Karl Ove Knausgård – Winter. Vertaald uit het Noors (Om winteren) door Marin Mars. ISBN 978-90-445-3635-5, 307 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: De Geus 2016.
Essays over alles wat de schrijver om zich heen ziet.
In dit boek gaat de auteur verder met zijn brieven aan zijn ongeboren dochter, dat wil zeggen in de eerste twee, want de derde brief is aan zijn dan pasgeboren dochter. Hij schrijft over de meest uiteenlopende zaken: de maan, verjaardag, rommel, kou, sneeuw, atomen, kraaien, holle ruimtes, seksuele begeerte, bussen, gewoontes, ramen. Over elk onderwerp weet hij wel diepgaande gedachtes te verzinnen. Naast de essays zijn er de drie brieven en doet hij verslag van enkele gebeurtenissen in zijn gezin.
Karl Ove Knausgärd (1968) wordt door velen beschouwd als een van de grootste schrijvers van deze tijd. Hij is bekend geworden met zijn zesdelige Mijn Strijd–reeks bestaande uit zeer persoonlijke autobiografische romans. Hierna is hij begonnen met De vier seizoenen-reeks. Vorig jaar verscheen al Herfst en dit jaar worden de twee laatste delen verwacht.
De bundel bestaat uit drie afdelingen genoemd naar de maanden december, januari en februari. Ze worden voorafgegaan door een brief aan zijn dochtertje. Het is natuurlijk maar een vorm, geen echte brief, want de woordkeus en de onderwerpen zijn typisch gericht op volwassenen. Heel sterk is dat als hij schrijft over de buitenkant en de binnenkant van de mensen. Ze lijken soms gelukkig, maar innerlijk kunnen ze heel ongelukkig zijn. Hij heeft het dan over zelfmoordpogingen en psychoses. Al dit verstarde en miserabele, al dit lijden en al dit verlies van betekenis maakt ook deel uit van het leven en het is overal maar het is niet makkelijk te zien, niet alleen omdat het zijn oorsprong in het innerlijk leven vindt, maar ook omdat mensen proberen het te verbergen. Is dit de tekst voor een jong kind dat de wereld en de medemens moet leren begrijpen?
Een hoogtepunt is de Brief aan een pasgeboren dochter. Hier wordt beschreven hoe de, zware, bevalling verliep. Haar kreten waren hol en leken eindeloos, zonder begin of eind. Ze werden donkerder, dierlijker en torsten een pijn en een vertwijfeling die zo groot waren dat alles wat ik deed slechts kleine hulpeloze rimpelingen waren aan het oppervlak van de diepte waar zij zich bevond. Heel ontroerend is het fragment waarin hij vertelt over de eerste keer dat hij zijn pas geboren dochtertje voor het eerst mocht vasthouden. De warmte van jouw lichaam tegen de mijne voelen en je geur ruiken die zo heerlijk was en op de geur leek die je broer en je zussen hadden.
Veel van zijn essays gaan over de natuur. Hier blijkt steeds dat hij een heel goede observator is. Deze verhalen bevatten vaak humor. Bijvoorbeeld de uil die ineens naar hem knipoogt. Over een kraai zegt hij het volgende: het leek net of hij aan het wandelen was met zijn handen op zijn rug terwijl hij voor zich zelf met zijn hoofd knikte. Van een otter ontdekt hij dat deze een glijbaan had gemaakt waar hij vanaf roetsjte.
Knausgård schrijft ook over heel gewone gebruiksvoorwerpen, zoals tandenborstels, wattenstaafjes, stoelen, buizen en holle ruimtes. Niet bepaald onderwerpen waar je op zit te wachten. Toch gelukt het hem altijd iets geestigs of diepzinnigs te zeggen over zo’n onderwerp. Het stukje over stoelen begint heel saai. Stoelen zijn om op te zitten. Ze bestaan uit vier poten. Later begint hij uit te wijden over de stoelendans, de stoel als symbool voor macht en een heel verhaal over een stoel uit de Film Fanny och Alexander. Knap bedacht, goed geschreven, maar voor mij hoeft dit niet.
In bepaalde hoofdstukjes vertelt hij over zijn gezin. We zijn dan weer terug bij zijn autobiografische romans. In Grenzen stellen beschrijft hij heel realistisch een opvoedkundig conflict met zijn koppige, oudste dochter. In het stuk Verjaardag vertelt hij over zijn verjaardag. Hij mag vooral zijn kinderen niet teleurstellen. Ze moeten hun verjaardagsritueel kunnen uitvoeren. Hij moet uitslapen zodat ze hem een ontbijt kunnen brengen in optocht met een brandende kaars. Eigenlijk slaapt hij nooit uit en hij houdt niet van ontbijt op bed. Heel liefdevol is Operatie. Hij gaat met een dochter naar het ziekenhuis voor een operatie. Ze wordt geopereerd aan keel en oor. Hij toont zich hier weer als een heel liefdevolle vader.
Het blijft wennen deze bundels met essays en verhaaltjes. Het is wel duidelijk dat Knausgård over elk onderwerp kan schrijven. Hij toont zich hier ook weer een begenadigd schrijver. Als je echter de stukjes over zijn gezin leest komt het verlangen naar boven dat hij weer eens een grote roman schrijft.
Amusante en interessante essays en verhaaltjes van meester schrijver Knausgård.