Lessen van een Spaanse priester
Elk wat wils en elk wat wijs.
Toen de Spaanse jezuïet Baltasar Gracián driehonderdvijfenzeventig jaar geleden een handleiding schreef voor de omgang met mensen zal hij niet hebben kunnen bevroeden dat zijn Handorakel en kunst van de voorzichtigheid vele eeuwen nadien opnieuw zou verschijnen. Opnieuw vertaald, opnieuw voorzien van schitterende illustraties, opnieuw actueel als toen. Want de ware wijsheid is niet aan slijtage onderhevig. En nog steeds wil de mens graag weten hoe hij moet leven in een amorele vergankelijke wereld. Het zeventiende-eeuwse handorakel bevatte van origine driehonderd spreuken annex levenswijsheden met passende kunstwerken. In het hertaalde boek is het aantal aforismen teruggebracht tot de helft, het lijkt op een eigentijdse versie van een oude emblematabundel. Jacob Cats was in zijn tijd een van de populairste schrijvers van dergelijke bundels, zijn bekendste was Sinne- en Minnebeelden. De uitgever van deze verkorte heruitgave noemt dit een boek vol adviezen over hoe je verstandig kunt leven en je doelen bereiken in een verwarrende gepolariseerde wereld.
Het boek is ingedeeld in soorten spreuken, gericht op dertien hoofdstukken als ‘Weten en denken’, ‘Omstandigheden’, ‘Karakter en gedrag’ et cetera. Altijd nieuwsgierig naar taal en omgang sloeg uw recensent het hoofdstuk ‘Een goede vorm’ ter inzage op. Spreuken en lessen, steeds verwoord in een regel of acht, behandelen hier onder meer de wijsheden ‘Duidelijk formuleren’ en ‘Verwoord je ideeën in niet al te klare taal’, ‘Onderscheid maken tussen mensen van het woord en van de daad’. Het zijn maar wat voorbeelden, ze blinken uit door opmerkelijke gedachten. Het grote voordeel van dergelijke wijze lessen is dat je het er als lezer niet mee eens hoeft te zijn. Ook met het lezen en vervolgens ontkennen van een wijsheid formuleer je een gegronde mening. En ook daarmee kan je je voordeel doen.
Auteurs
Balthasar Gracián (1601-1658) was een Spaanse jezuïet. Hij schreef in 1647 een Handorakel met driehonderd aforismen. In dit boek zijn er honderdvijftig daaruit opgenomen. In 1990 kwam het boek uit in de vertaling van Theo Kars, aan die uitgave ontleent deze versie de titels. Annemart Pilon nam de verdere bewerking en nieuwe vertaling van de spreukteksten op zich.
Dirk van Dien (1948) is een Delftse kunstenaar. Hij schildert, maakt linoleumsneden en had onder meer een overzichtstentoonstelling in Stedelijk Museum Prinsenhof in Delft. Hij werkte drie jaar aan deze heruitgave van Baltasar Gracián, met als resultaat 150 kleine werken: één per spreuk, plus dertien grote: één per hoofdstuk. Stuk voor stuk prachtige beelden, het woord verfijnd vertaald in kleur zoals slechts weinigen dat kunnen.
Alberto Gascón Gonzalo, directeur van het Instituto Cervantes Utrecht, het instituut dat de Spaanse taal en cultuur bevordert in ons land over dit boek: ‘Wat een verbazingwekkend en dapper project. Prachtig, delicaat en inspirerend in deze krankzinnige tijd en wat is het ontroerend om de ideeën en gedachten van Gracián terug te vinden in het hier en nu.’
Annemart Pilon over de spreuken van de Spaanse priester: ‘Je kunt een life coach inhuren om je te helpen na te denken over het leven en hoe je je doelen wilt bereiken, maar misschien kun je beter dit boek lezen. Wat je ook nastreeft in het leven, iedereen kan iets leren van de lessen van Gracián.”
Filosofie in literatuur gegoten, kunst en cultuur, allemaal gebundeld tot een schitterend (cadeau)boek. Heel bijzonder bij elkaar.
Baltasar Gracián – De kunst van de voorzichtigheid. Ingeleid en vertaald uit het Spaans naar de versie uit 1995 Oracúlo manual y arte de la prudencia door Annemart Pilon. Illustraties Dirk van Dien. ISBN 978-94-93183-33-9. 207 pagina’s, € 27,50. Enschede: AFdH uitgevers 2023.