LeesKost | Koster's Bijzondere Boekensite

Sidderingen

Geplaatst op 24 april 2025 door Marianne Janssen

De laatste wandelingen in een voltooid leven

Weduwnaar zegt zijn verleden vaarwel.

Als Holm weduwnaar geworden is en het leven hem nog maar weinig te bieden heeft neemt hij het besluit zijn tijd niet langer onnodig te rekken. Hij leeft op pillen en is tot weinig aardigs meer in staat. Wat zou hij dat trage leven onnodig verlengen? Hij vertrekt uit het huis waar hij jaren woonde en verhuist naar een klein dorp in Italië waar het leven ook al bijna stil lijkt te staan. Zijn inboedel laat hij achter, alleen zijn kleren neemt hij mee. Zelfs de dosis hartpillen die hem op de been moeten houden zit niet in zijn bagage. Daarmee tekent hij zijn doodvonnis, maar aangezien verder leven hem geen perspectief meer biedt vindt hij dat een mooi idee. Hij zal daar in Italië langzaam maar zeker sterven. Hij betrekt een oud slonzig huis, vlakbij een kerk, dat hem met inboedel en al verkocht is en tracht zijn plek te vinden. Het pand – hem bijna poëtisch beschreven als het huis van de organist – ziet eruit alsof de bewoner een eindje om is en zo weer thuis zal komen. In een asbak liggen peuken en as, op de wrakke tafel liggen een opengevouwen krant, mes en vork en een bord. Holm nestelt zich in een oorfauteuil, het enige meubel in het huis dat enige veiligheid biedt. Hij zal het pad naar de dood aflopen en dat pad heeft weinig comfort nodig.

Maar de dood laat zich niet zomaar oproepen, zelfs niet door een hartpatiënt die zijn pillen vaarwel heeft gezegd. Holm gaat aan de wandel, ontdekt een kerk, een kroeg en een plein waar de dorpelingen hun dagen slijten. Hij wandelt verder. Zijn conditie is slecht, maar hij neemt zich voor zich niet klein te laten krijgen door de berg waarop zijn dorp ligt. Op een dag zal hij de 423 meter hoge berg weer zonder hijgen en vlot in de benen op- en aflopen. Maar hij overschat zichzelf en komt tot de conclusie dat hij tot het huis en het dorp veroordeeld is, dat hij niet meer is staat is het leven verder in te lopen. Meer gezelschap dan zijn buurtvrouwen, de Historicus en de Dorpsgek zal hem niet meer toekomen. Holms bijna beëindigde leven krijgt echter nog met raadselachtige gebeurtenissen te maken.

Auteur

Peter Drehmanns (1960) studeerde Italiaans en literatuurwetenschap. Hij schreef tussen 1992 en 2007 recensies over buitenlandse literatuur voor Vrij Nederland en NRC Handelsblad. Hij publiceerde vijftien romans, een verhalenbundel en vier dichtbundels. Zijn roman Altijd maar begraven werd in het Duits vertaald, de roman De begeleider in het Italiaans. Drehmanns ontving in 2015 de Halewijnprijs voor zijn gehele oeuvre.

Sidderingen is een verhaal over het verval van de glorie en de glorie van het verval. Het is tragikomisch, ironisch en op z’n tijd ook ontroerend. Want Holm is weliswaar op zoek naar de dood, maar heeft ook momenten van heimwee en inkeer, chagrijn en melancholie.

Drehmanns schrijft in een barokke stijl die soms echter ook de overdaad van de barok met zich meedraagt: ontegenzeggelijk knap maar af en toe ook iets over de top. Liefhebbers van zijn stijl zullen dat niet met mij eens zijn. Het is een kwestie van smaak: houdt u van barok of van de eenvoud van de klare taal, de keus is aan de lezer.

Wie Peter Drehmanns’ voorgaande boeken las, herkent eveneens in dit boek de stijl van de meester: ook barok is immers meesterschap.

Peter Drehmanns – Sidderingen. I SBN 978-94-922417-7-1. 171 pagina’s, € 22,95 Utrecht: Uitgeverij Magonia 2025.

