Pornografisch drukwerk voor de ongeletterde
‘Vieze’ plaatjes en boekjes door de eeuwen heen.
Sex sells blijkt in ieder geval in West-Europa een eeuwenoude wijsheid. Maar vaak was de overheid daar niet blij mee, om van de geestelijkheid maar te zwijgen. Het aanbod moest dikwijls in het geniep of onder de toonbank. Ongeletterden bleken een omvangrijke doelgroep. Wat werd er zoal aangeboden? Daarover gaat dit boek.
Behalve rechttoe rechtaan pornografie was er sprake van met inventiviteit bedachte plaatjes waar dames plotseling ontbloot werden als je eraan draaide of poppetjes waar plotseling een forse jongeheer uit tevoorschijn kwam die al dan niet in een of ander gat (v/m) kon worden gestopt. De branche werd vaak gekenmerkt door overdrijving: dikke tieten, forse billen en grote lullen (om in de terminologie van de doelgroep te speken) voorzagen kennelijk in een behoefte bij de afnemers. Ook autoriteiten, priesters en nonnen moesten het regelmatig ontgelden en werden nogal eens copulerend afgebeeld.
Auteur
Bert Sliggers (1948) is wetenschapshistoricus. Hij was als conservator verbonden aan het Teylers Museum te Haarlem. Hij schreef onder Een zee vol meerminnen (Met Paul Faber) en De zedeloze jaren dertig.
Het onderwerp wordt behandeld aan de hand van een groot aantal illustraties, vaak afkomstig uit de collectie van de auteur. En passant wordt dan niet alleen veel achtergrondinformatie gegeven over de plaatjes en hun herkomst maar ook over de in de in de desbetreffende tijd ter plekke heersende seksuele moraal.
Het verschijnsel trekkaart wordt uitvoerig besproken. Ze zijn er in alle maten en soorten, bijvoorbeeld als prentbriefkaart met treklipje. En speelkaarten met een erotische voorstelling. Na lezing weet u ook wat een leporello is. Het zijn vaak producten van huisvlijt en een zekere inventiviteit. Zo zijn er onschuldig uitziende plaatjes, tot je ze omdraait.
Wie waren de makers? Er waren bekende artiesten bij en lang niet alle modellen waren anoniem. Niet alleen ‘vieze plaatjes’, maar ook ‘vieze boekjes’ komen aan de orde.
Het materiaal is werkelijk ernorm, evenals de wetenswaardigheden. We leren hoe de pin-up ontstond en de belangrijke rol die deze afbeeldingen speelden bij de motivering van soldaten tijdens beide wereldoorlogen. De Amerikanen verboden bordeelbezoek in de Eerste Wereldoorlog, terwijl de Duitsers en de Fransen juist hun eigen frontbordelen inrichtten.
Wist u trouwens dat de vibrator eigenlijk een medische uitvinding was?
Dit is geen boek om achter elkaar uit te lezen. Daarvoor doet het te veel denken aan een academische publicatie waarin voetnoten, literatuurverwijzingen en een namenregister niet ontbreken. Desalniettemin geeft dit prachtig uitgegeven werk (met harde kaft) bijzonder interessante informatie over een onderwerp dat velen best interesseert.
Bert Sliggers – Vouwen, klappen, trekken, draaien. Pornografisch drukwerk voor de ongeletterde. ISBN 978-94-6456-166-1, 287 pagina’s, € 29,99. Zutphen: Walburg Pers 2023.
NB De aan het boek ontleende illustraties zijn afkomstig uit de collectie van Bert Sliggers.