Van de werkelijkheid naar de fantasie
Een sprong in het diepe.
Dit is geen ‘gewone’ roman. Een groot deel bestaat uit het reisverhaal van Suzanne. Ze gaat op weg naar Chateau Chinon in het Franse Bourgondië om daar de cursus Thuiskomen te volgen. Bij de autoreis laat ze zich leiden door een interactief navigatiesysteem. De reisverhalen worden onderbroken door sprookjes, waarin de fantasie alle kanten opgaat. Deze verhalen staan vol droge humor, maar er is ook plaats voor filosofie.
Auteur
Neel Karstanje (1947) is beeldend kunstenaar en schrijver. Ze werkte tien jaar als assistent uitgever en daarna als correspondent voor een lokale krant. Na haar studie psycho-sociale therapie werd ze trainer bij het Belevingstheater. Ze schreef gedichten en korte verhalen. Het twijfelgebied is haar eerste roman.
Suzanne is 61 jaar en woont alleen in een stacaravan. Haar leven lijkt mislukt. Ze is ontslagen en haar huwelijk is gestrand. Ook de psychotherapeute Mia kan haar niet helpen. Wonderlijk genoeg gaat ze in op het voorstel om een therapeutische, vage cursus in Frankrijk te gaan volgen. Ze gaat op reis met een bijzonder navigatiesysteem. Ze kan niet alleen een stem kiezen, maar een persoon: man of vrouw, met stem en uiterlijk. Ze komt uit bij Frank, die geheel naar haar smaak is, een groot contrast met haar ex-echtgenoot die haar op den duur zwaar teleurstelde.
Ze kan gesprekken met Frank voeren. Tijdens de lange rit vertelt ze hem sprookjes. Centraal in deze verhaaltjes staan kippen en poezen. Zij reizen Suzanne na. Ook zij zijn ontsnapt en op zoek naar een beter leven.
Het element ontsnapping komt het sterkst naar voren in het artikel uit de krant ‘De Waarheid’ waarin beschreven wordt hoe honderden witte kippen uit een vrachtwagen ontsnapten. Suzanne las het artikel. De drang naar vrijheid trok haar aan. Ze wilde vrij zijn, een vogel, een kip of desnoods een zwerfpoes. In het hoofdstuk Kip 8A, volgen we een van de ontsnapte kippen. Ze komt in aanraking met het socialisme. Bij een huis wordt een rode vlag opgehangen. De vogels begonnen te zingen: Ontwaak, verworpenen der aarde. Ontwaak. De kip voelt een grote drang om weg te vliegen de wereld in, het leven te zoeken. Een voorbeeld hoe de schrijfster maatschappelijke toestanden in haar verhalen verwerkt. Een ander voorbeeld gaat over een poes die moet inburgeren. Jij wilt bij ons horen? Dan moet poesje iemand worden en dat is geen kattenpis. Je moet onze taal en manieren leren begrijpen. Eerst moet je je onderwerpen aan een uitgebreide intake om te kijken of je wat in je mars hebt. Dan maak ik een soort inburgeringsplan voor je met als afsluiting een examen.
In de latere verhalen raken kip en poes bevriend. Het begint met ruzie en het wordt vriendschap. Hun gesprekken zijn kostelijk. De kip noemt de kat ordinaire schootkat met punt-oren. De kat reageert met het zinnetje. Volgens mij bent u in een gracht verzopen. Er is zelfs plaats voor filosofie. Zo worden begrippen als tijd en werkelijkheid door besproken. De verhalen over de reis van deze dieren zijn buitengewoon geestig.
Het reisverhaal geeft een nostalgisch beeld van Frankrijk met de leuke dorpjes. Voor mij was het, ook door de gevolgde route, als oud-Frankrijkganger een feest der herkenning. Ze beschrijft een typisch Frans dorp: een kerk, een bakker, een wijnboer en een kruidenierswinkel. Een huisje met van die luiken. Iedere ochtend een vers stokbroodje, koffie, een krantje en een glaasje wijn om vijf uur.
De reis verloopt niet voorspoedig. Ze worden bedreigd door motorrijders, ze verdwalen en Suzanne krijgt ruzie met Frank. Dan belandt ze in een spookachtig dorp. Kat en kip waren daar al aangekomen. Hiermee begint een verhaal met absurde niet te volgen fantasieën. Als ze ‘s ochtends wakker wordt ziet ze een normaal dorp. We zijn weer terug in de werkelijkheid. Er volgt een prachtige beschrijving van een ontwakend dorp. Suzanne gaat naar de auto. Frank vraagt of ze naar huis zou willen. Ze antwoordt met een nuchtere zin, helemaal weer weg uit de fantasiewereld: ‘Doen,’ zei ze en startte de auto. ‘Ik moet strak wel de jongens bellen, vragen of ze van de week chili bij me komen eten.’
Het boek eindigt met een aantal verhalen over de jeugd van Suzanne. Ze werd toen Zusje genoemd. De tekst staat vol opvoedkundige uitspraken van haar moeder. Fantasie speelt hier ook weer een rol. Zusje kan vliegen.
Deze roman is niet zo geschikt om achter elkaar uit te lezen. Als lezer moet je je steeds verplaatsen in andere situaties. De ‘sprookjes’ zijn vaak heel geestig, maar ook lang. Je bent blij als het reisverhaal weer verder gaat. Je kunt je met dit boek vermaken, maar soms is het moeilijk om de verregaande fantasieën van de schrijfster te volgen.
Neel Karstanje – Het twijfelgebied. ISBN 978-94-636-5752-5, 281 pagina’s, € 22,50. Leeuwarden: Uitgeverij Elikser 2025.