Geplaatst in Alle Boeken, Fictie | Reacties uitgeschakeld

Denkend aan Hollands

Geplaatst op 23 april 2025 door Piet Windhorst

Wat taal zegt over wie we zijn

Het Nederlands is een levende taal.

De taalwetenschapper Khalid Mourigh deed een uitgebreid onderzoek naar de taal die in Nederland wordt gesproken. Daarbij gaat het niet over het Standaard Nederlands. Wat uit zijn onderzoek blijkt is dat er een grote variatie bestaat in de taal die in Nederland wordt gesproken, afhankelijk van plaats, streek of bevolkingsgroep. Zijn aandacht gaat ook uit naar het Marokkaans-Nederlands, in het bijzonder het Tamazight, de taal die hij thuis sprak. Hij reisde speciaal naar Marokko om die taal nader te onderzoeken. De meeste aandacht gaat uit naar de straattaal. Daarbij gaat het niet alleen om de woorden, maar ook om het accent van de jongeren met een Marokkaanse achtergrond en de oorsprong van de Surinaams-Nederlandse omkeertaal.

Auteur

Khalid Mourigh (1981) is taalkundige en werkt bij het Meertens Instituut. Hij doet onderzoek naar Tamazight en naar Nederlandse straattaal. In 2012 schreef hij De gast uit het Rifgebergte.

In het eerste hoofdstuk vertelt Khalid over zijn persoonlijke achtergrond. Hij groeide op in de Papendrechtse polder. In Papendrecht had men een specifieke tongval die hoort bij het Alblasserwaards. In dit gebied waren er nog tal van variaties. Mourigh groeide op in een meertalige omgeving. In een moskee in Dordrecht kreeg hij Arabische les. Hij moest Koranverzen opdreunen in het Standarabisch. Als jong kind sprak hij Riffijns-Tamazight en Nederlands en hoorde hij Marokkaans-Arabisch in de moskee. Tijdens een taalreis naar her Rifgebergte bestudeerde en leerde hij Ghomara-Tamazight. Hij vroeg zich af: ‘Wat is eigenlijk mijn thuistaal?

Mourigh, nu een ontwikkeld man is en taalkundige, wordt nog regelmatig geconfronteerd met vooroordelen. Met zijn Marokkaanse achtergrond verwacht men een bepaald taalgebruik met een afwijkend accent en een afwijkende zinsbouw. Vaak maakt hij mee dat hem wordt gezegd: ‘Wat spreek je goed Nederlands’. Hij vindt deze scheve argumenten heel vervelend.

In een apart hoofdstuk beschrijft Khalid dat hij naar Marokko ging om Tamazight te onderzoeken. Het is een vermakelijk verslag. Zeker zijn tocht naar het dorp Iraben. Zijn vele medepassagiers kwamen van de markt. Zij namen veel spullen mee: zakken, tassen en twee geiten. Er werden ook spullen op het dak geladen. Daar namen ook enkele mannen plaats. Arme vering. Gelukkig wordt het plaatsje zonder pech of ongelukken bereikt.

Aanvankelijk wordt hij niet vertrouwd. Men zag in hem een overheidsambtenaar die foto’s ging maken van de lokale hasj. Toen ze merkten dat hij alleen maar rare vragen stelde over woorden en zinnen werd hij vertrouwd. De meeste ouderen waren analfabeten. Ze konden geen namen opzoeken in hun telefoon. Die telefoons stonden op de raarste talen ingesteld: Russisch, Chinees, Hindi. Khalid hielp de mensen om de telefoon op de oorspronkelijke taal in te stellen. Soms stond er een hele rij van hulpzoekenden. Ondertussen probeerde hij een woordenlijst op te stellen.

Het onderzoek naar straattaal was niet zo eenvoudig. Khalid moest met jongeren in gesprek komen, maar dat was moeilijk omdat hij ouder was en hoger opgeleid. Daardoor bestond de kans dat de jongeren expres zo formeel mogelijk gingen praten. Hij zocht ze op in het buurthuis, op straat, bij school en in een taekwondoschool. Zijn onderzoek ging over de klanken van de straattaal, de woordenschat en de grammatica. Als plaats van onderzoek koos hij voor Gouda, omdat daar het hoogste percentage Marokkaanse Nederlanders woont. Gedurende drie jaar voerde hij, gewapend met een audiorecorder, gesprekken met tientallen Marokkaans-Nederlandse jongeren in de Goudse straten.

