Ziekte en schrijverschap
Nietsdoen is de kortste weg naar geluk.
Op drie februari 2020 kreeg Herman Koch van zijn uroloog de boodschap dat hij prostaatkanker had met uitzaaiingen. Het zit overal. Vervolgens stelde de arts de vraag Ga je erover schrijven?. Terwijl Koch het voor zijn omgeving stil hield ging hij toch een roman schrijven over zijn ziekte. Het ging echter niet uitsluitend over zijn ziekteproces, maar het werd een autobiografie waarin vele belangrijke gebeurtenissen uit zijn leven aan de orde kwamen. Daarnaast schreef hij heel liefdevol over zijn gezin: zijn vrouw Amalia, zijn zoon Pablo en diens vriendin Anna.
Auteur
Herman Koch (1953) is een succesvolle romanschrijver. Enkele van zijn boeken: Red ons, Maria Montanelli, Het diner, De greppel, Finse dagen en Een film met Sophia. Zijn roman Het koninklijk huis werd zeer lovend ontvangen.
Het verhaal van zijn ziekte wordt kort en glashelder beschreven. De huisarts stelde een te hoge PSA-waarde vast. Dan volgen de onderzoeken bij de uroloog, de uiterst pijnlijke en gênante biopsies. Je ligt dan met de benen in een paar beugels en de arts verwijdert met een lange naald wat weefsel van de prostaat. Daarna de petscan, een onderzoek naar uitzaaiingen. Dat alles wordt gedetailleerd beschreven, ook het slechtnieuwsgesprek met de negatieve uitslag: agressieve kanker en uitzaaiingen.
Slechts een deel van het boek gaat over zijn ziekteproces. Het grootste deel gaat over Kochs jeugd, het schrijverschap en de onvermijdelijke lezingen in bibliotheken en boekhandels. Hij maakt als het ware de balans op van zijn leven. Wat direct opvalt is dat hij vaak veel milder is in zijn oordeel dan voorheen. Als Herman terugblikt op zijn jeugd dan spreekt hij nu heel liefdevol over zijn ouders. Dat geldt zeker als hij over zijn moeder spreekt die hij als 17-jarige verloor, maar zelfs zijn vader komt er goed vanaf. Dat geldt niet voor Het Montessorilyceum. In zijn debuutroman Red ons, Maria Montanelli had hij al een keihard oordeel over deze school. Ook in dit boek krijgt de school een veeg uit de pan. Koch beweert dat leerlingen met dyslexie niet daarvoor werden behandeld. Gevolg: wie de hele opleiding afmaakt vindt daarna geen werk. Over leraren schrijft hij nog steeds heel negatief. Zijn haat was zo groot dat hij enkele leraren dood wenste via een soort gebed. Fat had succes, want bij twee gevallen was er sprake van een overlijden.
Koch wilde altijd al schrijver worden. Zijn opstellen werden geprezen. Het grootste compliment kreeg hij van een leraar op het Spinoza Lyceum, Henk van R. Dit is een verhaal van iemand die er zijn hele ziel en zaligheid in heeft gelegd. Ik zie dat verder niemand in deze klas zo gauw doen. Het maakt mij een beetje sprakeloos. Herman kreeg door deze woorden het gevoel dat hij zweefde. Koch begint zijn schrijverscarrière met het schrijven van verhalen. Hij stuurde een verhaal naar een tijdschrift. Tot zijn verrassing kwam de mededeling dat het zou worden gepubliceerd. Hij besefte ineens dat hij nu schrijver genoemd mocht worden.
Een minder leuke kant van het schrijverschap vormen de lezingen in bibliotheken. In zijn verhalen hierover zien we de ironische schrijver Koch terug. Het reizen met de trein, de bos bloemen en de fles wijn als geschenk. Het flesje bier na afloop van de lezing. Meestal was er geen flesopener te vinden. Dames die hem willen verleiden, het zijn mooie hilarische verhalen.
De opbouw van het boek is wat rommelig. Het bevat veel korte niet altijd samenhangende fragmenten. Soms schakelt hij ineens over op een ander onderwerp. Zo is hij voor een lezing naar Eijsden gereisd. Voor de lezing gaat hij wat eten. Tijdens het eten wordt hij belaagd door wespen. Koch is daar allergisch voor. Hij begint aan een lang betoog over vroegere ervaringen met wespen. Het verhaal van Eijsden wordt na dit betoog afgesloten met het doodslaan van een wesp die op zijn bierglas zat. Gevolg: zijn bier stroomde over zijn saté met frites en zijn overhemd. Een leerzaam verhaal eindigend met een hilarisch tafereel.
Ga je erover schrijven is een onderhoudend, prettig leesbaar en autobiografisch boek. Koch geeft een openhartige en eerlijke kijk op zijn leven. Hij vertelt hoe hij op de boodschap van de arts reageert en hoe hij dit met zijn gezin deelt. We lezen ook hoe hij zijn toekomst ziet: Niets doen, geen lezingen meer en ook niet meer de reizen naar het buitenland in verband met vertalingen van zijn boeken. De afgelopen tien jaar was hij namelijk de vertalingen van zijn boeken achterna gereisd (hij noemt veertien landen). Een andere reactie op het slechte nieuws was het doen van een extravagante uitgave, een dure auto. Hij besluit dat hij de kanker een zo beperkt mogelijke rol in zijn leven wil laten spelen.
Herman Koch – Ga je erover schrijven? ISBN 987-90-263-6463-1, 271 pagina’s, € 23,99. Amsterdam: Ambo|Anthos 2023.