Hans Goossen en Theo Sniekers – El Rey. Van jager tot prooi. ISBN 978-90-8596-096-6, 245 pagina’s, € 19,95. Media Group Limburg 2014, tweede druk.
Reilen en zeilen van de omstreden Limburgse politicus Jos van Rey.
Slagerszoon Josef Franciscus Bernard (Jos) van Rey (Roermond 1945) is een omstreden politicus. De eigenaar van een assurantiekantoor was van 1974 tot 1986 en van 1990 tot 2002 gemeenteraadslid voor de VVD in Roermond. Van 1979 tot 1982 en van 1998 tot 2002 was hij tevens wethouder van economische zaken, volkshuisvesting en stadsontwikkeling, personeel en organisatie en tevens locoburgemeester, wat hij bleef na de invoering van het dualisme tot 2012. In 1982 en van 1995 tot 2012 was hij lid van de Provinciale Staten van Limburg. Bij de Statenverkiezingen van 2003 was hij lijsttrekker van de VVD. Daarnaast was hij van 1982 tot 1989 en van 1991 tot 1998 lid van de Tweede Kamer en van 2011-2012 lid van de Eerste Kamer. Aan deze imposante politieke carrière leek abrupt een einde te komen toen hij eind 2012 officieel werd verdacht van corruptie en hij alle publieke functies neerlegde.
De auteurs Hans Goossen en Theo Sniekers zijn al ruim 25 jaar werkzaam bij Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Beide onderzoeksjournalisten publiceerden regelmatig over Jos van Rey en de politiek-bestuurlijke ontwikkelingen in Roermond.
Zij beschrijven in dit boek allereerst hoe Van Rey het katholieke bolwerk Roermond wist af te breken en daarna zijn macht en zijn netwerk binnen en buiten zijn geboorteplaats steeds meer wist uit te bouwen en uiteindelijk de stad volledig in zijn greep wist te krijgen. Een plezierige bijkomstigheid voor Roermond was dat Van Rey het slaperige provinciestadje wist op te stoten in de vaart der volkeren en daarbij zorgde voor toename van de werkgelegenheid en verbetering van de volkshuisvesting, wat hem tot op heden nog steeds veel voorkeurstemmen in het Roermondse oplevert. Van Rey kon zijn gang gaan omdat hij nauwelijks tegenspel kreeg van de gemeenteraad en het ambtelijk apparaat.
De schrijvers wijzen erop dat Van Rey, die destijds in de Tweede Kamer Brigadier Snuf werd genoemd en ‘de schrik van niet-integer Nederland’ was, als El Rey (de koning) van Roermond nu zelf verdacht wordt zich te laten omkopen en anderen heeft omgekocht: ‘de jager is prooi geworden’.
Toen een proces tegen hem maar steeds uitbleef werd hij in 2013 weer actief binnen de VVD-afdeling Roermond. Door druk van landelijk partijvoorzitter Benk Korthals werd zijn kandidatuur als lijstduwer bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 opgeschort. Nadat Van Rey opnieuw op de voorlopige kandidatenlijst was gezet greep partijleider Mark Rutte persoonlijk in: iemand die door het OM verdacht wordt van corruptie mag geen VVD-kandidaat zijn. Van Rey werd daarop lijstduwer van een afsplitsing van de VVD, de Liberale Volkspartij, die 10 van de 31 zetels kreeg, en met voorkeurstemmen verkozen. Bij de recente Statenverkiezingen won de Volkspartij Limburg één zetel, die door Van Rey werd ingenomen. Daarna werd hij door de VVD geroyeerd.
Volgens de auteurs was in het voorjaar van 2012 Van Rey’s houdbaarheidsdatum nog niet verstreken en was zijn machtsbasis in Roermond als gekozen bestuurder nog heel sterk.
Hard werken en snel schakelen
Van Rey werkt hard en is dag en nacht bereikbaar voor kiezers en vooral voor ondernemers. Hij bekleedde vaak twee of zelfs drie functies tegelijk op lokaal, provinciaal en landelijk niveau.