Bij zijn bespreking van de straattaal gaat de schrijver grondig te werk. Hij geeft talrijke voorbeelden. Bijvoorbeeld een lied van de repper Sevn Alias.

Ik heb nooit stress om een kip

Wilt zij mij niet, broer dan wordt ze geskipt

Ik heb toch liever die money dan kehbas.

Overigens ontdekte Khalid dat het aantal Marokkaanse woorden in de straattaal vrij beperkt is. Terwijl er volop geleend wordt uit het Surinaams en het Engels, blijven de leenwoorden uit het Marokkaans-Arabisch en Tamazight beperkt tot een aantal scheldwoorden en partikels. Het woordje kech (hoer) is algemeen bekend.

Partikels zijn kleine woordjes zonder betekenis die toegevoegd worden aan een zin. Bekend is het woord wash. Het is een partikel dat een vraagzin inluidt, vergelijkbaar met het Franse est-ce-que. De straattaal kent ook veel Surinaamse woorden. Voorbeelden: Loesoe (weg), osso (huis), faja (erg vies), tata (Nederlander). Ook wordt aandacht besteed aan accenten en uitspraak. Tenslotte gaat het nog over grammaticale afwijkingen zoals een mooie tafelkleed en die bruggetje. Kunt u misschien komen? Voor maken die band.

Behalve over taal gaat het ook over discriminatie. Marokkaanse jongeren hebben maar een bescheiden kans op stageplekken of baantjes. Ze kunnen alleen maar pizza’s bezorgen of werken in een vleeswarenbedrijf omdat Nederlanders daar niet willen werken. Met een Marokkaans accent kun je bij een callcenter wel claimen dat je Paul heet, maar niemand zal je geloven. Als je Khalid heet en je cv is exact hetzelfde als van Paul word je niet uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek.

Denkend aan Hollands is een serieus boek dat berust op grondig onderzoek. Het aantal bronnen is indrukwekkend. De conclusie kan wel zijn dat de Nederlandse taal heel gevarieerd is en dat er voortdurend veranderingen optreden.

Khalid Mourigh – Denkend aan Hollands. ISBN 978-94-9452-197-9, 143 pagina’s, € 14,99. Amsterdam: Uitgeverij Cossee 2025.

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Taal | Reacties uitgeschakeld

Daarom Sanne

Geplaatst op 22 april 2025 door Marianne Janssen

Zoektocht met grote gevolgen

Het leven is niet altijd een feest.

Voor de lezers van het vrouwenblad Margriet is er maar één Sanne: hún Sanne, de hoofdpersoon van het feuilleton dat al meer dan twintig jaar in hun blad meegaat. Auteur Marjan van den Berg heeft de belevenissen van Sanne keer op keer gebundeld. Inmiddels is verschenen: Daarom Sanne.

Wie denkt dat het leven voor Sanne altijd een feestje is, heeft het mis. Sanne is een vrouw waarin de lezers van het blad zich (moeten) herkennen. Maar Sanne maakt wél veel bijzonders mee. Ze ontmoet mensen die haar leven verrijken en ze raakt bevriend met de dames en heren die wij ook zouden kunnen tegenkomen als we onze ogen en oren wijd open zouden houden én open zouden staan voor de eigenaardigheden van de mensen om ons heen.

Neem Schaapje, de wijze oude vrouw die niet alleen telepathische gaven en een grote dosis mensenkennis heeft, maar die op haar oude dag ook nog eens de ware liefde tegen het broze lijf loopt. Of het echtpaar Daan en Abel, die samen een antiekwinkel drijven waar Sanne wel eens invalt als de jongens op inkoopreis zijn. En Cathy niet te vergeten, de altijd snibbige zus van Sanne, in de grond aardig, maar ze bréngt het niet altijd even lief. Gelukkig is daar altijd ook Jaap, Sannes geliefde en steun en toeverlaat. Maar Jaap loopt in dit boek te tobben. Hij wil eigenlijk naar zijn jeugdliefde zoeken die misschien een kind van hem heeft. Daarvoor heeft Sanne alle begrip, ze steunt hm van harte bij deze speurtocht. Maar de consequenties daarvan zijn minder aardig.

