Jodenhelpers uit Nazi-Duitsland
Heldhaftige Duitse Jodenredders tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Heel de wereld liep in 1993 uit om in ademloze bewondering de film te zien over Oskar Schindler (Schindler’s List), de Duitser die talloze Joden van de dood in de gaskamers redde door hen tewerk te stellen in zijn fabrieken in Krakau en Brünnlitz. Dát was nog eens een held. Zulke Duitsers waren bijzonder! Dat is waar. Maar Oskar Schindler verwierf zijn bekendheid vooral omdat het verhaal over zijn leven verfilmd werd, waardoor zijn werk wereldwijd bekendheid verkreeg.
Er waren veel meer mensen als hij: Duitsers die Joden redden van de dood. Ze boden hen onderdak, deelden hun karig rantsoen, hielpen Joden om het land uit te vluchten en redden de levens van duizenden die volgens de nazi’s ‘vernietigd’ moesten worden op grond van hun afkomst. De namen van deze redders zijn veel minder bekend. Er zijn wat straten en stegen naar hen genoemd en veel van hun namen zijn bekend bij het Israëlische Holocaustherdenkingscentrum Yad Vashem waar steeds meer redders worden geëerd met de titel Rechtvaardige onder de Volkeren. Maar toch blijven deze Duitsers altijd staan in de schaduw van de held Oskar Schindler. In dit boek vertelt de auteur de aangrijpende verhalen van zes andere Duitse helden, dappere mensen die in duistere tijden hun leven waagden om achtervolgden te redden.
Een succesvol schrijver, een vrouwelijke dierenarts, een ingenieur, een politiek gevangene, een kapitein van een cruiseschip en een blinde bezemfabrikant zijn de hoofdpersonen van de zes verhalen in deze bundel. Ze leefden in Duitsland, ze zagen Hitler en zijn trawanten hun gruwelijke plannen uitbroeden, maakten mee hoe in de Kristallnacht de ruiten van zaken van Joodse winkeliers kapot gegooid werden waarna de winkels werden geplunderd… Ze hielden hun adem in dat dit in hún land gebeuren kon en besloten in actie te komen. Op hun eigen manier, op hun eigen terrein. Dít kwaad moesten zij helpen bestrijden. Ze dachten niet na over de risico’s die zij zelf daarbij liepen. Ze deden wat ze moesten doen en redden honderden levens. Hoe ze dat deden, leest u in zes adembenemend spannende, ontroerende, fascinerende verhalen. Dit waren geen helden, dit waren doodgewone Duitsers die tegen Hitler vochten en tegen zijn duivelse medewerkers die het martelen en doden rücksichtslos als Befehl ist Befehl beschouwden.
Auteur
Kevin Prenger (1980) is hoofdredacteur van TracesOfWar.nl, het grootste Nederlandstalige online naslagwerk over WO2. Hij schrijft voor Historiek.net. Hij schreef onder meer Oorlogszone Zoo over de Berlijnse Dierentuin tijdens de Tweede Wereldoorlog. In het veelgeprezen Meer dan alleen Auschwitz vertelt hij meer bekende en onbekende verhalen uit de oorlogstijd. De Tweede Wereldoorlog is en blijft zijn terrein. Een nieuw boek staat op stapel.
Prenger documenteert zich breedvoerig. Naast de zes aangrijpende ‘mensen-verhalen’ van de bovengenoemde helden, vertelt hij ook over andere Duitse Jodenhelpers binnen en buiten Duitsland. Aan de hand van onderzoeken van psychologen van onder meer Princeton University geeft hij bovendien meningen weer over de aard, het karakter en het DNA van mensenredders. Om uiteindelijk mét de experts tot de conclusie te komen dat de redders eigenlijk ‘doodgewone mensen’ waren die in actie kwamen omdat zij het noodlot van hun medeburger niet konden aanzien. Een uitgebreide analyse, het laatste hoofdstuk van dit boek, completeert het werk.
Een waardevol boek met bijzondere foto’s. Spannend geschreven, vol medeleven met het leed van de bedreigde Joden en tevens vol begrip voor de angst en spanning die hun onbaatzuchtige redders vaak overviel.
Een schitterend geschiedenisboek over de ‘andere kant’, dat juist daarom brede aandacht verdient. Sommige ‘moffen’ deugden wel! Dat blijkt uit deze sublieme verhalen.
Kevin Prenger – In de schaduw van Schindler, Jodenhelpers uit Nazi-Duitsland. ISBN 9-789-0897-572-41. 320 pagina’s,€22,50. Meppel: Just Publishers 2022.