Het verlangen naar liefde en het raadsel vrouw
Geheimzinnig, treurig, gelaten, teder, wulps en vol genot.
Het verhaal ‘De veroordeelde’. Een filosoof, net vrijgelaten uit de staatsgevangenis, wandelt de kermis op. Hij voelt zich onrustig. Waarom lieten ze hem gaan? Wordt hij niet langer in de gaten gehouden? Hij kan het nauwelijks geloven, voelt zich opeens verlaten. Hij komt terecht bij de tent waar een boogschutter zijn kunsten vertoont en kijkt gefascineerd toe. De schutter richt op een prachtige brunette die voor een schietschijf staat en verschillende houdingen inneemt. Steeds treffen de pijlen net geen doel. ’s Avonds keert de filosoof terug naar het verlaten kermisterrein. Hij posteert zich even voor de schietschijf, spreidt zijn armen. Een pijl treft hem recht in het hart.
Birney ten top. Geheimzinnig, wreed, griezelig, snakkend naar liefde, veroordeeld tot treurnis, zo zijn de achttien verhalen die hij voor deze bundel koos uit zijn grote verhalenproductie van de afgelopen dertig jaar. In het ene verhaal speelt onbegrip de hoofdrol, in het andere is zijn jeugd onder ‘Soerabaja-papa’– die we kennen uit zijn bekroonde meesterwerk De tolk van Java – decor voor één van de verhalen.
Auteur
Alfred Birney (1951), oudste uit een groot gezin, werd met zijn broers en zussen op zijn dertiende door de Kinderbescherming uit huis gehaald en kwam in een internaat terecht. In die tehuizen werden de kinderen weliswaar niet meer door hun ouders mishandeld, maar de vervangende opvoeders waren evenmin warmhartige lieden. Een voorbeeld. Als (De heldin van zaal IV) het meisje Marleen wegloopt en met Alfred verder gaat, wordt de jongen tegen de avond bang. ‘Ze zoeken ons!’ riep ik wanhopig. (…) Marleen ontkent. En zou later zeggen: ‘Ze zoeken ons uit plicht. We worden niet gemist.’ Het verhaal ademt een kalme berusting en onuitgesproken droefenis. Deze gelaten treurnis vinden we steeds in de internaatsverhalen terug.
Birney schreef veertien romans en novellen en tientallen korte verhalen. Hij schreef al jong, maar publiceerde nog niet. Nadat hij zijn carrière als gitarist moest afbreken wegens een onherstelbare beschadiging aan zijn linkerhand legde hij zich meer toe op schrijven. Hij debuteerde in 1987 met Tamara’s lunapark. In 1991 ontving hij voor zijn oeuvre de G.W.J.Paagmanprijs. Een aantal van zijn boeken werd ook in Indonesië uitgebracht, het land van zijn Indo-vader. De auteur wordt beschouwd als een representant van de Tweede Generatie Indische Schrijvers, hun werk wordt tegenwoordig ‘postkoloniale literatuur’ genoemd. In 2017 ontving hij de Libris Literatuurprijs en de Henriette Roland Holstprijs voor De tolk van Java. Hij werkt tevens als columnist.
Zijn verhalen zijn her en der gepubliceerd. Deze keuze en bundeling van deze achttien vertellingen is voor zijn vele trouwe, maar ook voor zijn nieuwe lezers sinds de Libris-prijs een feest van herkenning. ‘Een moeilijke jeugd is een goudmijn voor een schrijver’, luidt het gezegde. De auteur heeft de prijs van het leed betaald en is nu uit die goudmijn aan het delven. Dat houdt niet in dat hij zwelgt in het geleden leed. Wie leest over de speurtocht naar de liefde en het verlangen naar de onbereikbare volmaakte vrouw leest zinderende verhalen. Deze vrouw wordt gesymboliseerd door de meerval, de zeldzame geheimzinnige en griezelige vis die opduikt als je haar niet verwacht en kan kwetsen en verwonden.
Keuzes zijn moeilijk te maken. Lees het verhaal van Bianchi, de legendarische fietser, nooit gezien en altijd besproken. Wat is het raadsel dat hem omgeeft? Ik ga het u niet vertellen. Ieder woord dat ik aan de renner besteed, komt tekort bij de werkelijke tekening: snel, fysiek zichtbaar, onbarmhartig geplaatst in het peloton en tragisch in zijn einde dat zo onverwacht vreemd verschijnt.
De Fenomenale meerval is geschreven door een fenomenale auteur. Lees zijn verhalen, en mocht dit een eerste kennismaking zijn grijp dan daarna naar zijn andere werk. Deze grandioze schrijver verdient een groot publiek.
Alfred Birney – De fenomenale meerval. ISBN 978-90-445-4007-9, 2884 pagina’s, €21,99. Amsterdam: Uitgeverij De Geus 2018.