Een album vol dwarse natuur
Als de natuur krankzinnig lijkt is deze auteur erbij.
In 1903 kwam de koekfabrikant Verkade op het lumineuze idee bij zijn producten natuurplaatjes te voegen die konden worden verzameld en in albums geplakt. Er ontstond een beroemde reeks Verkade-albums, nog steeds gewild onder verzamelaars. De woorden ‘album der natuur’ doen denken aan die Verkade-stunt, maar de auteur van dit boek had heel wat anders voor ogen toen hij zijn Ecologieën schreef. Het boek is een vervolg op De ontgroende mens, dat in 2018 verscheen.
Is Ecologieën een boek voor natuurgekken en lezers die in gezelschap willen schitteren met citaten die voor toehoorders ongeloofwaardig zijn? Zeker niet. Jongstra gaat op zoek naar het ecologisch gevoel door de eeuwen heen. Veel van zijn figuren hebben, zoals vaak gebeurt bij fanaten, de neiging enigszins door te slaan in het preken van hun leer vol heilzame wijzen van leven.
Uit dat dóórslaan put de auteur. Hij ontmoet op zijn pad natuurwandelaars met beenkrachtverval, een voetreizende dominee-dichter, de glasprofeet Paul Scheerbart… Wat die laatste betreft, de man vroeg patent aan op een project dat een algemeene groote omwenteling teweeg zou brengen. We zouden in glazen huizen moeten wonen, het zou zijn alsof de aarde was bekleed met briljantsieraden en we (…) hoeven niet langer naar een aards paradijs te kijken. Aangezien die huizen in parken zouden staan ontwierp Scheerbart ook een parkparket-stofzuiger die insecten zou kunnen verdelgen… Aan het nut van insecten en wormen ging de dromer stilzwijgend voorbij. Hij kreeg een hele rij volgelingen.
Wat glas betreft, wist u dat er mensen zijn (geweest?) die aan glaswaan lijden? Het overkwam koning Charles VI van Frankrijk (1368-1422). De man was ervan overtuigd dat hij in een lichaam van glas woonde. Hij liet zich door niemand aanraken, omwond zich met van alles opdat hij niet zou breken bij een onverhoedse val. Van de vijftiende tot de negentiende eeuw – zo vertelt Jongstra – waarde er zelfs een soort glasepidemie door Europa.
Auteur
Atte Jongsta (1956) is schrijver, dichter en essayist en schrijft recensies voor NRC Handelsblad. Hij is tevens redacteur van het Vlaamse literaire tijdschrift DWB. Voor zijn verhalenbundel De psychologie van de zwavel ontving hij in 1989 de Geertjan Lubberhuizenprijs voor het beste prozadebuut. Bij het grote publiek brak hij in 2007 door met zijn historische roman De avonturen van Henry II Fix. Er verscheen een groot aantal werken van zijn hand. In 2016 ontving hij voor zijn gehele oeuvre de belangrijke Constantijn Huygensprijs.
Jongstra is daarbij incidenteel werkzaam als ruïne(verbouwer), beeldend kunstenaar, gastarchivaris en gastconservator. In die laatste hoedanigheid stelde hij in 2013 een tentoonstelling samen: De paden naar het paradijs, te zien in Rijksmuseum Twente te Enschede.
Een boek als dit is niet samen te vatten. Het bevat een enorme hoeveelheid teksten, een verbluffende dosis weetjes, een berg aan informatie en tenslotte een uiterst amusante, interessante en ontzagwekkende hoeveelheid aan illustraties. Jongstra moet tientallen archieven hebben doorgespit, hij toont ons opmerkelijke feiten uit zes eeuwen wetenschap van overal ter wereld. Al die dingen brengt hij bij elkaar met een verbeeldingskracht waar je U tegen zegt.
Dat hij de historie kan combineren met het heden bewijst hij met zijn speurtocht naar de oude Corona en kwam terecht bij de oude Corona-sigaren, een Amsterdamse bloemenzaak en een schrijfmachine met die naam, Corona rijwielen en het S.S. Corona. Dat stoomschip was het beste en fraaiste vaartuig van Amerika. In 1907 zou het bij ijskoude wind in hevige branding met honderd passagiers aan boord vergaan. Dat belooft weinig goeds.
Richard Giblett
Recent work : 2006-2009
Represented by Galerie Dusseldorf
21.
Mycelium Rhizome, 2009
Pencil on paper
120 x 240 cm
Collection of the artist
Represented by Galerie Dusseldorf
Ecologieën. Het is een boek om geen genoeg van te krijgen. Een grasduinboek, een leesboek, een plaatjesboek. En van die drie begrippen de beste gecombineerd.
Zit u thuis in quarantaine voor die onaangename Corona? Trakteer uzelf dan op dit boek. Daar knapt u geheid van op.
Atte Jongstra – Ecologieën. Een album der natuur. ISBN 978-94-9318-300-1, 288 pagina’s, €27,50. Enschede/Doetinchem: AFdH 2020.