Vijftien huwelijken uit ruim vier eeuwen
Vaderlandse geschiedschrijving via de burgerlijke stand.
Als Maria Claessens uit het Duitse Paderborn herinneringen aan haar jeugd ophaalde moest ze om één anekdote altijd heel hard lachen. Haar vader sloeg zijn kinderen regelmatig met een riem; toen haar oudste broer aan de beurt was had die kranten in zijn broek gestopt om de pijn niet te voelen. Om vader te misleiden, krijst hij van de pijn. Iets leukers had Maria in haar jonge jaren nooit beleefd. Met dat verhaal kenschetste ze, zonder daarbij stil te staan, de sfeer van een liefdeloos gezin. Later ontmoette ze Jopie Janssen, trouwde hem en kreeg een zoon, Otto. Hij werd de vader van Mirjam, de auteur van dit boek. Historica Mirjam tekende het huwelijk van haar ouders op in het hoofdstuk ‘De sociale stijgers’, mensen die zich door studie en hard werken in de maatschappij een betere plaats verwierven dan ze ooit voor mogelijk hadden gehouden. Naast deze echtverbintenis maakt ze de lezer deelgenoot van veertien andere huwelijken, van Willem van Oranje en Charlotte de Bourbon in de zestiende eeuw tot en met het huwelijk van ‘De ambitieuzen’, de uit Turkije afkomstige Yasin Torunoğlu en Ayşen Taramiş.
Vijftien verschillende huwelijken. Een deel van de partners, vooral die uit voorgaande eeuwen, was bekend. Dat is niet vreemd, over het huwelijk van de kolenboer uit de zestiende eeuw is niets opgetekend, dan kan dus ook niets achterhaald worden. Maar toch is het gevolg daarvan dat dit boek geen eenheid vormt. Constantijn Huygens en Suzanna van Baerle – om maar een voorbeeldstel te noemen – hebben meer opzienbarends gepresteerd dan de ‘kleyne luyden’ uit later jaren. Maar het maakt het niet per se interessanter om hun verhaal te lezen.
Auteur
Mirjam Janssen (1963) studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarna werkte ze als verslaggever en economisch onderzoeker. Momenteel is ze medewerker van het Historisch Nieuwsblad en Maarten! Ze geeft schrijfcursussen aan onder meer de Hogeschool Utrecht.
De auteur verdiept zich weliswaar in de huwelijken door de eeuwen heen, maar blijft bij de eeuwenoude verbintenissen steken in een snelle tekst over het echtpaar. Daarna voorziet ze dat verhaal van allerlei sociaal-demografische wetenswaardigheden die hebben meegewerkt aan de manier waarop de relaties tot stand zijn gekomen. Dat leidt tot een overdaad aan weetjes en feitjes die het verhaal minder menselijk maken.
De verhalen over de huwelijken van minder lang geleden gaan over levende mensen. Mensen in wie de schrijfster zich waarschijnlijk beter kon verplaatsen: niet alleen haar eigen ouders, maar bijvoorbeeld ook een verzetsstrijdersechtpaar, de eerste twee lesbische vrouwen die officieel konden trouwen en het echtpaar van Turkse afkomst dat omhoog wil in de maatschappij.
Het resultaat is een gespleten boek. Niet slecht, niet goed. Een gemiste kans, want het onderwerp was veelbelovend genoeg.
Mirjam Janssen – Liefde in de Lage Landen. Een portret van Nederland in 15 huwelijken. ISBN 978-90-0036-285-1. 208 pagina’s, €22,99. Amsterdam: Uitgeverij Het Spectrum 2020.