Grote verwachtingen. In Europa 1999-2019

Na de euforie kwam de grote desillusie

Een vervolg op ‘In Europa’, twintig jaar later. Het grote optimisme van de eeuwisseling veranderde door allerlei rampen in een desillusie.

Dit boek gaat over de eerste twintig jaar van de eenentwintigste eeuw. Een grote serie rampzalige gebeurtenissen maakten een einde aan de optimistische verwachtingen die men in 1999 nog kende. Zo waren daar de invoering van de euro, gevolgen van de aanslag op de Twin Towers, terroristische aanslagen, de toestand in Oost-Europa en Rusland, de bankencrisis, Trump, Noord- versus Zuid-Europa, het vluchtelingenvraagstuk, het opkomend populisme en Brexit.

Auteur

foto VINCENT MENTZEL

Geert Ludzer Mak (1946) studeerde staatsrecht en sociologie en was docent aan de universiteit van Utrecht. Hij was journalist bij de Groene Amsterdammer en NRC Handelsblad. Vanaf 2003 werd hij fulltime schrijver. Hoewel hij geen opleiding voor historicus had gevolgd werd hij twee keer uitgeroepen tot historicus van het jaar en kreeg hij een eredoctoraat voor zijn belangrijke en originele bijdrage aan de geschiedbeschrijving. Bekende publicaties: Hoe God verdween uit Jorwerd, De eeuw van mijn vader en In Europa.

 

 

 

Mak reisde opnieuw naar de reisdoelen van zijn vorige boek en speurde naar veranderingen. Hij sprak met bewoners en collega-historici. Naast de veertien hoofdstukken met de hiervoor genoemde onderwerpen zijn er ook enkele hoofdstukken met persoonlijke verhalen. In het hoofdstuk Intermezzo beschrijft hij wat er van zijn woonomgevingen Amsterdam en Friesland is geworden.

Ook voor dit boek ging de schrijver weer veel op reis. Vooral de landen in Oost-Europa hadden zijn aandacht. Het einde van het communisme bleek zelden gunstig voor de gewone mensen. In Rusland is een enorme kloof tussen rijk en arm ontstaan. Uitvoerig wordt de carrière van Poetin beschreven, een verhaal van corruptie en samenwerking met de maffia en onderdrukking van de vrije meningsuiting. Wie tegen hem is, is een vijand van het volk. Machtige zakenlieden, zogenaamde oligarchen die zich bezighielden met zwart geld en witwaspraktijken, mochten hun gang gaan, als ze zich niet bemoeiden met de politiek. Poetin eiste van hen een absolute loyaliteit. Dit beeld kwam Mak ook tegen in Polen en Hongarije. Een ander verschijnsel van deze Oost-Europese landen is hun houding tegenover Europa. Het belangrijkste motief voor deelname lijkt het financieel profiteren.

In verschillende hoofdstukken bespreekt de auteur het verschijnsel van de vluchtelingen. Vaak toont hij veel begrip en medelijden voor hen. Hij bezocht een kamp op Samos en zegt daarover: Duizenden mensen, rottend in tentjes, zonder enige voorziening. In het hoofdstuk Cijfers vertelt hij uitvoerig over de vluchtelingen op hun tocht door de Sahara en hun overtocht naar Europa. Tot juni 2018 kwamen 34361 migranten om. Velen verdwenen in de Sahara, gestikt in containers en vrachtwagens. De meesten, maar liefst 80%, verdronken. Mak heeft het hier over migranten in plaats van vluchtelingen. Hij is heel kritisch over het immigratiebeleid in Europa. Er moet meer samenwerking komen. Elk jaar een beperkt aantal toelaten en grensbewaking. Mak denkt wel anders over echte vluchtelingen, zoals het Syrische gezin, dat weggepest werd uit zijn geboortedorp Jorwerd, wat wijst op zijn betrokkenheid.

Bijzonder waardevol zijn de hoofdstukjes waarin persoonlijke verhalen worden verteld. Zij brengen de problematiek heel dichtbij. Zo zijn daar de ervaringen van de Iraanse vluchteling Aydin die opgroeit in Denemarken. Dan is er Steven, een werknemer bij de Fortisbank, die  zijn belevenissen tijdens de bankencrisis beschrijft. Kost en Efi zijn Griekse winkeliers. Ze beschrijven het ontstaan van de Griekse financiële puinhoop. Bart is een Belgische burgemeester die probeert boven de partijen te blijven. Hij krijgt te maken met de bevolking die zich keert tegen de Marokkanen. Deze werden voortaan aangeduid als moslims. Zij waren gevaarlijk en moesten terug of zich aanpassen: hoofddoekjes af, alcohol drinken en varkensvlees eten. Deze persoonlijke verhalen vormen een mooie afwisseling en zijn heel verhelderend.

Een ander afwijkend hoofdstuk is Intermezzo. Geert Mak heeft twee woningen. Het meest woont hij in Amsterdam. Rust en ontspanning vindt hij in zijn Friese huis. Hij voelt zich in Amsterdam niet meer thuis. Zijn leuke winkeltjes zijn verdwenen en vervangen door ijssalons, Nutella en toeristenshops. De kaaswinkel met tientallen soorten kaas is vervangen door een toeristische shop die nog slechts één soort kaas verkoopt, veel te duur en niet te eten. In Friesland is nog veel hetzelfde. Er zijn minder boeren en het schooltje in zijn dorp is erg veranderd. Hilarisch schrijft hij over Leeuwarden als culturele hoofdstad en de zwarte piet discussie.

Mak stelde een waardevol en verhelderend historisch overzicht samen van de laatste twintig jaar. De algemene tendens is wel dat de toon van nostalgie overheerst. Met de meeste nieuwe ontwikkelingen is hij niet blij.

Geert Mak – Grote verwachtingen. In Europa 1999 – 2019. ISBN 978-90-4503-977-0, 556 pagina’s, € 29,99. Amsterdam: Atlas Contact 2019.

Dit bericht is geplaatst in Alle Boeken, Europa, Non Fictie. Bookmark de permalink.