijand, wat ik leerde uit ‘Mein Kampf’. ‘Hitler baseerde zijn hele levensbeschouwing, zijn hele strategie, op de meest verontrustende menselijke eigenschappen: op angst, wantrouwen en haat. En hoe vaak het nazisme ook als ‘dom’ of regressief is afgeschilderd, tijdens de jaren twintig en dertig bleek daar maar moeilijk weerstand aan te bieden. De tegenkrachten vanuit de politiek, de media en de rechtstaat in die tijd waren schokkend zwak.’
Uiteindelijk was alleen uiterst bloedig ingrijpen de enige mogelijkheid om het beest te verslaan. Om dit te voorkomen kan een instituut als het NIOD van grote waarde zijn door gedocumenteerd te kunnen wijzen op heilloze afgronden waarlangs mensen wankelend op zoek zijn naar oplossingen van hun problemen.
Marjo Bakker, Petra Drenth, Jeroen Kamperman en Hinke Piersma (redactie) Oorlog in onderzoek, 75 jaar NIOD. ISBN 978-90-2443093-2, 191 pagina’s, € 24,90. Amsterdam: Uitgeverij Boom 2020.