Harde wereld
Op het veen van De Peel langs de grens van Brabant en Limburg speelt zich een gezinsleven vol armoede en ongeluk af.
Uiteindelijk vertelde Toos de vroedvrouw aan Cato waarom haar oma onder Toos’ handen de geboorte van haar moeder niet had overleefd. Ze moest het weten omdat ze zelf op punt van bevallen stond en ze de geheimzinnigheid rond de kraamdood van oma niet meer kon verdragen. Bovendien zou Toos ook haar vroedvrouw zijn. Het was de placenta geweest die niet loskwam en een fatale bloeding had veroorzaakt.
Cato en Hannes zijn in armoe getrouwd. Hannes is turfsteker. Ze huren voor een gering bedrag een schamele woning ver van alles op het eindeloze veen. Er is een bed, een tafel en wat stoelen. Ramen zijn niet heel en er is overal zand. Hun grootste bezit is een varkentje dat Cato’s vader heeft gegeven. Het beestje is bedoeld voor de slacht, maar het is in de dagelijkse eenzaamheid, als Hannes op het veen werkt, haar enige metgezel.
Cato draagt haar eerste kind, de geboorte is op til, maar Toos woont veraf. Wanneer ’s nachts de weeën beginnen haast Hannes zich om Toos op te halen. Het wordt een wedstrijd met als inzet de levens van moeder en kind.
Cato geniet geen volle gezondheid, want haar rug vergroeit. Dat was als kind al duidelijk. Ze werd ermee gepest. Gelukkig dat het voor Hannes geen probleem is.
Hannes is geen prater en als hij iemand moet overtuigen blijken zijn vuisten vaak het duidelijkst. Hij is een binnenvetter, maar bij onrecht staat hij zijn mannetje.
Wanneer een opzichter hem op onredelijke wijze een rijksdaalder op zijn loon kort, maakt hij bij de wekelijkse uitbetaling een hoop stampei. Hannes blijkt overigens niet de enige. In 1919, wanneer turfstekers in een armoedeval raken, blijft een staking niet uit. Het gaat er hard aan toe tussen het werkvolk en de hoge heren die zich laf terugtrekken in hun prachtige huizen en luxe leven.
Gezinnen als dat van Hannes en Cato zijn volkomen op zichzelf aangewezen. Ze bewonen met een grote schare kroost woningen die voor kinderen vaak onveilig zijn. Ook Hannes en hun vijf kinderen ontkomen niet aan ongelukken die hun hele leven op de kop zetten.
Eén voorval lijkt een letterlijke kopie van wat het broertje van de beroemde pianist en zanger Ray Charles overkwam, waardoor Ray waarschijnlijk geleidelijk blind werd. Het is elk geval een huiveringwekkend tafereel.
Wanneer de jaren verglijden en de Tweede Wereldoorlog zich aandient komt het gezin opnieuw in zwaar weer. Jongens die worden afgevoerd naar Duitsland en nazi-represailles waarbij niemand wordt ontzien. Helaas kennen we die verhalen niet alleen uit De Peel.
Auteur
Stephan van Erp (1966) is behalve schrijver ook fotograaf en muzikant. Hij schreef dit boek geïnspireerd door familieverhalen en onderzoek naar historische bronnen.
Deze familieroman is fictie gebaseerd op feitelijke gebeurtenissen. De turfstaking van 1919 is bijvoorbeeld behoorlijk gedocumenteerd, maar de schrijver geeft er zijn eigen geromantiseerde versie van. Zo leven we mee met het harde leven vol pijn, zoals dat in de eerste helft van de vorige eeuw geen uitzondering was.
Een ontroerend verhaal over gewone mensen die geluk zochten.
Stephan van Erp – Peelpijn. ISBN 978-90-825778-4-6, 291 pagina’s, € 22,50. Waalwijk: Uitgeverij De Boomhutschrijver 2020.