Katje, Clemmy, Clementine, ‘koningin van de echtgenotes’
Winstons rots in de branding.
Op Fools Day (1 april) 1885 kwam Clementine Hozier ter wereld. Ze was het tweede van vier kinderen Hozier. Naar vermoed wordt was geen van deze spruiten een ‘echte’ Hozier. Hun beeldschone moeder lady Blanche hield er minnaars op na en deed daar niet geheimzinnig over. Clementine leek ook opmerkelijk veel op de man van Blanches zus, Bertie Midford. Hozier, volgens de wet haar vader, hield het huwelijk in 1891 voor gezien en daarna ontbrandde er een bittere strijd om de financiële last over de kinderen.
Clementine werd daardoor een angstig meisje. Ze trok zich op aan haar oudere zus, de mooie Kitty. Door Blanches geldzorgen en door de geringe dosis moederliefde die ze uitdeelde zag de toekomst voor de dochters er weinig rooskleurig uit. Maar het tij keerde. Want op een dansfeest ontmoette Clementine in 1904 Winston Churchill, een jonge politicus wiens ster rijzende was. Hij was evenmin grootgebracht met veel liefde en had met zijn geringe lengte en zijn ‘bleke, ronde gezicht’ zijn uiterlijk niet mee. Toen hij Clementine zag, stond de anders altijd zo verbaal getalenteerde Winston als aan de grond genageld en wist geen stom woord uit te brengen. Dat het in 1908 toch tot een relatie kwam was dan ook een wonder. Maar na hun eerste contacten en wat mooie brieven kwam de liefde op gang en beklijfde. Ze trouwden en, volgens Churchill althans, leefden nog lang en gelukkig.
Hij was dol op Clemmie, zijn Katje, zijn Poesje. Op het eind van zijn leven zei hij dat het feit dat hij met Clementine getrouwd was het mooiste was wat hij ooit had bereikt. Zij was – aldus dochter Mary Soames in een boek over het leven van haar moeder – de poolster voor één van de grootste mannen van de twintigste eeuw en het lijdt geen twijfel dat hij bijna zestig jaar lang van haar gehouden heeft.
Dat huwelijk was trouwens geen boottocht over een rimpelloos meer. Alleen al door het feit dat de Churchills twee wereldoorlogen actief meemaakten – als minister, als majoor aan het front, als leider van land (en wereld) – maakten zij diepe dalen mee. Daar kwam bij dat Winston een uithuizig type was. Maar of het hem nu mee of tegen zat, altijd vond hij Clementine aan zijn zijde. Zij was een onvermoeibaar ambassadeur voor haar man, verdiepte zich in alle officiële stukken – ‘ze was beter op de hoogte dan menig minister’ werd wel gezegd – en wie Winston te na kwam, kwam haar te na.
Zonder de steun van Clementine was Winston Churchill misschien nooit premier geworden. Waar hij nog wel eens tactloos uit de hoek kon komen, streek zij als perfectioniste de plooien glad. Ze had (bijna) alles over voor haar man. Ze vond lang niet altijd al zijn politiek nuttige relaties aardig en ging vaak met tegenzin mee naar diners. Eens zelfs zei ze Ik beloof dat ik me keurig zal gedragen. Ik zal me, alleen voor jou, zelfs naar Asquith laten zetten. En dat, terwijl iedereen wist dat deze graag ‘een stiekeme blik wierp in Pennsylvania Avenue, zoals men het vrouwelijk decolleté soms noemde’.
Auteur
Sonia Purnell is biografe en politiek verslaggeefster. Ze schrijft columns voor The Sunday Times en The Observer. Ook is zij een regelmatige gast in praatprogramma’s op televisie. Zij schreef eerder een gedurfd portret van de toenmalige Londense burgemeester Boris Johnson.
Clementine Churchill, werd eens ‘koningin van de echtgenotes’ genoemd. Mooi, statig, uitmuntend gekleed, woekerend met het immer te weinige geld, omdat echtgenoot Winston graag gokte. Begenadigd regelaar, politicus zonder baan, mediabespeler, lobbyist, regelaar pur sang, jaloerse echtgenote, feministe van het eerste uur en…. moeder. Ook dat. Het echtpaar Churchill had vijf kinderen waarvan er één, Marigold, stierf voor zij drie was. En Clementine hield van haar kinderen, maar liep niet over van moederliefde. Dochter Mary schreef later dat, waar andere vouwen in moeilijke tijden troost zouden putten uit het samenzijn met hun kinderen, dit bij Clementine niet het geval was.
Haar voornaamste zorgen draaiden altijd om Winston. Hij stond in het brandpunt van haar interesse. Of hij nu thuis was of, zoals vaker, elders op de wereld.
Dit boek over de vrouw van wie lange tijd is gedacht dat zij in de schaduw van haar man stond had, als de auteur minder puntsgewijs had geschreven, wel drie keer zo dik kunnen zijn. Het staat bol van de feiten en weetjes, vol opmerkelijke verhalen en anekdoten, bijna pagina na pagina komt er weer een bijzonder ‘Clementine-moment’ aan de orde.
Wie net als uw recensent is gegrepen door het leven van deze moedige, briljante en geestige vrouw, die bekend stond om haar luidruchtige, schaterende lach, vindt dat aangenaam. Een ander heeft wellicht soms last van een overdosis Clemmie.
Een heerlijk boek (met foto’s) voor iedereen die graag de zijwegen inslaat van de grote geschiedenislijn.
Sonia Purnell – Clementine. Een leven met Winston Churchill. Vertaald uit het Engels (First Lady. The life and wars of Clementine Churchill) door Henk Moerdijk. ISBN 978-94-9216-817-7. 445 pagina’s, €34,95. Elburg: Uitgeverij Karmijn 2017.