Een buitenissige priester
De achttiende eeuw in Europa.
Deze historische roman beschrijft de periode tussen 1710 en 1755. De hoofdpersoon is baron Alphonse Rochemaure. Centrale gebeurtenissen zijn de vrede van Utrecht en pausverkiezingen in Rome. Alphonse wordt priester en is de secretaris van Melchior de Polignac, die eerst abt was en later kardinaal. Zijn baan als secretaris van de Polignac bracht hem in verschillende steden: Parijs, Utrecht, Rome en Venetië. Alphonse nam het celibaat niet serieus, want in alle woonplaatsen kreeg hij wel een minnares. Naast het verhaal van Alphonse staan er lange stukken over filosofen in het boek. Ook gedachten over geloof en de zin van het leven komen uitgebreid aan bod.
Auteur
Sacha Bem (1940) studeerde filosofie en doceerde jarenlang geschiedenis van de psychologie, wetenschapsfilosofie en cognitieve filosofie aan de Universiteit van Leiden. Hij is de auteur van enkele boeken op deze gebieden. Met deze historische roman debuteert hij op 83-jarige leeftijd.
De auteur is er in geslaagd een goed beeld te geven van de wereld in de achttiende eeuw. Dat komt vooral goed uit in de talrijke reizen die worden beschreven. Zo reist Alphonse in een koets naar Parijs. Hij verlaat de abdij van Noiron om in Parijs secretaris in diplomatieke dienst te worden bij abbé Melchior de Polignac, een belangrijk man aan het hof in Versailles. De reis wordt zeer beeldend beschreven. Vermakelijk is het verslag van een logeerpartij in het kasteel van een rijke familie. Het verslag is zeer gedetailleerd. Zo is er aandacht voor de gang van zaken bij het diner, de gesprekken aan tafel en de gerechten.
Een bijzonder interessant gedeelte handelt over de reis naar Utrecht waar een vredescongres wordt georganiseerd. De Polignac was deelnemer namens Frankrijk. De reis wordt weer uitvoerig beschreven. Ze reizen met twee koetsen, twee bagagewagens en zes charettes beladen met negen grote kisten met wijn. Ze overnachten in Mons. In de nacht is Alphonse getuige van een orgie. Hij is slechts toeschouwer, maar raakt wel opgewonden en verward. In Utrecht aangekomen betrekt het gezelschap een fraaie woning aan een gracht. Delegaties van verschillende landen zijn maandenlang aan het onderhandelen. Ondertussen krijgt Alphonse een verhouding met Johanna. Zij maakt van hem een ervaren minnaar. Zijn ‘baas’ de Polignac wordt benoemd tot kardinaal. Alphonse wordt tot priester gewijd en blijft in dienst van de kardinaal.
De beschrijving van het liefdesleven van Alphonse neemt een grote plaats in. Met een lange rij aantrekkelijke dames deelt hij het bed. Het bijzondere is dat de hoofdpersoon zijn seksuele uitstapjes nogal eens probeert te rechtvaardigen. Als priester trekt hij zich niets aan van de officiële leer van Rome. Hij ziet zichzelf als een buitenissig priester die in alle vrijheid doet wat zijn natuur en geweten hem ingeeft. De gelofte van kuisheid vindt hij maar een kleinmenselijk bedenksel. Hij keert zich wel tegen platvloersheid. Zijn opvatting over erotiek is zeker voor een priester opmerkelijk: Met oprecht en intens beleefde erotiek stel je jezelf open voor de ander en laat je deze in haar menselijke waarde, je verlaagt jezelf ook niet.
Kardinaal Polignac wordt benoemd tot ambassadeur in Rome. Hij vertegenwoordigt daar Frankrijk bij de Heilige Stoel. Alphonse is in Rome de eerste ambassadesecretaris van de kardinaal. Het is heel handig dat hij priester is geworden. Het belangrijkste in dit deel van het boek is de gang van zaken rondom de verkiezing van een nieuwe paus. Alphonse maakt dat een paar keer mee. Iedere keer komt er een conclaaf dat duurt tot er een nieuwe paus is gekozen. We krijgen een goed inzicht in de intriges en het gekonkel die plaatsvinden tijdens zo’n conclaaf. In een leuk hoofdstuk wordt de reis beschreven die Alphonse maakte vanuit Rome. Alles verandert als de kardinaal zijn baan opzegt en terugkeert naar Frankrijk.
Terug in Frankrijk wordt Alphose prior van een klein klooster. Zijn belangrijkste bezigheden zijn studeren en schrijven. Mensen om hem heen verbazen zich over zijn gebrek aan ambitie. Het aanbod om ambassadeur te worden wijst hij af. Hij volgt hiermee Plato na die zei dat het waardevolle tijdloos is en niet op werelds nut is gericht. Alphonse streeft naar een belangeloos leven zonder de tijdelijke gewichtigheid van een politieke of diplomatieke loopbaan. Zijn belangrijkste inzicht is dat hij in het licht van de eeuwigheid, in die overweldigende wereldgeschiedenis, in die onafzienbare ruimte en onder die ontelbare, eeuwig flonkerende hemellichamen, zijn we dan niet allemaal passanten, toevallige kruimel. Met Een passant schreef Sacha Bem een overweldigende historische roman met een rijke inhoud, die een schat aan interessante feiten biedt over een tamelijk onbekende periode. De stijl heel toegankelijk.
Sacha Bem – Een passant. ISBN 978-90-832770-8-0, 560 pagina’s, € 29,95. Obdam: Uitgeverij Doornwater 2023.