Gefascineerd door taal
De hoofdpersoon is gefascineerd door taal. Op alle mogelijke manieren is hij daarmee bezig: talen aanleren, tolk zijn, vertalen, boeken uitgeven en tenslotte zelf boeken schrijven.
Simon Leyland is een zestigjarige weduwnaar met twee kinderen. Hij is vertaler en toen zijn vrouw overleed nam hij haar uitgeverij over. Zijn wereld verandert als hij de diagnose krijgt van een hersentumor. De uitgeverij verkoopt hij en hij bereidt zich voor op zijn dood. Na 77 dagen blijkt dat de dokter röntgenfoto’s heeft verwisseld. Op zijn eigen foto’s is geen tumor te zien. Wel heeft hij af en toe een heftige migraine. Hij verlaat zijn woonplaats Triëst en gaat naar Londen, de plaats waar hij met zijn gezin woonde voordat ze naar Triëst vertrokken. Daar gaat hij wonen in een huis in Hampstead dat hij geërfd heeft van zijn oom. Om een en ander te verwerken schrijft hij brieven aan zijn overleden vrouw Livia. Met zijn kinderen heeft hij een goede relatie en in zijn nieuwe woonomgeving krijgt hij mooie vriendschappen. Zijn mooiste ervaring is dat hij zelf een roman gaat schrijven.
Auteur
Pascal Mercier is het pseudoniem van de Zwitserse filosoof en romanschrijver Peter Bieri. Hij werd in 1944 geboren in Bern. In Berlijn was hij hoogleraar filosofie aan de Vrije Universiteit. Onder het pseudoniem Pascal Mercier publiceerde hij de romans Nachttrein naar Lissabon, Perlmann’s zwijgen, De pianostemmer en Lea. Onder zijn eigen naam verscheen Het handwerk van de vrijheid, Hoe willen we leven en Een manier van leven.
Centraal in de roman staan ‘woorden en taal’. Als Leyland de lettertekens van een taal ziet wil hij deze kunnen ontcijferen. Zo ging het ook met de geheimzinnige schijnbaar betekenisloze krulletjes van het Arabisch. Welke klanken horen erbij? Welke letters horen erbij? De letters vormen samen woorden die een betekenis hebben. Dit proces had hij met vele talen doorgemaakt. Het bleef hem fascineren. Meestal bracht hij ook enige tijd door in het land van de taal. Soms gelukte het hem niet, bijvoorbeeld met het Maltees.
Heel boeiend en diepgaand wordt het proces van het vertalen beschreven. Het gaat volgens Leyland niet alleen om de feitelijke betekenis van de woorden, maar ook om de muzikaliteit van de woorden. Ook het schrijven van een eigen tekst wordt heel gedetailleerd beschreven: het scheppen van een personage en het kiezen van de woorden. De fragmenten die hij schrijft worden in de roman weergegeven, maar ook wat hij er over denkt.
Het boek bevat een drietal traumatische ervaringen. Als jongen liep Simon weg van zijn school en zijn vader. Hij verliet Oxford en ging naar Londen, waar hij ging werken en wonen in een hotel. Heel erg was de dood van zijn vrouw met wie hij een heel gelukkig huwelijk had. Tenslotte was er de verkeerde diagnose van dokter Leonardi.
De roman is verder uitsluitend positief van inhoud. Hartverwarmend is zijn omgang met zijn kinderen. Ook heel sympathiek zijn de vriendschappen die ontstaan. Het is opmerkelijk hoe mensen met elkaar omgaan en elkaar helpen. Zo helpt Simon een bevriend echtpaar dat een uitgeverij had die failliet dreigde te gaan. Hij schonk hun een groot bedrag zonder enige voorwaarde.
De meeste personages zijn opvallend. Het gaat vaak om bijzondere persoonlijkheden met opmerkelijke verhalen. Als hij in de gevangenis optreedt als tolk ontmoet hij Andrej Koezmin. Hij bezoekt hem regelmatig en helpt hem als hij vrijgelaten wordt. Hun vriendschap ontwikkelt zich langzaam en Andrej verandert door Simons hulp tot een zelfbewuste man met een baan. Ook zijn overbuurman Kenneth Burke is een schuwe man met een geschiedenis. Het is hartverwarmend om mee te maken dat ook Burke door toedoen van Simon uit zijn isolement komt.
Het gewicht van de woorden doet zijn naam eer aan. De grote betekenis van woorden en taal in het leven komen helemaal uit de verf. Daarom is het wat mij betreft een heerlijk boek, maar dan wel voor taalliefhebbers. We hebben te maken met een warme, diepmenselijke roman, prachtig geschreven. In tegenstelling tot zijn beroemde boek Nachttrein naar Lissabon gaat het niet om een spannend boek.
Deze prachtige, sympathieke roman met kleurrijke personages had wel iets zuiniger mogen zijn met het aantal personages en hun nevenintriges. Het is dus geen roman voor ongeduldige lezers.
Pascal Mercier – Het gewicht van de woorden. Uit het Duits vertaald (Das Gewicht der Worte) door Els Snick. ISBN 978-90-284-5014-1, 447 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Wereldbibliotheek 2019.