Ballingen in Duitsland
Iraans gezin vlucht in 1979 voor de theocratische terreurstaat van Khomeini.
Behsad en Nahid zijn linkse revolutionairen die, nadat de Sjah van Perzië in 1979 is weggejaagd, meenden dat hun idealen werkelijkheid zouden worden. Niets was minder waar. De gevangenissen die onder Sjah Rezo Pahlavi propvol zaten vulden zich na de komst van Ayatolla Khomeini weer spoedig tot de nok. Het linkse paradijs had maar een paar maanden geduurd en Behsad en Nahib moeten zich uiteindelijk haasten om veilig het land uit te komen. Hun peuters van twee en vier jaar, dochtertje Laleh en zoontje Morad nemen ze mee. De ballingen komen in Duitsland terecht. Daar wordt tenslotte nog dochter Tara geboren.
Deze roman bestaat uit vier delen. Achtereenvolgens worden vader Behsad, moeder Nahib, dochter Laleh en zoon Morad als vertellers opgevoerd. Behsad doet verslag van de gebeurtenissen in 1979. De euforie na het verdwijnen van de Sjah en de teleurstelling dat het ene hardvochtige regime voor het andere werd ingeruild.
Tien jaar later verblijft het gezin inmiddels twee jaar in het door hen ooit verafschuwde kapitalistische Duitsland. In dit tweede deel komt Nahib aan het woord. Ze spreekt over de aanpassingen in hun nieuwe land. De taal begint ze aardig onder de knie te krijgen, maar hun echte interesse gaat dagelijks uit naar Iran waar een kort woord van een Ayatolla genoeg is om tientallen tegenstanders binnen gevangenismuren te laten executeren. Ze zegt over haar situatie: ‘In Duitsland leven we in ballingschap. Dat woord betekent een soort bevroren toestand waarin ik me desondanks moet proberen me te bewegen.’
In 1999 is de situatie in Iran zodanig verbeterd dat Nahib en haar zestienjarige dochter Laleh een vakantie van drie weken naar Teheran boeken. Eindelijk op familiebezoek. Zoals het compositorisch hoort, is dit derde deel van het vierluik het onbetwiste hoogtepunt van deze vierdelige roman. Het is de symfonische doorwerking van terugkeer en herkenning enerzijds en verbazing en voortgang anderzijds. Een regime dat tot voor kort er niet voor terugschrok om van meisjes hun gelakte nagels uit te trekken blijkt heel langzaam iets te versoepelen.
Het laatste deel speelt zich af in 2009. Mo (Morad) is 22 jaar en student. Hij zoekt zijn eigen weg in een land dat het zijne is, maar waarvan vele inwoners hem nog steeds argwanend bekijken als buitenlander. Hoewel Mo goed Perzisch spreekt, kan hij de taal niet lezen. Het Iraanse schrift heeft hij nooit geleerd. Toch wordt hij via YouTube meegesleept met wat er in zijn geboorteland gebeurt.
Het boek eindigt met een cauda, een epiloog van jongste dochter Tara.
Auteur
De ouders van schrijfster Shida Bazyar (1988) vluchtten in 1987 uit Iran. Ze werd in Duitsland geboren. Dit is haar debuut. Ongetwijfeld steunt dit boek op haar eigen ervaringen.
Een aangrijpende roman die inzicht geeft in het leven van vluchtelingen in onze wereld.
Shida Bazyar – ’s Nachts is het stil in Teheran. Uit het Duits (Nachts ist es leise in Teheran) door Gerrit Bussink en Said Rezaeiejan. ISBN 978-90-4682201-2, 270 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2017.