Man zonder rijbewijs

Terugblikken

Rijlessen in Amsterdam.

In deze autobiografische roman gaat de ‘ik’ op gevorderde leeftijd alsnog zijn rijbewijs halen. Ik zie ertegen op om zelf te gaan rijden. Wat een klus om dat nu nog te gaan leren. Pas bij de derde instructeur bevallen de lessen hem. De Jong vertelt over de lessen, maar vertelt ook uitgebreid over het huidige Amsterdam. Met de instructeur bezoekt hij bij de autolessen vooral de volksbuurten in Amsterdam West. De roman bevat verder veel herinneringen waarin we kennismaken met zijn familieleden. Zijn moeder laat hem als jonge jongen al in hun auto rijden. Ze krijgen bijna een ongeluk. Dat maakt hem huiverig om ooit weer te gaan rijden. Zijn moeder vertelt hem over haar huwelijksmoeilijkheden. Voor zijn vader heeft hij grote bewondering. Al vroeg maakt hij gebruik van diens grote boekenverzameling. De ík’ bewondert zijn vader om zijn carrière. Het hoogtepunt was de periode dat hij staatssecretaris was en van een auto met chauffeur gebruik kon maken. Huiverig is hij voor zijn stoere opa die een kei is in het zeilen, maar die altijd kritisch was op zijn kleinzoon. Deze voelde bewondering, maar was ook bang voor zijn harde oordeel. Grootvader had een bijzondere auto: een Citroën Traction Avant.

Auteur

Oek de Jong is een van de bekendste romanschrijvers in Nederland. Hij debuteerde met de roman Opwaaiende zomerjurken. Sinds 2002 publiceerde hij drie grote romans: Holwerda’s kind, Pier en oceaan en Zwarte schuur. Alle drie werden ze genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs. Hij schreef ook essays, reisverhalen en recensies over cultuur. Het glanzend zwart van mosselen is een verzamelbundel van deze artikelen. In De magie van het beeld verzamelde hij zijn korte essays over het kijken naar kunst.

Dat de ‘ik’ zo lang heeft gewacht om zijn rijbewijs te gaan halen heeft verscheidene redenen. Het lijkt of hij zich wil verontschuldigen. De eerste reden wordt al direct in hoofdstuk een genoemd. Hij mag in de auto van zijn moeder rijden, zij zit naast hem. Hij rijdt veel te hard en ze vliegen bijna uit de bocht. Daarna heeft hij een ongeluk met hun zeilboot. Hij is sindsdien bang om ongelukken te maken. Zonder rijbewijs redt zich heel goed. Keer op keer wordt beschreven hoe hij zich voortbeweegt door Amsterdam op zijn racefiets. Als hij over een vakantie in Egypte schrijft geeft hij aan dat hij zich zonder auto steeds tussen de Egyptenaren bevond, hij kon zich niet afschermen. In Cairo bevond hij zich tussen massa’s Egyptenaren. We zagen ze, we hoorden ze, we roken ze en we voelden ze, tegen ons aangedrukt, op het perron, in de stadsbussen. Het werd de meest intense ervaring van zijn reis. ‘Ik’ heeft een huis in Frankrijk. Als zijn vriendin een ongeluk krijgt wordt hij geconfronteerd met grote vervoersproblemen. Dan valt het besluit om toch maar rijlessen te nemen.

Het verhaal van de rijlessen is boeiend en sympathiek. Hij heeft een heel geduldige en vriendelijke instructeur. Geleidelijk ontstaat er vriendschap tussen leraar Dave en zijn leerling. Als een les wordt beschreven gaat het vooral om de buurten waar ze doorheen rijden. Er is ook aandacht voor zijn bezoeken aan het CBR-gebouw. Hij zakt voor zijn theorie-examen. De tweede keer slaagt hij. Met Dave gaat hij koffiedrinken bij diens relaties op unieke plaatsen. We maken het hele proces van het behalen van zijn rijbewijs mee tot met het proefexamen en het examen.

Een groot gedeelte van de roman is dus gewijd aan de rijlessen. Een ander deel gaat over zijn familie en in het bijzonder over zijn ouders. Het is bijna standaard dat een schrijver afrekent met zijn ouders, maar de Jong vormt daarbij een uitzondering. In de vele flashbacks is slechts sprake van liefdevolle herinneringen. Het gezin met vijf kinderen was christelijk, maar niet al te streng. Dat blijkt als het gezin op zondag naar het strand gaat en niet naar de kerk. Daarvoor golden strenge regels over de zondagsrust: niets kopen op zondag. Deze stranddag is mooi beschreven. Het gezin werd vervoerd in twee Renault 4’s. Zijn vader bleef in deze auto rijden, ook als rector van een school en als staatssecretaris. Als de ‘ik’ naar Amsterdam verhuist, wordt hij met zijn spullen in de Renault 4 naar zijn nieuwe adres gebracht. Een aandoenlijk verslag. De schrijver beschrijft ook uitgebreid het sterven en begraven van zijn ouders.

Een mooie, ontroerende roman.

Oek de JongMan zonder rijbewijs. ISBN 978-90-254-7392-1, 214 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Atlas Contact 2022.

Dit bericht is geplaatst in Alle Boeken, Autobiografie. Bookmark de permalink.