Zieke breekt door pantser van zorgverlener heen
Corry en de Rekels galmden in de kamer van de dood.
Meneer Vermaat was 64 jaar. Hij had kort daarvoor gehoord dat hij longkanker had met uitzaaiingen en er restte hem weinig tijd. Zijn huisarts was aanwezig toen, op een koude winterse dag, de avond van zijn dood aanbrak. Meneer Vermaat lag in bed, omringd door zijn familie. Waar tijdens zulke bijeenkomsten meestal slechts gedempt geluid klinkt, galmden in deze kamer van de dood de stemmen van Vader Abraham en Corry en de Rekels. Het was er een oorverdovend lawaai, afkomstig van de nabije ijsbaan. Huisarts Arie Knuistingh Neven ging de deur uit. Hij liep naar de ijsbaan toe en vroeg voorzichtig of de muziek wat zachter kon: ‘Vermaat in de Schoolstraat ligt slecht.’ Ze kenden de zieke wel, iedereen in het dorp kende elkaar. De muziek ging onmiddellijk uit. Vermaat mocht in alle rust sterven. Jaren later, vertelde de arts, bleek dat dit gebaar iedereen uit de familie was bijgebleven. ‘En,’ zegt hij ‘ik leerde ervan hoe groot de betekenis kan zijn van een ogenschijnlijk simpele handeling.’
Het is één van de vele hartverwarmende verhalen die artsen en verpleegkundigen vertelden aan de auteur. Huisartsen, oncologen, kinderartsen, intensive care- en donorartsen, longartsen, verpleegkundigen, geriaters, psychologen… specialisten van allerlei soorten en maten haalden een herinnering op aan een patiënt die hen een les had geleerd. De één vertelde dat hij erachter gekomen was hoe belangrijk humor is in een behandeling, de ander kon zich na één speciale gebeurtenis beter verplaatsen in de ouders van een ernstig ziek kind, weer een ander realiseerde zich door één speciale patiënt hoe belangrijk het was om in de allerlaatste dagen van iemands leven wensen te vervullen die schijnbaar onmogelijk lijken.
Aanvankelijk zouden het zes zomer-afleveringen met doktersverhalen worden, bestemd voor de Sir Edmund, tot voor kort een wekelijkse bijlage bij de Volkskrant. Een mooi onderwerp om de rustige tijd mee te vullen: zes artsen zouden vertellen over ‘die ene patiënt’ die levenslang invloed had uitgeoefend op de manier waarop zij als hulpverlener tegen hun vak aankeken. De zes afleveringen werden er meer, veel meer. De serie was zo’n succes dat lezers de verhalen niet wilden missen; huisartsen, specialisten en verpleegkundigen meldden zich zelf aan om te praten over hun indrukwekkende ervaringen. Die ene patiënt werden tientallen patiënten en hun artsen vertelden maar door. Wie denkt dat artsen en verpleegkundigen weliswaar meeleven met hun patiënten, maar hun emoties ter zelfbescherming op afstand houden, heeft het mis. Er zijn patiënten die door dat beroepspantser heen breken, artsen die hun emoties lang niet altijd baas blijven.
Auteur
Ellen de Visser (1966) is wetenschapsjournalist bij de Volkskrant. Jarenlang beantwoordde zij bizarre, grappige en bloedserieuze vragen van lezers voor de rubriek ‘Gezond’. In 2013 verscheen een keuze van 75 vragen en antwoorden uit die rubriek Waarom je kat niet mee naar bed mag.
Deze gebundelde doktersverhalen roepen bij mensen herkenning en emoties op. De rubriek werd er één die als eerste gelezen werd als de krant in de bus was gevallen. Lezers reageerden dat ze tranen met tuiten huilden bij sommige verhalen of zich opeens realiseerden dat die onbenaderbare mannen en vrouwen in hun afstand-scheppende witte jassen ook maar gewone mensen waren met emoties en een huiselijk leven. De lezers waren ontroerd door hun toegankelijkheid en openheid. Hulpverleners zijn dan wel aangewezen op – zoals het in de wandelgangen van het ziekenhuis wordt genoemd – ‘professionele empathie’, maar ze zijn bepaald geen robots, geen koele genezers met een rubberen ziel. Of, zoals een geïnterviewde formuleert: ‘We zijn te gast in het leven van een ander en zo horen we ons te gedragen.’
De patiënten in dit boek hielden de genezers in dit boek een spiegel voor. De genezers keken, vergaten nooit meer wat zij zagen en leerden er een les uit.
Ieder verhaal uit deze bundel is het citeren waard. De auteur heeft een warme, invoelende en empathische serie interviews geschreven. Het ene verhaal is nog aangrijpender dan het andere.
Een prachtig boek over die ene patiënt die ieder van ons vandaag of morgen zijn kan.
Ellen de Visser – Die ene patiënt. ISBN 078-90-2634-484-8, 236 pagina’s, € 16,99. Amsterdam: Ambo | Anthos 2019.