Terug naar de Gardon, de rivier van haar jeugd
De vader van Ella is overleden, ze kan dit moeilijk verwerken. Ze reist naar Zuid-Frankrijk waar het gezin jarenlang de vakantie doorbracht op een camping. Het is een roman van herinneringen en het verslag van haar reis naar het zuiden.
Ella Theisseling is een kunsthistorica. Als haar vader sterft is ze in Parijs. Haar moeder waarschuwt haar niet. Ze vindt het vreselijk dat ze geen afscheid heeft kunnen nemen. Misschien was er dan een laatste woord of blik van haar vader geweest. Herinneringen aan haar jeugd wil ze weer naar boven halen. Een reis naar de camping van haar jeugd zou dat kunnen bevorderen. Tijdens haar reis bezoekt ze Parijs, Autun en Cluny. Ze ziet mooie dingen en ontmoet interessante mensen.
Auteur
Joke J. Hermsen (1961) is filosofe en schrijfster. Ze schreef de volgende romans Het dameoffer, Tweeduister, De profielschets, De liefde dus en Blindgangers. Daarnaast schreef ze essays over filosofie en literatuur. Stil de tijd en Kairos waren zeer succesvol. In 2017 schreef ze het essay Melancholie in tijden van onrust. Haar nieuwste roman bevat dezelfde thematiek.
Vader
De herinneringen van Ella aan haar vader waren heel tegenstrijdig. Hij was vaak boos en sloeg haar soms, maar er waren ook dierbare herinneringen aan zijn grappen, zijn verhaaltjes als hij haar naar bed bracht en hun fietstochtjes. Hun verhouding was er een van afstand en gemiste kansen. Ze had gehoopt dat er een moment zou komen waarop alles wat er vroeger was voorgevallen ruimhartig vergeven kon worden. Tegen haar moeder zei ze dat ze wel degelijk een band met haar vader had. Hij vertrouwde haar ook dingen toe. Ze hielp met de lesroosters, maakte berekeningen en mocht de vakantie bepalen. Zij had de camping in Remoulin uitgezocht. Ondanks zijn losse handen had ze wel begrip gekregen voor haar vader, omdat hij in zijn jeugd enkele traumatische ervaringen had gehad die zijn verdere leven hadden bepaald.
Moeder
Haar verhouding met haar moeder was nogal kil. Ella kon moeilijk naar een film kijken waar een tedere band was tussen moeder en dochter. Zij kende dat niet. Ella verweet haar moeder ook dat ze haar nooit in bescherming had genomen als ze slaag kreeg van vader. Voor andere mensen was moeder vrolijk en gastvrij. Ze hield ervan om feesten te organiseren. Tegeltjeswijsheden waren bij haar favoriet: vier uw feestdagen, tel uw zegeningen, voor blijmoedigen is het altijd feest. Tijdens de uitvaart vond ze haar moeder emotieloos. Later was er een felle ruzie. Ella vroeg haar of ze ooit door iets geraakt werd. Moeder werd heel boos: ik vervloek je. Daar is het gat van de deur.
Ella
Ella is een echte wetenschapsvrouw die helemaal opgaat in haar vak. Door de dood van haar vader was ze helemaal van slag. Zijn dood kon ze niet aanvaarden. Ze wilde de tijd nemen om na te denken. Een reis zou haar daarbij helpen. Haar jeugd komt vaak in haar gedachten.
Ella was een avontuurlijk meisje dat gevaarlijke sprongen maakte in de wilde rivier en al op haar vijftiende een liefdesaffaire had die zelfs bijna tot een zwangerschap leidde. Een wilde meid die door haar vader getemd moest worden. Ella heeft overigens weinig zelfkritiek. Uit de verhalen blijkt wel dat ze geen gemakkelijk kind was. Lange tijd nam ze afstand van haar familie. Over haar studie en haar mislukte huwelijk horen we nauwelijks iets. Wel toont ze zich een liefdevolle moeder voor haar zoon.
De reis
Een groot deel van de roman gaat over de reis die Ella maakt naar Zuid-Frankrijk. Na enkele dagen Parijs gaat ze naar het zuiden via een toeristische route. Ze neemt alle tijd voor kerken, musea en kastelen. Ze ontmoet interessante mensen waarmee ze uitgebreide gesprekken voert. Allemaal heel interessant en leerzaam, maar misschien overdrijft de schrijfster met deze zijpaden van haar eigenlijke verhaal. Ze snijdt wel erg veel aan: mystiek (Teresa d’ Ávila ), schilderkunst (Van Gogh en Casals), beeldhouwkunst (Eva van Gislebertus) , literatuur (Mme de Sévigné). Dan is er ook nog de ontdekking dat haar overgrootmoeder afstamde van de familie Casals, ze doet onderzoek in archieven en gaat op bezoek bij een paar nazaten. Het boek bevat ook enkele natuurbeschrijvingen. Ze brengt enkele Franse landschappen meesterlijk in beeld.
Dit een heel rijk boek. Behalve de al genoemde kunst en mystiek komen we ook nog wat van Hermsens filosofische thema’s tegen zoals tijd, herinnering en melancholie. Dan is er nog de al genoemde kunst en de eigenlijke verhaallijn over het verlies van haar vader en haar verhouding met haar ouders. Eigenlijk een heel trieste geschiedenis. Het einde is positief en hoopgevend.
Een ontroerende roman en een feest van herkenning voor de Frankrijkliefhebber.
Joke J. Hermsen – Riveren keren nooit terug. ISBN 978-90-295-0543-7, 262 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: De Arbeiderspers 2018.