De geschiedenis herhaalt zich
Vier generaties vrouwen houden zich vast aan elkaar.
Als Cassies echtgenoot Henri nog éven een ijsje gaat halen met hun dochter Birdie omdat die voor het eerst zonder zijwieltjes heeft gefietst, verandert dat ‘even’ in ‘nooit meer’. Henri’s auto wordt aangereden door een vrachtwagen en Cassies man overlijdt. Birdie overleeft het ongeluk na een tijd in coma te hebben gelegen. Maar als ze genezen is, spreekt ze niet meer. Cassie wordt ondergedompeld in verdriet. Haar leven vol geluk is voorgoed voorbij. Ze keert in zichzelf, geeft Birdie eten, maar daar blijft het bij. Haar moeder Anna ziet het bezorgd aan. Ze wil helpen maar dat wordt afgewezen. Dan bedenkt Anna een plan. Haar moeder Katya, Cassies grootmoeder, de uit Oekraïne gevluchte Bobby (ofwel op zijn Oekraïens babusya of Baba, ooit door Cassie verhaspeld tot Bobby) heeft een licht ongeluk gehad. Maar ze is oud, 92 jaar, kan eigenlijk niet meer alleen naar huis omdat ze ook begint te dementeren. Anna vraagt Cassie of die met Birdie bij Bobby wil gaan logeren om voor haar grootmoeder te zorgen. Cassie accepteert dat. Ze zegt de huur op en verhuist naar het huis van Bobby, tot blijdschap van de kleine Birdie die zichtbaar blij is dat ze weg kan uit het huis van ongeluk, waar alles haar herinnert aan papa die er niet meer is. Ze vindt het fijn bij haar overgrootmoeder te wonen.
Bobby heet als meisje Katya. Ze is geboren en getogen in Oekraïne. Ze leeft er gelukkig met haar ouders, haar zusje Alina en de rest van haar familie. Ze wordt zelfs verliefd als ze zich als zestienjarig meisje zich opeens realiseert dat Pavlo, die ze al jaren kent, gevoelens in haar losmaakt die ze nooit eerder heeft gehad. Pavlo had zijn oog al eerder op dit leuke meisje laten vallen, dus alles lijkt af te stevenen op een lang leven samen, een leven, zoals ze zich voornemen, waarin ze tien kinderen zullen krijgen. Maar dan komt in Rusland Stalin met boze plannen. Hij wil Oekraïne, de graanschuur van Europa, bij het Russische Rijk trekken. En als start vaardigt hij maatregelen uit van communistische aard. Alle boeren moeten hun boerderij aan de Staat afgeven, alle graan is voor de overheid, niets is meer eigen bezit. De bewoners protesteren. Maar de Russische troepen trekken van dorp naar dorp en annexeren alle boerderijen. Wie protesteert wordt doodgeschoten. Zo verliest Katya een deel van haar familie en mensen die ze liefheeft. Wie niet sterft, tracht te vluchten.
Katya schrijft van meet af aan in haar dagboek op wat haar overkomt. En als Cassie eenmaal bij haar komt, vindt die het dagboek van Katya/Bobby. Ze realiseert zich dat Bobby eenzelfde verlies heeft geleden als zij. Maar ze ziet ook dat zij desondanks verder gegaan is. Daaruit zal ze een les moeten trekken. Bobby’s verhaal is háár verhaal. De geschiedenis herhaalt zich.
Auteur
Erin Litteken is half-Oekraïens en half Amerikaans. Ze heeft zich altijd erg geïnteresseerd voor dat Oekraïense verleden. Want, zoals ook nu weer blijkt, de geschiedenis herhaalt zich. Dit boek is haar debuutroman. Ze heeft het gebaseerd op haar eigen familiegeschiedenis. Momenteel werkt ze aan het vervolg.
De auteur realiseert zich dat het ernaar uitziet dat deze roman is geschreven op de geschiedenis van nu. Maar, zo schrijft ze in haar voorwoord, het idee voor dit boek kwam al veel vroeger in haar op, toen Rusland in 2014 de Krim binnenviel. En ook toen een stuk land annexeerde op vergelijkbare wijze als in 1930 Stalin de grond opeiste van de boeren uit de Oekraïne.
De grootouders van Erin Litteken vluchtten in de Tweede Wereldoorlog naar de Verenigde Staten. Daar zijn ze geworteld. Maar desondanks blijft de geschiedenis van de voorouders een deel van hun leven. Erin Litteken is de tolk van hun Oekraïense gevoelens. Ze eindigt haar voorwoord dan ook met een uitroep van bewondering voor de soldaten die nu hun leven wagen om hun land en hun cultuur voor Oekraïne terug te veroveren. Slava Ukrayini! , roept zij hun toe vanuit haar boek.
Een boeiend boek. Modern, actueel en historisch tegelijk. Vol heldenmoed en vol begrip voor alle dappere vrouwen die door geweld alleen komen te staan.
Erin Litteken – Dochters van Kiev. Vertaald uit het (The Memory Keeper of Kyiv) door Henske Marsman. ISBN 9-789-402-7112-71, 366 pagina’s, €22,99. Amsterdam: HarperCollins 2022.