Een steenrijke bloemenweelde
Stadswandelingen op ‘onkruid-routes’.
Veel mensen, en zeker die met tuinen, zien onkruid als een plaag. Ze schoffelen en harken, bestrijden en verstoppen, ze doen er werkelijk alles aan om de booswichten die zij niet plantten te laten verdwijnen uit hun tuin. Weg met die ongewenste vreemdelingen. Maar nu is er een boek over al die ongewenste vreemdelingen verschenen dat ze opeens in een ander daglicht zet. Ze blijken om te beginnen prachtige namen te dragen. Wat voorbeelden, zo uit het boek gegraaid: mansbloed, spurrie, veldbies, toorts, ijzerhard, tengere rus, blaasvaren, drakenwortel… Het zijn acht, poëtisch klinkende voorbeelden uit een immense hoeveelheid bloemen en planten die zich in de stad vertonen. Sommige uitdagend groot – zoals bijvoorbeeld de vervaarlijke en giftige berenklauw – andere zo klein dat je bijna met je neus naar de grond moet duiken om ze te bewonderen. Ze hebben gemeen dat ze stadsbewoners zijn en ergens in België of Nederland bloeien.
Niet alle bloemen en planten uit deze formidabele stadsflora-gids komen overal voor. Je hebt top-steden. Zo is Gent rijk aan historische bloemen en planten, hetzelfde geldt voor Haarlem. Maar vlak ook Amersfoort niet uit, een stad waar nog steeds natuurlijke historische waterlopen liggen en waar op de vochtige muren van de kades het ‘blauw glidkruid’ bloeit, ‘stijf Barbarakruid’ en ‘wolfspoot’. En, zo vertelt de auteur :Deze Eemstad koestert haar groene walmuren en stimuleert de ontwikkeling ervan. Hij heeft dan ook een fraaie wandelroute uitgezet, binnen de omwalling, die de wandelaar van plant naar plant geleidt. Op die manier trakteert hij zijn lezers op 26 routes met bijzonder groen in groen-interessante steden. Hij helpt de wandelaar met GPS aanduiding de exacte ligging van opmerkelijke planten te vinden. Aangename hulp is daarbij dat alle genoemde soorten met een foto staan afgebeeld.
Auteur
Ton Denters is als urbaan ecoloog werkzaam als strategisch adviseur bij het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam. Hij houdt zich sinds 1985 bezig met de Nederlandse flora. In 2004 verscheen van zijn hand de eerste Veldgids Stadsplanten. Denters is continu bezig deze stadskennis uit te breiden en te boekstaven. Hij werkt voor vele gebieden als adviseur voor de groenontwikkeling.
In de Stadsflora vindt de lezer niet alleen een uitputtende hoeveelheid ‘klein grut’ uit onze kruiden- en bloemenrijkdom, De auteur vertelt van vele soorten ook hoe ze, soms al eeuwen geleden, in Nederland of België verzeild zijn geraakt. Zo zijn sommige bloemen hun carrière in ons land gestart langs de spoorrails, hun zaden zijn meegelift met de treinen die Europa doorkruisten.
In de havensteden Antwerpen en Rotterdam doken plotseling plantensoorten op van overzeese continenten. Die kwamen binnen doordat hun zaad was blijven hangen aan de schoenzolen van de zeelieden die de havens aandeden. En de bescheiden gele kamille, om nog een voorbeeld te noemen, heeft een geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen. De plant kwam voor in Zuid-Europa. De bloemen leverden een mooie gele verfstof op, die men hier ook graag wilde gebruiken. Men importeerde de kleine plant, nu staat hij op oude muren in bijvoorbeeld Utrecht en Kampen. In Haarlem floreert de helleborus, ook wel bekend als kerstplant met roze, donkerrode, witte en groenwitte bloemen, maar inmiddels dus ook als stadsvagebond.
Nog een mooi verhaal. Sommige planten houden van een zoutige bodem. Je zou denken dat die bloeien op de eilanden of aan de kust. Zeker, dat ook. Maar in steden waar druk gepekeld wordt staan de ‘zilverschildzaad’ en de Deens lepelblad te bloeien, pal in het spoor van de pekelwagens. Nu de winters zachter worden en de strooiwagens minder rijden worden deze bloemen ook langzaamaan zeldzamer. Ieder voordeel heeft zijn nadeel.
Nadat ik met groeiend enthousiasme in dit boek aan het grasduinen was geweest liep ik plotseling anders op straat. Ik ontdekte alleen al in mijn straat paardenbloemen, zilverschildzaad, vingerhoedskruid, muursla, dovenetel, varens en campanula. Hoe bestaat het! Wat bloeide er veel op de stoep dat ik dat nooit eerder had zien staan.
Ik had dit boek nodig om te genieten, Als een boek dát voor elkaar krijgt, is dat een grote verdienste.
Dit is echt een geweldig boek dat ik iedereen wil aanbevelen. Ook degenen die dagelijks onkruid schoffelen. Ze verwijderen ware juwelen.
Ton Denters – Stadsflora van de Lage Landen. ISBN 978-90-5956-973-7, 448 pagina’s, €34,95. Amsterdam: Fontaine Uitgevers 2020.