Auteur

Marjan van den Berg (1955) is freelance journaliste, lerares en schrijfster. Ze heeft een paar bijzondere boeken geschreven waarin haar persoonlijke leven de inspiratie vormde. Over haar dementerende moeder schreef zij het liefdevolle Zij is de vioolmuziek vergeten. Haar ervaring als docent op het vmbo leidde tot Van den Berg stort in!, een boek waaruit duidelijk haar liefde voor opgroeiende tieners blijkt. Verder schreef zij onder meer een thriller en de columnbundels ZO! en AF!.

Deze bundel is het achttiende deel van de reeks over Sanne. De onverwachte wendingen in het boek verraden de geroutineerde hand van schrijven van de auteur. Want haar verhaal is niet alleen gezellig en lekker te lezen, maar eindigt ook dit keer weer met een vraagteken: nee maar, wat zou Sanne gaan doen na de omslag in haar leven die ze in deel achttien meemaakt? Echt een pluim op de vrolijke hoed van deze ware feuilleton-schrijfster. Ze blijft haar lezers nieuwsgierig maken, zo houdt ze ze stevig vast.

Lekker boek voor in de vakantie. Complimenten Marjan van den Berg!

Marjan van den Berg – Daarom Sanne. ISBN 978-90-833-951-42, 292 pagina’s, €18,95, Oudendijk: Iskander Uitgevers 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Deel van een reeks, Feel good | Reacties uitgeschakeld

De Heuvel

Geplaatst op 19 april 2025 door Piet Windhorst

Een geheime geschiedenis van Matthias Bredius

Verhalen vanaf de oudheid tot in de moderne tijd.

Deze historische roman berust op twee logboeken. Het logboek van de middeleeuwse monnik Liudger dat gaat over de periode 637-802. Het speelt onder andere in steden als Aken, Rome, Constantinopel, Bagdad en in de vlakte van Asher waar zich De Heuvel bevindt. Het andere logboek is van Matthias Bredius. Hier wordt de periode 1896-1963 beschreven. Het grootste deel gaat over een reis die Bredius ondernam met de geleerde en politicus Abraham Kuyper. In de bibliotheek van het Vaticaan mag Matthias het logboek van Liudger inzien en kopiëren.

Auteur

Rob van der Linden (1957) is een geboren verteller. Romans: De hand, de kaars & de mot, Het logboek van Brandaan, De handelingen van Thomas. Tot tweemaal toe werd hij genomineerd voor de Libris Literatuurprijs.

De Heuvel speelt een centrale rol. Het eerste hoofdstuk is er aan gewijd en kreeg als ondertitel Over een vervloekte heuvel. Waarin de mensen het nooit leren en de Almachtige een geintje flikt. De Almachtigezorgde ervoor dat iedereen die op de heuvel zou overnachten in slaap zou vallen. Hij deed dit nadat Arcadius, zoon van Procopius, op de heuvel een toren wilde bouwen om een boekrol met de Geheime geschiedenis via de toren in de hemel te bezorgen. De bouw van de toren werd gestaakt vanwege conflicten van de bouwlieden. We zien hier een parallel met de toren van Babel.

Het eerste deel van het verhaal begint met een stortvloed aan korte anekdotes met vele personages. Het wordt wat overzichtelijker als we kennismaken met de hoofdpersoon Liudger Thiadgrimsbarn, afkomstig uit Friesland. Hij wordt monnik en gaat evangeliseren in Albion. Daarna gaat hij naar Rome om zich tot bisschop te laten wijden. Dat was nodig om de Friezen te mogen bekeren. Grappig detail: Liudger bidt tot de Almachtige of zijn hond Moes in leven mocht blijven tot zijn dood. Bij de Friezen ontmoet Liudget de blinde Bernlef. Hij bekeert hem en geneest hem van zijn blindheid. Ze worden vrienden en maken samen grote reizen.

