Dagboek van een verzetsweduwe
Jong boerenechtpaar herbergt joodse onderduikers en kiest principieel voor het verzet. In 1945 wordt de boer gearresteerd. Zijn vrouw beschrijft haar ervaringen in een dagboek.
Na de dood van Pietertje te Rietstap-van der Vinne (1914-2003), oorlogsweduwe en moeder van drie kinderen, troffen haar kinderen twee schriftjes aan met dagboekaantekeningen van het rampjaar 1945. In de inleiding vertelt Ewout van der Horst over het boerenechtpaar te Rietstap, hun huwelijk, de aankoop van een boerderij en hun kinderen.
In de oorlog gaven ze direct onderdak aan onderduikers: joden en gevluchte verzetsmensen. Derk te Rietstap sloot zich aan bij het verzet. De boerderij ontwikkelde zich tot uitvalsbasis van de lokale Trouw-verzetsgroep. Een door de Duitsers samengesteld Nederlands arrestatieteam ging op zoek naar onderduikers en illegalen. Velen werden opgepakt, waaronder ook Derk te Rietstap. Eerst ging hij naar het strafkamp Erika in Ommen. Vervolgens belandde hij in de gevangenis van Almelo. Op 2 maart werden 46 politieke gevangenen in Varsseveld gefusilleerd, waaronder Derk. Het was een maand voor de bevrijding van Oost-Nederland.
Na de arrestatie van haar man begon Pietertje aan een dagboek. Haar motivatie was: Ik schrijf niet alleen voor mezelf om m’n hart telkens te kunnen luchten, maar bovenal voor mijn lieve man, dat hij later alles zal kunnen lezen wat er precies voorgevallen is.
In haar dagboekfragmenten richt ze zich steeds tot haar lieve man. Dat veranderde na zijn dood. Ze schreef toen voor haar kinderen. Zo kon ze de gedachtenis aan hun vader levend houden en aan hen duidelijk maken wat oorlog is en hoe dan het recht met voeten getreden wordt. Het dagboek bestaat uit twee schriften. De kinderen Aly en Derk hebben het dagboek uitgegeven.
Al lezend in de dagboekfragenten krijg je groot respect voor deze vrouw. Ze richt zich tot haar man alsof ze een brief schrijft. Steeds weer brengt ze onder woorden hoe veel ze van hem houdt en hoe ze verlangt naar zijn thuiskomst. Ze beschrijft haar reizen naar Ommen en Almelo. Ze fietst grote afstanden in winterse omstandigheden. Steeds bezorgt ze pakjes en schone kleren. Ze krijgt Derk nooit te zien. Soms neemt ze een rijtuig. Het zijn barre tochten vanwege het weer, maar ook gevaarlijk omdat er veel beschietingen plaatsvinden vanuit de lucht en soms bombardementen. Wat ook opvalt is haar grote geloof. Alles gebeurt volgens Gods wil. Ze bidt om blijmoedig het kruis te kunnen dragen dat Hij haar oplegt.
Dat jullie weten wat oorlog is is een uniek boek. Met ‘jullie’ worden de kinderen van Pietertje bedoeld. Nu 75 jaar later is het ook zeer informatief voor ons. Het is waardevol omdat het een authentiek verhaal is, geschreven door iemand die het zelf allemaal heeft meegemaakt. Daarom maakt het zoveel indruk. Het geeft naast de persoonlijke geschiedenis een goed beeld van die oorlogstijd en het dagelijks leven in 1945.
Je verbaast je over de verschillen tussen de mensen. De dappere verzetsmensen tegenover de Duitsgezinden. Het is niet te geloven dat nog aan het eind van de oorlog een groep Nederlanders landgenoten ging opsporen die in het verzet zaten of die onderduikers herbergden. De ongelofelijke wreedheid van de Duitsers blijft ook verbazen: 46 Nederlanders werden als wraak voor vier dode Duitsers neergeknald, een maand voor de bevrijding!
Een heel indrukwekkend verhaal.
Pietertje te Rietstap (bewerkt door Ewout van der Horst en Kay-Leigh de Weerdt) – Dat jullie weten wat oorlog is. ISBN 978-94-625-8387-0, 127 pagina’s, € 14,95. Zwolle: Uitgeverij W BOOKS 2020.