Petra Timmer – Pierre Janssen. Journalist / tv-presentator / museumdirecteur / kunstverteller. ISBN 978-94-6319-117-3. 304 pagina’s, € 22,50. Schiedam: Scriptum 2017.
De pionier die van kunst een avontuur wist te maken.
Zeg tegen vijftigplussers Kunstgrepen en hun gezicht licht op in herkenning. Het was een begrip en is dat voor velen nog steeds. Duizenden mensen koesteren de herinnering aan het legendarische programma dat van 1959 tot 1975 de kijkers in de ban hield, het programma waarin een nerveuze, lange, dunne man met beweeglijke handen en een karakteristieke stem een bevlogen verhaal over kunst hield. Pierre Janssen heette hij, en na hem heeft niemand meer zo meeslepend over kunst op tv gepraat. Hij moest het niet hebben van ingewikkelde technische beelden, reisde de wereld niet over om musea te bezoeken, hij deed iets wat veel knapper was: hij pakte de kijker bij de hand, liet hem meereizen in zijn verbeelding en wist de kunst zo tot leven te wekken dat iedereen ademloos keek. Zijn geheim: passie, begrijpelijke taal en de levensinstelling: We moeten mensen niet onderrichten, maar raken! Zijn adagio: Mensen, kunst is echt en eerlijk niet zo vervelend als het lijkt.
In deze biografie van Pierre Janssen (1926-2007) komt er een man tot leven die opbloeide zodra hij kunst voor ogen had. Hij begon als journalist bij Het Vrije Volk, waar hij als jongeman zijn eerste serie (van negen) artikelen over kunst schreef. Het eerste, meteen heel toegankelijk geschreven, verscheen in 1949 en heette De bomen van Vincent. Niet Vincent van Gogh, maar Vincent. Tenslotte wist iedere Nederlander wie Vincent van Gogh was, we waren en masse trots op hem en dus schreef Pierre Janssen over de kunstenaar alsof hij een vriend van ons was. En daarin school zijn geheim. De kunstenaars die iets moois maakten werden door Pierre Janssen onze vrienden. Toen hij museumdirecteur in Schiedam werd bleef hij trouw aan deze instelling. Hij haalde er mensen mee binnen die anders wellicht niet naar het museum waren gegaan. Toen hij in 1959 werd ‘ontdekt’ door Leen Timp, de tv-regisseur, zal die hem op het hart hebben gedrukt op deze manier door te gaan. Raak de mensen, hou ze vast! En dat lukte de kunstverteller die op zijn eigen terrein tevens cabaretier, theaterman en performer was. Jaren en jaren lang.
Petra Timmer (1958) is kunsthistoricus. Ze promoveerde in 2000 aan de Vrije Universiteit van Amsterdam op het proefschrift Metz & Co, avant garde en commercie. Ze organiseerde verschillende tentoonstellingen en is sinds 20076 vennoot en medeoprichter van Timmer & Meijer (TiMe Amsterdam), adviseurs voor de museum- en erfgoedsector.
Timmer vertelt in deze uitgebreide biografie de geschiedenis van het leven van Pierre Janssen vanaf dat hij als jongetje door de bossen bij Arnhem zwierf tot zijn laatste dagen. Ze is er uitstekend in geslaagd de ‘man van Kunstgrepen’ tot leven te wekken.
Eén ding echter kan een boek niet tot leven brengen: iemands stem. Timmers boek is zo geschreven dat ze Pierre Janssen als een portretschilder schildert. Ik kreeg meteen heimwee naar ’s mans stem. En voor u, al lezend, hetzelfde overkomt zou ik willen adviseren eerst even naar YouTube te gaan. Luister en kijk naar de mooie uitzending uit 1963 waarin de meester Janssen zijn publiek vertelt over de vondst van het graf van Toetanchamon. Dan zit u er meteen weer helemaal in.
Pierre Janssen heeft de kunst voor het grote publiek tot leven gebracht. Petra Timmer heeft de grote Pierre Janssen met dit boek tot leven gebracht. Ze heeft daarmee een prestatie van formaat geleverd.
Voor iedereen die van Kunstgrepen hield en voor de huidige ‘kunst-scribenten’ die vaak zo ongelooflijk elitair over kunst schrijven is dit boek een must en een verademing om te lezen.