Fleur de Weerd – Het land dat maar niet wil lukken. Een reis door grillig Oekraïne. ISBN 978-90-450-2990-0, 271 pagina’s, € 21,99. Amsterdam: Atlas Contact 2015, tweede druk.
Uitgebreid verslag van een langdurig verblijf in en rondreis door het onrustige Oekraïne.
Oekraïne ligt in Oost-Europa en grenst aan Polen, Wit-Rusland, Rusland, Moldavië, Roemenië, Hongarije en Slowakije. Het wist zich min of meer bij toeval in 1991 los te maken van de Sovjet-Unie en riep de onafhankelijkheid uit. Sindsdien werd het land geregeerd door oligarchen. Na de Oranjerevolutie kreeg het land een meer pro-westers georiënteerde regering. Omdat men elkaar de tent uitvocht (ook Timosjenko, de ‘vrouw met de vlecht’, speelde een bedenkelijke rol) kwam de macht in 2010 in handen van de pro-Russische oligarch Janoekovitsj, die op zijn beurt verdreven werd in 2013. In 2014 brak er in het oostelijk deel van het land een burgeroorlog uit en werden daar, met steun van Rusland, dat zelf De Krim annexeerde, de Volksrepublieken Donetsk en Loegansk uitgeroepen.
De historicus Fleur de Weerd (1985) is sinds 2012 correspondent voor Trouw, Het Parool, De Tijd en Radio 1 in Kiev, de hoofdstad van Oekraïne. Ze maakte er de zogenaamde Maidan-revolutie mee en reisde het hele land door. In dit boek, dat bekroond werd met de Bob den Uyl Prijs 2016 voor het beste Nederlandstalige reisboek, beschrijft en analyseert ze de ontwikkelingen in dit relatief jonge land. Het feit dat ze Russisch spreekt, een taal die de meeste Oekraïners verstaan, werd vaak gewaardeerd, maar haar ook soms niet in dank afgenomen.
De eerste maanden woont de auteur bij een moeder en haar dochter in een typische Sovjetflat. Daarna verhuist ze naar een betere wijk. Ook brengt ze enige tijd in een boerendorp door en verdiept zich in de geschiedenis van het platteland. Ze reist per trein naar Charkov: Als je de Oekraïners wilt leren begrijpen, kun je beter de nachttrein nemen. Verder bezoekt ze onder meer de mijnstad Donetsk, Tsjernobyl, Odessa, waar ze onder meer een huwelijksbureau bezoekt en een ‘zelfstandige prostituee’ en een oud-politieman spreekt. Ook gaat ze naar het schiereiland De Krim, dat later door Rusland wordt geannexeerd. Overigens woont daar een Russisch sprekende meerderheid die daar wel content mee is. Dit in tegenstelling tot de minderheid van Krimtataren.
Ze speekt veel ‘gewone mensen’, schrijft over onder meer het emancipatiebeleid dat de Oekraïners van de Sovjet-Unie erfden. Het leidde tot dubbel werk, na een lange dag in de fabriek was er thuis het huishouden. Tegenwoordig mag huisvrouw zijn en mooi zijn weer. Dus worden de glimmende korte rokjes en hoge hakken uit de kast gehaald. Door de slechte economische toestand emigreren veel mannen en zoeken veel vrouwen een buitenlandse man. Ze daten vaak online met buitenlanders. De vrouwen in het Westen zijn toch zeker geen concurrentie, met hun platte schoenen en hun lompe gedrag…Wij zijn knapper en zorgzamer. Wij begrijpen wat mannen willen.
In de Tweede Wereldoorlog vochten Oekraïners met de Duitsers tegen de Russen en met de Russen tegen de Duitsers. Nu ze allemaal samen in één land wonen blijken er totaal verschillende percepties van dat verleden.
Een groot scala aan onderwerpen passeert de revue: De Oranjerevolutie, de Maidanrevolutie en de fascinatie voor paaseieren. De corruptie krijgt veel aandacht. Oekraïne is zo corrupt dat het Zweedse bedrijf Ikea zich er niet wil vestigen. Hun meubelen worden echter op bestelling het land binnengesmokkeld.
Ook de kernramp van Tsjernobyl komt uitgebreid aan de orde en de schrijfster laat zien hoe deze een rol speelde bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.
Het is fijn dat voorin het boek een kaartje van het land staat, zodat de lezer enig idee krijgt waar de beschreven plaatsen liggen. De auteur vermeldt een keer hoe ze een fotograaf inschakelt, maar het boek is helaas niet geïllustreerd. Jammer.
De schrijfster dringt de lezers geen mening op. Nadat ik dit boek gelezen heb kan ik begrijpen dat het oosten van dit land zich meer met Rusland verbonden voelt dan met het Westen. En Oekraïne is zo corrupt dat het Westen zich wel eens achter de oren mag krabben of het verstandig is er meer dan ‘vriendschappelijke betrekkingen’ mee te onderhouden.
Vlot geschreven en zeer verhelderend boek over een bijzonder interessant land ‘grensland’.
Aan dit boek is tevens speciale aandacht besteed tijdens het programma Zomeravond van MeerRadio op maandag 8 augustus 2016. Deze uitzending werd herhaald op maandag 22 augustus. Het geluidsbestand kunt u hier aanklikken.