Kennismaking na de dood
De Wehrmachtsoldaat die geen nazi was.
Daniël Corten groeit op in een klein gezin met zijn vader Alwin en huishoudster Louise Mittensill. Hij heeft geen herinneringen aan zijn Duitse moeder, want die stierf toen hij een paar maanden oud was. Daarna is moeders beste vriendin Louise in 1944 met hem van Duitsland naar Nederland gevlucht, zijn vader was weg van huis want die diende als Wehrmachtsoldaat. De drie vormen een zwijgzaam gezin, vader Alwin en Louise dragen een geheim met zich mee dat ze verborgen willen houden voor Daniël. Maar als Alwin ouder wordt, krijgt hij te maken met de kwaal die ’s mensen geest het verleden in duwt: hij gaat dementeren. Hij gaat over het verleden praten, in het Duits en zegt dan vreemde dingen: dat hij geen moordenaar was en geen nazi, dat hij ánders was dan de anderen en hoe moeilijk hij het daarmee had.
De relatie tussen Alwin en Daniël verandert. Als na vaders dood in 1984 een opkoper komt om de spullen uit huis te halen – Louise besluit terug te keren naar haar familie – komt onverwacht vaders verleden naar boven. Daniël vindt uitgebreide aantekeningen uit de tijd dat Alwin diende als soldaat. Eindelijk krijgt hij kijk op zijn vader. En uit diens geschriften leert hij ook zijn moeder kennen. De zo lang verzwegen waarheid opent een grauwe wereld én geeft zicht op een liefdesgeschiedenis, de verboden liefde tussen zijn vader en moeder, de liefde waaruit hij ontstond, een al even verboden kind. Nu begrijpt hij ook waarom Louise met hem naar Nederland is gevlucht.
Auteur
Niek Bremen (1947 – 2024) maakte nét de uitgave van deze novelle niet meer mee, hij overleed kort tevoren. Bremen begon pas met schrijven na zijn pensioen, en startte met korte verhalen. Deze gaf hij in 2018 uit met zijn schrijversvrienden Peter van Deursen en Wim Kallen onder de titel Uit & Thuis in Sittard. Bij zijn huidige uitgever debuteerde hij in 2019 met de roman Bang voor de liefde. In die eerste roman beschrijft hij het traumatische naoorlogse verleden van Andreas, een jongen die na de oorlog opgroeit in een Duits gezin. Het thema fascineert Bremen dusdanig dat ook deze tweede roman over dit onderwerp gaat. Zoals elke grote geschiedenis zich herhaalt, zijn de gevolgen voor de kleine luiden eveneens vergelijkbaar zonder ooit identiek te zijn.
Wat onbesproken bleef is een prachtige novelle van een schrijver die ik graag meer werk had gegund.
Toch moet mij iets van het hart. De dagboekaantekeningen van vader Alwin – en daarop is een groot deel van dit verhaal gebaseerd, zijn alle in het Duits geschreven, logisch, de man wás een Duitser. Maar Niek Bremen gaat er voetstoots van uit dat al zijn lezers deze taal voldoende beheersen om de gehele tekst te begrijpen. Hij vertaalt niets, ook niet in voetnoten.
Na de invoering van de Mammoetwet in 1966 werd Duits (evenals Frans) op het voortgezet onderwerp een keuzevak: wie wil kan het vak na twee basisjaren ‘laten vallen’. Dat doen helaas heel veel leerlingen. Wellicht dat leerlingen het Duits in grensprovincie Limburg, waar Bremen woonde, minder vaak laten vallen dan in de rest van Nederland. Dat weet ik niet.
Feit is dat er (te) weinig mensen Duits spreken, de taal van onze naaste buur en grootste handelspartner. De verengelsing is daaraan mede schuld.
Met het niet-vertaalde Duitstalige deel in het boek bereiken auteur en uitgever een groot aantal lezers niet. Dat is jammer.
Het boek is meer waard.
Niek Bremen – Wat onbesproken bleef. ISBN 978-94-93214-48-4, 127 pagina’s, € 18,50. Haarlem: In de Knipscheer 2024.