Wie is Allah?
Sleutelteksten uit de Koran en aandacht voor een aantal belangrijke figuren uit de joodse en de christelijke heilige boeken.
De schrijver analyseert vanuit een literair standpunt de Koranverhalen over personen die ook uit de Bijbel bekend zijn, zoals Adam en Eva, Noach, Abraham, Jozef, Mozes, Jezus, Maria en de Satan. De Islam kent de Bijbel. De Bijbelse verhalen zijn gedeeltelijk en ‘gecorrigeerd’ in de Koran opgenomen. In die verhalen komt Allah naar voren als vriendelijker en barmhartiger dan Jahweh uit de Bijbel.
Auteur
Jack Miles (1942) is een Amerikaanse auteur. Hij is een voormalig jezuïet en studeerde aan de Harvard universiteit Nabij-Oosterse Talen. In zijn boeken behandelt hij als literair criticus Bijbelse onderwerpen. Met zijn eerste boek God, een biografie won hij de Pullitzerprijs. Zijn tweede boek is Jezus, een crisis in het leven van God.
Wreedheden
Het lijkt er veel op dat de schrijver het beeld dat bij velen bestaat over Allah als een gewelddadige god wil bijstellen. Hij begint met een soort ‘jij-bak’. Zowel het Oude als Nieuwe Testament kennen passages met extreme wreedheden. Jesaja 63:3 ik vertrapte hen in mijn woede, hun bloed bespatte mijn kleren. Openbaring 19: 11 en 15. Hij droeg met bloed doordrenkte kleren. Uit zijn mond kwam een scherp zwaard waarmee hij de volken zal slaan, en hij zal hen met een ijzeren herdersstaf hoeden. Van extremistische moslims die aanslagen plegen wordt gezegd dat ze zich rechtvaardigen met passages uit de Koran. Dat deden de kruisvaarders ook met Openbaring. Hier wordt de tekst te letterlijk gevolgd, terwijl de betekenis veel breder is en een algemene waarheid kent. Jezus wil geen wraak nemen, maar uiteindelijk een einde maken aan onrecht en onderdrukking.
De schrijver concludeert dat het geweld in de Koran een volwaardige tegenhanger heeft in de joodse en christelijke heilige boeken. Hij zegt dat het erom gaat wat degenen voor wie het boek heilig is er in concreto aan ontlenen.
Is Allah genadiger dan Jahweh?
In de Bijbel (Genesis) staat het verhaal van Noach en de zondvloed. De Heer ziet dat alle mensen slecht zijn en neemt zich voor alle mensen van de aarde weg te vagen. Alleen Noach vindt bij Hem genade, maar krijgt geen gelegenheid mensen te waarschuwen. In de Koran (S71) treedt Noach op als een soort profeet die de mensen moet waarschuwen. Als ze berouw hebben en beloven dat ze uitsluitend Allah zullen aanbidden dan is er vergeving en mogen ze in de ark. De meesten spotten met de ark en willen niet luisteren. Zij stoppen hun vingers in de oren. Voor de overblijvers is de straf hard: verdrinken en eeuwig in het vuur.
Een ander voorbeeld vinden we in het verhaal van het gouden kalf. In de Bijbel gooit Mozes de stenen tafelen kapot. Vervolgens wordt er in opdracht van Jahweh een slachting aangericht. In de Koran betuigt het volk spijt en raapt Mozes de stenen tafelen weer op. Er is geen sprake van een slachtpartij. Als Allah vergeeft zegt Mozes: Gij zijt de barmhartigste der barmhartigen.
Jezus
Jezus is in de Islam een belangrijke profeet van Allah. De aankondiging van Jezus’ geboorte gebeurt door een welgeschapen man. Als Maria zegt dat ze geen omgang heeft met een man antwoordt hij: Uw Heer heeft als volgt gesproken: ‘Dat is voor Mij geen probleem’. Maria blijft alleen, Jozef komt niet voor in de Koran. Heel bijzonder is dat Jezus als baby spreekt. Eerst troost hij Maria bij de bevalling en later spreekt hij vanuit de wieg mensen toe die Maria bespotten als ongehuwde moeder.
Jezus wordt in de Koran niet gezien als Gods zoon, maar wel als Messias. Als profeet is hij bijna net zo belangrijk als Mohammed. Hij is moslim, de dienaar van Allah. In de Koran is geen sprake van de verlossende dood van Jezus aan het kruis. Jezus’ dood wordt niet vermeld. Hij stierf als een gewoon mens.
Allah en Jahweh
De schrijver beschrijft Allah en Jahweh als literaire personen. Jahweh wordt beschreven als niet consistent, onvoorspelbaar. Hij doet geweldige dingen, maar kan ook de wereld vernietigen. Allah is wel voorspelbaar. Voor hem is belangrijk dat de mensen hem erkennen als de enige god. Mensen moeten bidden, aalmoezen geven, de Koran en Mohammed erkennen. Allah is wel vergevensgezind. Als je spijt hebt en boete doet zal Allah je altijd vergeven. Toch is Hij een God op afstand. Allah is groot, koninklijk, overweldigend. Hij heeft niets menselijks.
Jahweh schiep de mens naar zijn beeld. We noemen hem soms vader. De auteur doet te weinig recht aan de barmhartige kant van Jahweh. De voorbeelden wijzen uitsluitend naar de gewelddaden. Toch kunnen we in de Bijbel duidelijk zien dat Jahweh ook een genadig god is. Telkens opnieuw wil hij de verbroken relatie met de mens herstellen. Hij benadert Mozes en verlost het volk van de slavernij. Hij stuurt richters en profeten en ten slotte zijn zoon om zich te verzoenen met de mensen. Over dit alles zwijgt de schrijver.
Dit boek is bedoeld om het beeld van de Islam, dat door het terrorisme zo slecht is geworden, wat milder te maken. Door te kiezen voor het bespreken van de ons bekende Bijbelse figuren in de Koran komen we tot verrassende inzichten en krijgen we een andere visie op Allah.
Een verhelderend werk.
Jack Miles – God in de Koran. Uit het Engels vertaald (God in the Qur’ran) door Arian Verheij. ISBN 978-90-253-0985-5, 312 pagina’s, € 22,50. Amsterdam: Atheneum 2019.