Oproer in de parochie
Een progressieve en populaire onderpastoor krijgt veel kritiek van de bisschop. Een overplaatsing dreigt. Het volk komt massaal in opstand.
Wie hier denkt te maken te hebben met een gemoedelijke Vlaamse streekroman heeft het mis. Het is een grimmig verhaal. Onderpastoor Gilbert Verhaeghen doet niets anders dan de besluiten van het Tweede Vaticaans Concilie in praktijk brengen. De meerderheid van de parochie Sint-Gillis-Dendermonde waardeert het nieuwe elan in de kerk. Verhaeghen is buitengewoon populair, tot groot ongenoegen van de andere onderpastoor André van Coppenolle en zijn pastoor De Brouwer. Het is vooral bisschop Van Peteghem die Verhaeghen wil corrigeren. Verscheidenen keren wordt hij op het matje geroepen bij hulpbisschop De Kesel die hem elke keer de wind van voren geeft. Als overplaatsing dreigt komt de parochie massaal in opstand. Betogingen, vlugschriften en het verstoren van de mis zijn het gevolg. Hoe moet dit opgelost worden?
Auteur
Louis van Dievel (1953) is een Vlaamse journalist en schrijver. Bijna zijn volledige loopbaan is hij als journalist werkzaam bij de VRT televisiezender. Als schrijver werd hij bekend met de roman De Pruimelaarstraat. Voor zijn werk Hof van Assisen kreeg hij de Hercule Poirotprijs. Voor deze roman deed hij uitvoerige research naar de levenswandel van priester Verhaeghen. Het is geen biografie, meer een roman, het boek telt zowel echte als fictieve personages.
De schrijver heeft een heel duidelijk verschil gemaakt tussen hen die wel en hen die niet deugen. Hoofdpersoon Gilbert Verhaeghen is bijna een heilige die dicht bij de mensen staat en een sociaal bewogen priester die arme en zieke parochianen bijstaat. Zijn huis is een ontmoetingsplaats en hij stimuleert de jeugdbewegingen. Daartegenover treffen we de zeer behoudende Coppenolle die veel goeds verricht heeft in de parochie maar veel taken werden hem ontnomen. Van kerkvernieuwing wil hij niets weten. Hij leeft samen met zijn moeder die hij als een sloof behandelt. Het ergst is de pastoor die zich nauwelijks bemoeit met de parochie, het liefst zit hij in zijn studeerkamer en schrijft hij aan zijn boek. Hij heeft een huishoudster die hij heel slecht behandelt.
De meeste kritiek in deze katholieke streekroman gaat uit naar de bisschop en zijn hulpbisschop. Ze zijn tegen elke vernieuwing in de kerk. Ze handelen uiterst autoritair en vals. Zo wordt een priesterbijenkomst zwaar gemanipuleerd en maken ze gebruik van spionnen en verklikkers. Van de priesters die zij leiding geven wordt onherroepelijke gehoorzaamheid geëist. Priesters worden zeer neerbuigend behandeld. Verhaeghen wordt regelmatig afgeblaft en hij krijgt nimmer gelegenheid zich te verweren. Daarom is het voor de lezer wel leuk als hulpbisschop De Kesel bij een bezoek aan Sint-Gillis door een opstandige volksmenigte bijna gemolesteerd wordt.
Buiten de kerkelijke zaken is er ook sprake van een liefdesaffaire. Stef Cools, leraar en beginnend journalist krijgt een relatie met Kathelijne Peelman. Stef komt uit een vrijzinnige familie, Kathelijne is katholiek. Hun ouders zijn tegen deze relatie. Vooral vader Cools is teleurgesteld. We voelen ons mislukt Staf. Wij hebben u de allerbeste opvoeding gegeven, ge hebt aan de universiteit kunnen studeren, en dan bevuilt ge uw eigen nest door een vrijage te beginnen met een katholiek meisje. Het stel is echter hopeloos verliefd. Kathelijne wordt zelfs opgesloten maar ontsnapt via dakgoot en regenpijp. Deze affaire vormt een mooie afwisseling met de kerkelijke strubbelingen.
Het is een echt Vlaams boek met voor Nederlanders wel eens afwijkend woordgebruik. Zo is het woord onderpastoor het Vlaamse woord voor kapelaan. Maar de heldere stijl maakt roman tot een heerlijk prettig leesbaar boek. Het verhaal speelt in het jaar 1968 en berust voor het grootste gedeelte op waarheid.
J.B., een inwoner van Sint-Gillis-Dendermonde, stuurde een exemplaar van ‘Zwartboek Verhaeghen’ naar de VRT. Van Dievel ging de zaak zelf verder onderzoeken. Hij sprak met getuigen en verzamelde honderden persartikelen, foto’s en documenten. Het boek schetst een onthutsend beeld van het wanbeleid en het machtsmisbruik van de Gentse bisschop van Peteghem.
Louis van Dievel – De onderpastoor. ISBN 978-94-6001-732-2, 391 pagina’s, € 22,50. Antwerpen: Uitgeverij Vrijdag 2019.