Van dit en dat en alles wat

De taalvirtuositeit van Martine Bijl

Nagelaten documenten.

Wanneer je slechts een paar jaar later dan Martine Bijl geboren bent weet je je haar nog goed te herinneren als het lieve, blonde meisje dat zoete liedjes zong en zichzelf begeleidde op haar gitaar.

Maar dit beeld doet absoluut geen recht aan de vele talenten die zij bezat. Het was dan ook voor velen een schok toen het bericht kwam dat zij op 30 mei 2019 was overleden, 71 jaar oud.

Martine was een perfectionist in alles wat ze deed. Het moet dan ook (buiten de emotionele kant) niet heel moeilijk geweest zijn voor Berend Boudewijn, met wie ze bijna dertig jaar samen was, de diverse documenten te vinden: alles had zijn eigen plek.

Auteur

Martine Bijl (1948-2019), werd geboren in Amsterdam-West, waar haar vader huisarts was. Op een schoolfeest van het Spinozalyceum werd ze ontdekt als zangeres. Bij het Nederlandse televisiepubliek werd ze bekend door het programma Wie van de drie? Zevenentwintig jaar lang was ze het gezicht van groenteconservenfabrikant Hak (‘U moet de groenten van Hak hebben.’) De laatste jaren was ze populair als presentatrice van Heel Holland Bakt totdat een hersenbloeding een einde maakte aan haar veelzijdig leven als zangeres, vertaalster, actrice, toneelschrijver, poppenmaker, tuinliefhebber, enzovoort.

Via notities en aantekeningen, een aanzet voor een boek over jeugdherinneringen, een novelle, e-mails aan haar broer, een solo uit een van haar theaterprogramma’s, brieven uit naam van een hond en dergelijke krijg je een inzicht in de diverse taalstijlen die ze gebruikt.

Het grootste deel bestaat echter uit dagboeken die zij nauwgezet bijhield wanneer zij thuiskwam na een dag werken aan de producties waar zij bij betrokken was, bijvoorbeeld Het Zonnetje in Huis. Martine bewerkte deze oorspronkelijk Engelse serie en speelde ook een van de hoofdrollen. Je leest waar ze tegenaan loopt bij de opnames en vooral wat haar frustraties ten opzichte van haar beroemde medespelers zijn. Zo wordt met name ‘de oude Kraaij’ (Johnny Kraaijkamp sr.) omschreven als prikkelbaar, vervelend, ruziezoekend. Hoewel ze daarentegen ook zijn talent erkent.

Ook de dagboeken over haar vertalingen van grote musicals als Aida en The Lion King krijgen heel veel aandacht. De Amerikaanse schrijvers, regisseurs, producers en andere ‘belangrijke’ mensen kon ze niet aan hun verstand peuteren dat Amerikaans Engels toch echt een andere taal is dan Nederlands. Ook over het cultuurverschil konden ze het vaak niet eens worden.

Toch komt het maar zelden voor dat ze echt uit haar slof schiet. Ze verandert haar prachtige vondsten op vertaalgebied dan toch maar. Weer kruipt ze achter haar computer om het een en ander aan te passen.

Hoewel er wel erg veel dagboekfragmenten opgenomen zijn is dit werk, vooral voor hen die Martine door de jaren heen zijn blijven volgen, een fijne herinnering. Juist om haar commentaren in de bewuste fragmenten moet de lezer vaak hardop lachen.

Martine Bijl – Van dit en dat en van alles wat. Samenstelling en inleiding Berend Boudewijn. ISBN 9789025472009, 382 pagina’s, € 20,00. Amsterdam | Antwerpen: Atlas Contact 2021.

Dit bericht is geplaatst in Alle Boeken, Autobiografie / memoires, Cabaret. Bookmark de permalink.