Peter Kee – Het briefje van Bleker. Over intriges op het Binnenhof , politici, spindoctors en Pauw & Witteman. ISBN 978-90-254-3962-0, 279 pagina’s, € 19,95. Amsterdam / Antwerpen: Atlas Contact 2012.
In dit boek lezen we hoe de politieke agenda en het politieke debat van ons land mede bepaald wordt door de televisie en het programma Pauw en Witteman in het bijzonder.
Peter Kee studeerde politicologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, samen met onder andere Wouter Bos. Hij werkte onder meer bij Het Parool en de televisieprogramma’s De leugen regeert en Buitenhof. Vanaf 2006 is hij politiek redacteur van Pauw & Witteman.
In dit boek legt Kee de complexe en vaak broze relatie bloot tussen politici en het tv-journaille. Hij doet dat aan de hand van tal van voorbeelden waaruit blijkt hoe zeer men elkaar wederzijds nodig heeft, dat er soms hard onderhandeld wordt over bepaalde tv-optredens en dat een goede relatie in het belang is van beide partijen. Tegelijkertijd zijn we getuige van in de media gemaakte blunders, de opkomst en ondergang van spraakmakende politici als Rita Verdonk, Hero Brinkman, Job Cohen en Henk Bleker, over spindoctors als Jack de Vries en Kay van der Linde, de afgang van Ella Vogelaar en over de opkomst van de tomeloos ambitieuze Diederik Samson, die zich al warmliep tijdens het fractievoorzitterschap van zijn voorganger Job Cohen.
Onderhandelingsproces
In het late night praatprogramma van Vara en NPS, gepresenteerd door Jeroen Pauw en Paul Witteman, wordt gediscussieerd over actuele nieuwsonderwerpen met de nadruk op de binnenlandse politiek. Meestal zijn er een aantal gasten, waaronder ten minste één politicus. Die politicus kan worden benaderd door de redactie, maar laat soms ook zelf weten dat hij of zij bereid is aan te schuiven. Over het algemeen komen politici graag, want het programma heeft hoge kijkcijfers en kan iemands naamsbekendheid flink doen toenemen. Als een politicus onder vuur ligt blijft hij of zij liever een tijdje weg, terwijl het juist dan extra interessant kan zijn om hem of haar aan de tand te kunnen voelen. Dan begint er een onderhandelingsproces over bijvoorbeeld het gespreksonderwerp en de andere gasten. Zo wilde premier Rutte vóór de verkiezingen van september 2012 niet aanzitten met de ‘zure’ Freek de Jonge.
Sommige politici zijn zo interessant dat ze de enige gast van de avond zijn. Zo had Jan Peter Balkenende drie maal een solo-optreden, Mark Rutte twee maal (evenals Johan Cruijff) en Wouter Bos en Jan Kees de Jager (en Nout Wellink en Dirk Scheringa eenmaal). Bij Marijnissen, Bos, Pechtold, Roemer, Halsema en Bleker trekken de kijkcijfers aan, maar ‘het is niet zo dat ik zeg dat we Mariëtte Hamer niet meer moeten uitnodigen, omdat dit tot een voorspelbaar dipje leidt’ (Paul Witteman, p.39).
Graag geziene gasten
De redactie heef zelf zijn graag geziene gasten, waarbij zowel de performance als de toegankelijkheid een rol speelt. Hiertoe behoren Wouter Bos, Femke Halsema, Henk Bleker en RTL-collega Frits Wester. Geert Wilders weigert consequent, ondanks herhaald ‘stalken’ in dit ‘linkse’ programma op te treden, maar kon of wilde niet verhinderen dat zijn voormalige fractiegenoot Hero Brinkman en Dion Graus, de geestelijke vader van de inmiddels gelukkig weer verdwenen animal cops, regelmatig acte de présance gaven.
