Oorlogsdokter
Onervaren student medicijnen wordt in de Eerste Wereldoorlog als legerarts naar het oostfront gestuurd. De gevolgen zijn dramatisch.
Het is februari 1915. Ergens in noordelijk Hongarije lag het plaatsje Lemnowice. Daar was het regimentshospitaal van het Derde Leger, waar hij geacht werd te gaan dienen.
De tweeëntwintig jarige Lucius Krzelewski studeert in Wenen medicijnen. Hij is een vlijtige en veel belovende student, maar veel praktische vaardigheid of echte patiënten staan pas later op het studieprogramma. Hij heeft alleen nog maar kunnen oefenen op slachtafval en de enige patiënt die hij mocht behandelen had last van doofheid. Hij bevrijdde hem van een teveel aan oorsmeer.
Wanneer in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbreekt wordt Lucius uiteindelijk ook aangestoken door de euforie om in het keizerlijk leger van Oostenrijk ten strijde te trekken tegen de Russen. Aangezien er een groot te kort is aan dokters krijgen studenten medicijnen een militaire licentie om zich als legerarts te bekommeren om de talloze gewonde soldaten die afgevoerd worden naar primitieve veldhospitalen.
Als Lucius na een barre winterse tocht in Lemnowice arriveert blijkt de plaatselijke parochiekerk te dienen als veldhospitaal. Hij wordt ontvangen door zuster Margareta. De situatie is behoorlijk moeizaam. Zuster Margareta neemt hem direct mee naar de patiënten die er verschrikkelijk aan toe zijn. Amputaties blijken vaak de enige mogelijkheid om overlijden te voorkomen. Sommigen hebben afgrijselijke hoofdwonden of kampen met ernstige psychosomatische aandoeningen. Zuster Margareta en de broeders hebben snel in de gaten dat Lucius weinig kennis en nog veel minder ervaring heeft. Aanvankelijk durft hij de patiënten zelfs niet aan te raken. Maar ze houden het decorum op en zijn de dokter behulpzaam zodat deze na verloop van tijd zijn taken behoorlijk kan uitoefenen. Uiteindelijk zal hij honderden amputaties uitvoeren.
Maar de grootste stress moet nog komen. Er verschijnt een hoge rekruteringsofficier die bepaalt welke gewonde soldaten voldoende zijn genezen om weer naar het front te worden gestuurd. Tot Lucius’ verbijstering blijken mannen die vingers of een hand missen geschikt voor de oorlog.
Hij roept kwaad: ‘Het zijn míjn patiënten!’ De officier corrigeert hem: ‘Deze mannen zijn niet van u, ze zijn van de keizer en ik stuur ze naar het front.’ Vooral soldaten met een shellshock worden niet gezien als ernstig zieken, maar als soldaten die zich schuldig maken aan insubordinatie. Ze worden gemarteld en geëxecuteerd.
Auteur
Daniel Mason (1976) is Amerikaans schrijver, bioloog en arts. In deze roman beschrijft hij de schokkende omstandigheden waaronder een eeuw geleden onervaren artsen de meest verschrikkelijke kwetsuren moesten behandelen en de patiënten in bescherming moesten nemen tegen keiharde officieren die al snel iemand weer fit vonden voor de dienst. Er ontstaat tussen de dokter, het verplegend personeel en sommige patiënten een speciale band die tot na de oorlog zou leiden tot dramatische ontwikkelingen.
Het verhaal is gebaseerd op grondig onderzoek zonder dat dit hinderlijk is voor de dramatische ontwikkeling van de twee belangrijkste personages Lucius en zuster Margareta.
Zowel medisch als literair een roman van formaat.
Daniel Mason – De wintersoldaat. Vertaald uit het Engels (The Winter Soldier) door Theo Schoemaker. ISBN 978-90-488-4862-1, 368 pagina’s, € 21,99. Amsterdam: Uitgeverij Hollands Diep 2019.