De vrouw achter ‘drie kleine kleutertjes’

MadonnakindjeMarjan BerkMadonnakindje. Over het leven van Catharina van Rennes 1858 – 1940. ISBN 978-90-450-3067-8, 151 pagina’s, € 14,99. Amsterdam: Atlas Contact 2015.

Liefdevol portret van een vrijgevochten vrouw.

Marjan Berk was pas acht jaar toen de Tweede Wereldoorlog begon. De bezetting zei haar weinig, wat wel veel indruk maakte was het geronk van de bommenwerpers in de donkere nacht. Als het geschut begon te blaffen begon haar moeder beneden op de piano te spelen om pas te stoppen als het afweergeschut zweeg. Muziek leidde af, het troostte, en de kleine Marjan wilde dan zelfs Madonnakindje horen, dat lied met die ‘stomme woorden en die hemelse muziek’, dat de vrouwen van moeders zangclubje thuis steeds opnieuw wilden horen.

De componist van de muziek voor dit liedje was Catharina van Rennes. Een begenadigd componist en beroemd zangpedagoog, die zelfs driemaal als dirigent voor het Amsterdams Concertgebouworkest stond. Toen, en nu nog steeds, een ongewone, opzienbarende prestatie voor een vrouw. Berk, zo jong al geconfronteerd met het werk van Van Rennes, was benieuwd naar haar leven. Ze ging op zoek, vond twee ‘steunzolen’ aan haar zijde: historici die als geen ander de weg wisten in de muziekarchieven van ons land. Met hun onschatbare hulp dook ze in Catharina’s leven.

MarjanBerkMarjan Berk (1932) werkte voor cabaret, toneel, musical, film en televisie. Ze schreef meer dan 100 scenario’s. In 1981 schreef zij haar eerste boek. Daarop volgden veertig romans en kinderboeken, zie ook.Ook schrijft ze columns.

De auteur voelt met sommige mensen een onberedeneerbare verwantschap. Dat gaat op voor Jacob Cats, over wie ze prompt een boek schreef, maar ook voor Catharina van Rennes.

Madonnakindje lijkt een wat zoetige, over-kerkse titel voor een boek, tot Marjan Berk vertelt dat men in België baby’s wel als ‘madonnakindjes’ aanduidt. Het lied heeft dan ook niets met de katholieke kerk van doen. De tekst van het lied, vóórin het boek, beschrijft wat zoetelijk – maar immers geschreven in 1906 –  een baby. Wie, evenals uw recensent, vervolgens ook dat lied wil horen, kan het vinden op YouTube, gezongen door de beroemde alten Jo Vincent en Marie Cecile Moerdijk.

Het boek beschrijft het leven van Catharina van Rennes, haar carrière, haar leven, haar werken. Bovendien zijn Marjan Berk en haar speurders gestuit op zeven van de aardbodem verdwenen brieven van Catharina aan de wereldberoemde bas-bariton Johannes Messchaert. Die brieven, plus de gevonden titels van zes liederen die de componist aan de zanger opdroeg wijzen op een liefdesgeschiedenis die voordien nooit openbaar was geworden. Berk: Een koude rilling liep langs mijn ruggengraat toen ik die brieven voor het eerst onder ogen kreeg.  Voorstelbaar. Dat is een openbaring waarvan iedere biograaf droomt.

Catharina van Rennes schreef niet alleen de muziek van Madonnakindje. Iedere Nederlander die ‘Drie kleine kleutertjes’ zingt, zingt muziek van Van Rennes. Ze zette trouwens ook de Kleengedichtjes van Guido Gezelle op muziek.

Een boeiend boek, het is altijd interessant in andermans leven te duiken. De auteur heeft ieder hoofdstuk voorzien van een Italiaanse titel. Wie niets van muziek weet,  moet even zoeken: bij  Wikipedia vindt u ze onder Italiaanse muziektermen. De woorden duiden stemmingen aan: geestdriftig, grappig, snel, et cetera.

Bij dít boekje zou ik graag een cd-rom achterin hebben gehad: om alle Van Rennes-liedjes bij elkaar gezongen te hebben. Maar zelfs in deze multimediatijd is dat lastig, onder meer door de verschillende BTW-tarieven. Jammer: het zou het boek nóg aantrekkelijker maken.

Een fraaie biografie en een heerlijk boek.

Dit bericht is geplaatst in Alle Boeken, Biografie. Bookmark de permalink.