Als het programma lekker verloopt volgt er aan de bar nog een nazit, waar de redactie de gasten probeert aan zich te binden en in de late uurtjes soms ook nog interessante informatie verneemt. ‘Wouter Bos verklapte nog wel eens het een en ander over strubbelingen in het kabinet, Jan Kees de Jager vertrouwde me daar toe dat Europa er financieel veel slechter voor stond dan hij kort daarvoor nog in de uitzending had beweerd, en Femke Halsema verklapte daar aan Jeroen dat ze er maanden later mee zou stoppen. Sommige politici, zoals Jan Marijnissen, Hero Brinkman, Halbe Zijlstra en Maxime Verhagen deden wel eens het licht uit (p.44).
Van Mierlo
Het boek staat vol met interessante feitjes. Op 12 maart 2010 droeg Wouter Bos het partijleiderschap van de PvdA over aan Job Cohen. De dag daarvoor was D66 mastodont Hans van Mierlo overleden. Het stak D66 en Alexander Pechtold heel erg dat Bos en Cohen hier geen aandacht aan schonken. De auteur vindt dit ook: ‘Het is een vaker gehoorde klacht over PvdAérs: grote compassie met de wereld, maar weinig oog voor de naaste omgeving’ (p.221).
Het briefje
En dan is daar natuurlijk het briefje van Bleker waarnaar dit boek is genoemd. Staatssecretaris Henk Bleker, vanwege zijn oprechte uitstraling een gewaardeerde gast in het programma, had de moed samen met de jeugdige asielzoeker Mauro in het programma te komen. Mauro moest volgens de regels van de voormalig PvdA-staatssecretaris Albayrak worden uitgewezen naar Angola. Bleker wilde dit best verdedigen. Tot veler verbazing schoof hij aan het eind van het debat Mauro een briefje toe, waarin hij hem uitnodigde voor de voetbalwedstrijd Twente-PSV, wat de laatste weigerde. Was dit een impulsieve daad van een aardige man? De beeldvorming was in ieder geval anders.
Vrouwonvriendelijk?
Soms gaat er wel eens iets mis, bijvoorbeeld toen kandidaat PvdA-leider Nebahat Albayrak zich niet wenste te laten bevragen over haar Turkse afkomst en haar vrouw zijn. De presentatoren hebben de reputatie vrouwonvriendelijk te zijn en volgens Paul Witteman beginnen vrouwen in het programma zich daarnaar te gedragen. Jeroen Pauw: ‘Ik had duidelijk moeten maken dat haar partij rigoureus een man en een vrouw om en om op de lijst zet en dat dit heeft geleid tot ministers als Ella Vogelaar en Jacqueline Cramer. Dat waren, om het liefdevol te zeggen, geen kwaliteitsimpulsen. Als ik dat meteen had gezegd, dan was het geen seksisme, maar een relevante vraag (p.211). Het blijft overigens moeilijk voor het programma om voldoende interessante vrouwen te laten deelnemen.
Van het paradijs verwijderd
Sommige collega-journalisten dringen aan op openheid over de afspraken die met politici worden gemaakt, zeker als het gaat om politieke berichtgeving in verkiezingstijd. Volgens de auteur ‘zou dat inderdaad zo moeten zijn, maar helaas zijn we nog een stukje van het paradijs verwijderd’ (p.270). Hij vindt zijn collega’s naïef want als een journalist zijn bron, zijn wisselgeld op tafel legt, loopt hij de kans geen enkel verhaal meer te hebben. Hij onthult daarbij dat ook in dit boek soms niet het hele verhaal staat, omdat hij dat zo heeft afgesproken. Het alternatief was nog minder: geen verhaal. Zaken doen met politici, woordvoerders, voorlichters en spindoctors kan nu eenmaal niet altijd in de openbaarheid.
Een bijzonder boeiend boek voor wie in onze landspolitiek is geïnteresseerd. Na het lezen ervan kijk je toch iets anders naar politici in praatprogramma’s.
Aan dit boek werd tevens ruim aandacht besteed in de boekenrubriek LeesKost van het programma PuurCultuur op MeerRadio (woensdag 16 januari 2013). Klik hier om dit te beluisteren. Een iets ingekorte versie van deze recensie zal verschijnen in ‘Bestuursforum’ 17, nummer 2 van maart 2013.