Ik citeer: ‘Van Rey is een dominant politicus, niet hoog geschoold, maar wel slim. Hij schakelt snel en bezit het vermogen om zetten vooruit te denken, waardoor hij veel politieke tegenstanders keer op achterstand zet’. Hij heeft een straatvechtersmentaliteit, kan scherp debatteren en is niet vies van enig populisme. Hij kent de weg in Maastricht en in Den Haag.
Zijn nauwe banden met projectontwikkelaars bevorderde de totstandkoming van verschillende grote projecten in Roermond. Daarbij werd het niet zo nauw genomen met de aanbestedingsregels en kwam de concurrentie niet aan de bak. Er ontbrak een tegenmacht. Veel burgers en zakenlieden vonden het echter prachtig.
De deskundigen zijn het er niet over eens of en zo ja wat precies Van Rey verweten kan worden.
VU-politicoloog André Krouwel zegt dat Van Rey er niet voor het geld lijkt te zitten. Hij noemt hem een ‘machtsalcoholist die continu ‘aan de tap van de macht’ wil zitten. ‘De VVD trapt hem eruit, nou dan begint hij toch een andere kroeg.’ Veel soortgelijke Nederlandse ‘koninkrijkjes’ blijven onzichtbaar, maar Van Rey vestigde de aandacht op zich door zijn ‘extreem groot ego, extreem grote bek, meer dan gemiddelde rijkdom en landelijke tentakels’.
‘Van Rey heeft misschien helemaal niets illegaals gedaan, maar we voelen allemaal dat er iets niet lekker zit, dat iemand macht kan kopen op basis van cliëntalisme. Zo hoort de democratie niet te werken.’
De dagvaarding
Inmiddels was op 15 januari 2015, na de verschijning van dit boek, de dagvaarding bekend gemaakt met de feiten waarvan Van Rey verdacht wordt:
- Aannemen van giften van diverse bedrijven, waaronder vakantiereizen, bezoeken aan vastgoedbeurzen en voetbalwedstrijden met hotelovernachtingen.
- Witwassen van € 175.000.
- Ronselen van 34 volmachtstemmen voor gemeenteraadsverkiezingen.
- Schenden van het ambtsgeheim door informatie te lekken uit de sollicitatieprocedure voor een nieuwe burgemeester.
- Regelen van een billboard langs de A73 voor toenmalig VVD-staatssecretaris Frank Weekers.
Het is nog de vraag wat hiervan bewezen kan worden en vervolgens wat daar strafbaar aan is. Veel Nederlandse wethouders (en burgemeesters) accepteren uitnodigingen voor sportwedstrijden en vastgoedbeurzen. Als Van Rey daarvoor wordt gestraft zullen er nogal (ex-)ambtsdragers de billen dichtknijpen. En er wordt heel veel gelekt in politiek Nederland, ik sluit niet uit ook uit benoemingscommissies. Tot nog toe leek de pakkans klein. Wordt Van Rey tot voorbeeld gesteld? We zullen waarschijnlijk lang moeten wachten op de ontknoping (in hoger beroep?)’.
Gijsen
We lezen dat Van Rey weinig op had met Jo Gijssen, bisschop van Roermond van 1972 tot 1993. Desalniettemin bezocht Van Rey later Gijssen in IJsland toen deze aldaar Bisschop van Reykjavik was. Het lijkt mij hoogst interessant te weten waarom, maar de auteurs noemen dit zonder maar enige poging tot verklaring. Jammer!
Voorlopige conclusie
De ‘zaak-Van Rey’ is nog lang niet compleet. Dit boek is dan ook eigenlijk een tussenrapportage. Maar interessant genoeg om kennis van te nemen, zeker voor wie geïnteresseerd is in politiek en Openbaar Bestuur.
Deze recensie verscheen eveneens in Bestuursforum 39, nummer 5, pagina 22-23.
Dit boek is tevens op woensdag 6 mei 2015 besproken in het programma Puur Cultuur van MeerRadio. Het geluidsbestand staat hieronder.