Bloemlezing uit de teksten van Ischa Meijer
Verhalen, voordrachten, interviews en columns.
Deze bloemlezing is heel divers van inhoud. Het begint met Korte maar krachtige herinneringen. De herinneringen zijn aan Meijers moeilijke omgang met zijn ouders en zijn schooltijd. In de reportages De strompelende jood en andere reportages gaat het over zijn reizen naar Israël en naar het kamp Bergen Belsen. Het boek bevat ook enkele toneelstukken met Izzy M. als hoofdpersoon. Ze zijn tamelijk absurd en soms grof.
De grootste verzameling teksten bestaat uit columns met De Dikke Man als hoofdpersoon die dagelijks te vinden waren in Het Parool. Ischa Meijer was bekend als een begaafde interviewer. In deze bloemlezing zijn 20 van zijn interviews opgenomen. De respondenten zijn allemaal bekende joodse Nederlanders zoals Abel J. Herzberg, rabbijn Soetendorp, Renate Rubinstein, Ed van Thijn, Marga Minco en Hans Knoop. Alle interviews gaan over de vraag hoe het is om jood te zijn. Het boek wordt afgesloten met een postuum vraaggesprek met Ischa Meijer zelf.
Alle teksten in dit lijvige boek gaan over de joden in de Tweede Wereldoorlog en over het jood-zijn. Ze geven een goed beeld van Meiers persoon en werk.
Auteur
Ischa Meijer (1943-1996) was een vooraanstaand journalist, schrijver, televisiepresentator en filmacteur. Samen met zijn ouders overleefde hij het Duitse concentratiekamp Bergen-Belsen. Hij werd postuum onderscheiden met de zilveren Reismicrofoon.
Samensteller
Ronit Palache (1984) is journalist, schrijver, interviewer en redacteur bij de talkshow Op1. Ze werkte daarvoor als redacteur bij Elsevier en bij uitgeverij Prometheus. In 2016 verscheen haar boek Ontroerende onzin. De joodse identiteit in het Nederland van nu.
Eén van de ‘krachtige herinneringen’ van Ischa is zijn schooltijd. Met zijn ouders had hij het kamp Bergen-Belsen overleefd. Op zijn school was sprake van een rangorde: wie was het zieligst geweest in de oorlog? Een juf vroeg waar hij in de oorlog was geweest. Toen hij Bergen-Belsen noemde lachte zij schamper. Zij liet het Auschwitz nummer zien op haar arm. Bergen-Belsen stelde niets voor. Theresienstadt werd bijna als een vakantiekolonie gezien. Het laagst werden beschouwd degenen die hadden ondergedoken. Een vreemde voorstelling van zaken. Meijer noemt de slachtoffers van Auschwitz de ‘leedadel’.
In zijn lezing Multatuli ofwel ik heb ook een beetje geleden voor het Multatuli Genootschap toont hij zijn brutaliteit. Hij zegt al direct dat hij de Max Havelaar nooit gelezen heeft. Het boek stond in de boekenkast van zijn vader, maar hij mocht er geen gebruik van maken. In zijn lezing bespreekt hij de gecompliceerde verhouding tussen Eduard Douwes Dekker en zijn zoon Edu. Hij trekt parallellen met de relatie tot zijn eigen vader, historicus Jaap Meijer. Waarschijnlijk zat het Multatuli genootschap hierop niet te wachten.
Een hoogtepunt in deze bloemlezing zijn de stukken met als hoofdpersoon De Dikke Man. Ze spelen zich af op straat of in een koffiehuis. Het verhaal handelt altijd om een ontmoeting. Bijna altijd met een joods persoon. Er ontstaat meestal een gesprek. De gesprekspartners van De Dikke Man zijn onder andere De Israëlische Vriend, De Oudere Joodse Vriendin en De Vrolijke Jongeman. De personen worden altijd met hoofdletters aangeduid. De Dikke Man is uiterst welwillend. De toon van de stukjes is licht ironisch. De columns zijn ware juweeltjes.
Als we aan Ischa Meijer denken wordt hij het meest geassocieerd met zijn interviews. Hij was uitzonderlijk begaafd in dit genre. Het indrukwekkendst vond ik de twee bijzonder onthullende vraaggesprekken met Marga Minco. Ze zijn bijzonder onthullend. Interessant is ook het interview met Hans Knoop, dat voor het grootste deel over de zaak Menten gaat.
De thema’s van dit boek zijn duidelijk het jood-zijn, de Tweede Wereldoorlog en het antisemitisme. De bloemlezing is zeer uitgebreid en alle genres komen aan bod, zodat er een heel goed beeld ontstaat van de schrijfproducten van Ischa Meijer.
Ischa Meijer – Ik heb niets tegen antisemieten, ik lééf ervan. Samengesteld en ingeleid door Ronit Palache. ISBN 978-90-295-4025-4, 540 pagina’s, € 28,50. Amsterdam: De Arbeiderspers 2020.