Verleden en heden van Remco Campert
Veelzijdige en zeer complete biografie van Remco Campert, samengesteld uit interviews, zijn persoonlijk ‘archief’ (een koffer vol brieven, ansichtkaarten, kattenbelletjes en dergelijke en diverse andere bronnen die worden verantwoord in de bibliografielijsten.
Werkwijze en bronnen
Het bijzondere van deze biografie is dat de schrijver nog leeft en dat de auteur gedurende twee jaar wekelijks een gesprek voerde met Campert en zijn vrouw Deborah. Probleem hierbij was dat het geheugen van de 89-jarige schrijver niet meer optimaal is. Over sommige zaken wilde hij niet praten, zoals over de opvoeding van zijn kinderen. De biograaf was dan genoodzaakt de kinderen zelf te interviewen.
Een ander voorbeeld van deze werkwijze is het conflict met Peter Verstegen. Remco en Peter hadden ruzie in de De Kring en Verstegen sloeg een glas kapot in het gezicht van Remco. Campert weet weinig meer van dit voorval, maar Verstegen gaf een uitvoerig verslag van dit incident. Remco beweerde ook dat hij zijn vader na de scheiding nauwelijks meer had ontmoet. De schrijfster kan aantonen na nader onderzoek dat het niet klopt, hij heeft zijn vader wel degelijk regelmatig ontmoet. Campert maakte het allemaal niets uit. Hij ging nooit in discussie. Veel informatie vond de auteur in Camperts werkkamer. Het laatste, fascinerende hoofdstuk Dichtgeknoopt licht is hier geheel aan gewijd.
Auteur
Mirjam van Hengel (1967) studeerde Nederlandse letterkunde aan de universiteit Utrecht. Ze werkte als literair journalist en literair criticus. Als redacteur was ze in dienst bij Van Oorschot en Querido. In 2104 verscheen het boek Hoe mooi alles. Leo en Tineke Vroman, een liefde in oorlogstijd. Het boek werd goed ontvangen en later bewerkt tot toneelstuk. Drie jaar werkte ze aan deze biografie van Remco Campert.
Jeugd
De biografe geeft in dit ‘portret’ op chronologische wijze uitvoerige informatie over Camperts leven. De eerste drie hoofdstukken gaan over zijn jeugd. Daarin zien we de kleine Remco met zijn vader in de tuin en met zijn moeder op het strand. Vrij misleidend, want zijn vader verliet het gezin en moeder was druk met toneel zodat hij vaak bij ooms en tantes en grootouders logeerde. In de oorlog verbleef hij bij een gezin in Epe. Daar hoorde hij ook dat zijn vader, de verzetsman en dichter, was omgekomen in een concentratiekamp. Hij schreef er veertig jaar later een gedicht over. Na drie jaar Epe ging hij na de bevrijding bij zijn moeder, de actrice Joekie Broedelet, wonen in Amsterdam. Hij ging naar het Amsterdams Lyceum waar hij bevriend raakte met Rudy Kousbroek. Met hem nam hij ook deel aan de schoolkrant. De schrijfster mocht het schoolarchief raadplegen en trof schoolkranten aan met bijdragen van Remco, onder andere zijn eerste gedichten. Overigens gelukte het Remco niet de school met succes af te ronden. Een grote ontdekking voor Campert was de jazzmuziek, dat werd een ware passie.
Vijftigers
Het schrijven van Campert begon met dichten. Eerst in de schoolkrant en later in het blad Braak dat hij samen met Rudy Kousbroek had opgezet, een zeer opmerkelijk en gedurfd initiatief voor zulke jonge en onervaren dichters. Campert was erg onder de indruk van de gedichten van Lucebert en Lodeizen. Het blad had succes en verscheidene dichters gingen meewerken aan het blad: Lucebert, Schierbeek, Elburg, Vinkenoog, Andreus, Hanlo en Kouwenaar. Het was een groep dichters die zich afzette tegen de vorige generatie. In 1951 maakte Simon Vinkenoog een bloemlezing, Atonaal, van dit experimentele werk. Het boekje bevatte tekeningen van Appel en Corneille. Kouwenaar kwam wat later met de bloemlezing Vijftigers. Paul Huf maakte de beroemd geworden foto van Campert, Lucebert, Schierbeek, Elburg en Kouwenaar. Het is toch wel heel bijzonder en bewonderenswaardig hoe gemakkelijk Campert in deze kring werd geaccepteerd. De biografie geeft hiervan een helder beeld.
Vrouwen
Veel aandacht besteedt de biografe aan de vrouwen in het leven van Campert. In zijn persoonlijk leven waren vrouwen van cruciaal belang. Ondanks of dankzij zijn verlegenheid waren ze er ook altijd. Remco heeft duidelijk twee kanten: vaak verlegen en zwijgzaam, maar ook charmant, zelfverzekerd en goed gekleed. Viermaal was hij getrouwd. Op elke vrouw was hij heftig verliefd. Een ontroerend stukje gaat over een gesprek waarbij de eerste echtgenote Freddy ter sprake komt naar aanleiding van een foto. Freddy. Wat een schat, een geweldige vrouw. Hij stopte de foto in zijn zak. Zwaar verliefd was hij ook op Fritzi ten Harmsen van der Beek met wie hij in het buitenhuis Jagtlust woonde. Er waren veel feesten en drinkgelagen. Hij kwam niet aan schrijven toe. Met Lucia van de Berg kreeg hij twee dochters. Lucia was zeer actief in de hippiewereld. Zijn grote liefde is Deborah Wolf. Ze kenden een scheiding van veertien jaar, maar nu leven ze nog steeds samen. De vrouwen van Remco waren zonder uitzondering beeldschoon.
Nog veel meer is er te vertellen over deze zo rijke en interessante biografie. Bijvoorbeeld over zijn drankgelagen, zijn neiging om te vertrekken, zich tijdelijk terug te trekken, zijn problemen met geld, zijn falende vaderschap waarover hij zich nu geneert en bovenal zijn passie voor het schrijven. Van Hengel geeft ook veel aandacht aan zijn proza. Vooral aan het schrijven en verfilmen van zijn succesroman Het leven is vurrukkulluk. Een apart hoofdstuk gaat over zijn optredens op poëziefestivals en zijn tournees met Jan Mulder. Met hem schreef hij ook jarenlang columns in de Volkskrant. Maar niet alleen de inhoud van deze biografie is onderhoudend, de schrijfstijl is heel vlot en het boek leest als een roman. De taal is bovendien af en toe literair, dat begint al met de eerste zinnen als ze de eenzame jongen bij de bushalte beschrijft: grote klasse!
Deze biografie moet je lezen.
Mirjam van Hengel – Een knipperend ogenblik. Portret van Remco Campert. ISBN 978-94-031-2290-8, 583 pagina’s, € 29,90. Amsterdam: De Bezige Bij 2018.