Lotte Boot – Smiley. ISBN 978-94-615-6131-2, 239 pagina’s, € 16,95. Amsterdam: Bertram+deLeeuw 2013.
Kwetsbaar meisje in de wreedste straatbende van Amerika.
Lotte Boot is journalist. Ze was correspondent in de Verenigde Staten voor kranten en tijdschriften. In de buitenwijken van Washington D.C. deed ze onderzoek naar de praktijken van straatbendes. Smiley, haar romandebuut, gaat uit van een waargebeurd verhaal.
De hoofdpersoon is de veertienjarige Julia Flores Mendoza die met haar vader en broertje vanuit Mexico de Verenigde Staten is binnengesmokkeld. Haar moeder heeft de barre tocht niet overleefd. Haar vader heeft twee banen om een beetje te kunnen rondkomen en is nooit thuis. Julia vindt geen aansluiting bij jongeren en is eenzaam tot ze op haar nieuwe highschool Ana leert kennen. Door de vriendschap met haar raakt ze steeds meer in de invloed van de straatgang SM-11. Ze krijgt een verhouding met de leider Dante. Hij is een lieve, elegante jongen met een stoere Silverado, een pickup van Chevrolet. Hij is echt verliefd op haar, vooral om haar glimlach: ‘Kleine Julia, je hebt de mooiste glimlach van de wereld. Ik weet de perfecte naam voor jou, Smiley.’ Er is in dit overigens rauwe verhaal dus ook plaats voor romantiek.
Hoewel Smiley op school wil leren en beducht is voor straatbendes, komt het toch tot een inwijding. Haar kleding en kapsel zijn dan al aangepast en ze heeft de regels geaccepteerd.
De inwijding is keihard. Ze kan kiezen: of ingejumpt, of ingesexed. Dat wil zeggen: in elkaar geslagen worden of een gangbang met vijf jongens. Ze kiest voor het eerste en dat valt niet mee. Ze moet de meppartij ondergaan zonder emotie: ‘smile now, cry later’.
De bende bestaat uit Mexicanen die een hekel hebben aan gringo’s (blanken), ‘honden’ (politie) en chavalas (rivaliserende bendeleden). Ze houden zich bezig met criminaliteit en vooral met de machtsstrijd met andere straatbendes. Het gaat er hard aan toe, moord is niet ongewoon. In deze roman gaat het in de eerste plaats om de onderlinge relaties. Ze hebben ook nog tijd om ‘gewoon’ feest te vieren. Ze vieren het Mexicaanse feest Día de los Muertos, de Dag van de Doden. Iedereen komt verkleed. Smiley heeft zich ook geschimkt: wit met paarse kringen om haar ogen en dichtgenaaide lippen (de afbeelding op de voorkant van het boek). Ook haar verjaardag wordt luisterrijk gevierd.
Dan komt de grote verandering. Smiley rijdt in Dante’s auto met een pakketje drugs dat ze moet bezorgen. Ze wordt door de politie aangehouden en meegenomen. Op het bureau krijgt ze het voorstel informante te worden van de FBI, maar gaat er eerst niet op in. Als ze echter wat later keihard gestraft wordt door Dante, meldt ze zich toch. De FBI zorgt voor een andere identiteit en woonplaats. Na een tijdje wil ze terug naar Washington. Ze gaat wonen in een safehouse. Ze heeft heimwee naar haar oude vrienden, haar homeboys en -girls. Daar kan ze toch altijd op rekenen….?
Het is een vlot geschreven, spannend boek. Om de sfeer van de bende goed weer te geven, gebruikt de auteur vaak jargon en Spaanse woorden. Gelukkig worden deze verklaard met voetnoten, maar wat minder zou wat mij betreft prettiger zijn geweest.
Minder geslaagd vind ik de karakterbeschrijving. Zelfs de hoofdpersoon komt niet goed uit de verf. Ze komt voor grote keuzes te staan, maar we vernemen niets over haar overwegingen. Haar gedachten en emoties worden zelden duidelijk. Haar vriendin Ana blijft helemaal een gesloten boek. Ze weet in ieder geval haar harde kanten goed te verbergen. Dat geldt nog meer voor Dante. In plaats van een meedogenloze bendeleider zien we meestal een aardige en bezorgde jongen. Dat hij heel hard kan zijn en niet terugschrikt voor martelingen en moordpartijen is, wanneer dat gebeurt, wel heel onverwacht. Het gaat om de meest beruchte latinogang van Amerika, maar dat zie je niet terug in deze roman. De echt spannende scènes zijn allemaal uiterst beknopt beschreven, dat had veel spannender gekund.
Het verhaal is vooral geschikt voor jongeren, zowel door stijl als onderwerp. Ook in Nederland zijn veel jeugdbendes. De Schilderswijk in Den Haag is berucht. Ook daar zijn bende-oorlogen. Het broertje van Smiley wordt een soort boodschappenjongetje van de grote jongens en dat gebeurt ook in ons land. Smiley heeft best educatieve waarde. Jongeren kunnen zien hoe het toegaat in zo’n bende. Ze worden gewaarschuwd door een afschrikwekkend verhaal, maar ook voor volwassenen kan dit boek zeker een eyeopener zijn.
Zeker interessant, maar soms ook wat oppervlakkig, soft en niet altijd geloofwaardig.