Een groot verhaal gaat over Haroen ar-Raslid, een machtige kalief in Bagdad. Zijn grote probleem is slapeloosheid. Hij probeert van alles om in slaap te komen. Zo zijn er de Geenslaapfeestjes. Er wordt muziek gemaakt en de eerste die in slaap valt wordt onthoofd. Op den duur wordt ontdekt dat het vertellen van verhalen de goede remedie is. De verhalen raken op. Er wordt besloten dat uit het verre westen de beroemde verhalenverteller Bernlef gehaald zal worden. Bernlef stemde toe en vertrekt met Liudget en een groot gezelschap naar Bagdad. Ze verplaatsen zich in wagens getrokken door ossen. Na een lange reis en veel avonturen komen ze bij Haroen aan. Tenslotte gaat het gezelschap met de kalief naar de heuvel in de vlakte van Asher. Door de vloek van de Almachtige slaapt de kalief daar uitstekend. De reis van Liudget eindigt in Rome waar hij zijn logboek overhandigt aan de bibliothecaris van het Vaticaan. Dit lange verhaal bevat veel humor. Eén voorbeeld. Het verhaal speelt zich af in donker Afrika waar de Bosjesmannen een missionaris opeten. Hij smaakte heerlijk. Ze hadden al eerder een zendeling op het menu gehad daar moest je wel minder knoflook en uien bij doen.

Het verhaal van Matthias Bredius is zakelijker en bevat minder humor. Het begint met de jeugd van Matthias in Haarlem. Daarna gaat het over zijn studie aan de Vrije Universiteit bij Abraham Kuyper. Toen Kuyper in de politiek ging werd Matthias zijn secretaris. Na zijn politieke loopbaan begint Kuyper aan een lange reis, Matthias gaat mee. Ze bezoeken onder andere Boedapest, Boekarest, Odessa, Constantinopel, Damascus, Haifa, Jeruzalem en Tunis. In Tunis neemt Mattheus afscheid van Kuyper. Mattheus gaat naar De Heuvel. Hij bouwt daar een herberg en vangt vluchtelingen op.

In het laatste gedeelte ‘Postlude’ gaat het verder over Matthias en zijn opvang, maar veel aandacht wordt besteed aan de ontstaansgeschiedenis van Israël. Het is in deze tijd nuttig om je daar nog eens in te verdiepen. Het dramatisch dieptepunt is de aanslag op het King David hotel waarbij de partners van Matthias omkwamen. De schrijver introduceert ook nieuwe personages. Was dit noodzakelijk? Zo wordt de roman wel heel omvangrijk. De vlucht van Moisek Zeller via Zwitserland naar Palestina wordt beschreven. Zelfs hier maakt de schrijver een grap over. De Zwitserse marine schoot niet alleen gaten in de Emmenthaler kazen. Ze schoten ook gaten in de hoop van allen die een zwemdiploma hadden en Hitlers politiestaat wilden ontvluchten. Uitvoerig is ook het verhaal van Johannes van Loon, een vrouwenarts van die van Nederland naar Israel gaat en terechtkomt bij De Heuvel. Hij raakt bevriend raakt met Matthias. Vlak voor zijn dood begraaft Matthias zijn logboek.

Een indrukwekkende historische roman die door de luchtige stijl heel prettig leest.

Rob van der Linden – De Heuvel. ISBN 978-94-922-4181-8, 491 pagina’s, € 27,95. Utrecht: Uitgeverij Magonia 2025.

Geplaatst in Alle Boeken, Geschiedenis | Reacties uitgeschakeld

Rietveld Schröderhuis

Geplaatst op 16 april 2025 door Marianne Janssen

Een biografie van het huis

Was de rol van Truus Schröder groter dan lang is gedacht?

Nadat Truus Schröder, moeder van drie jonge kinderen, weduwe was geworden wilde ze vertrekken uit het huis waar ze tijdens haar huwelijk had gewoond. Ze vond het beter voor haar drietal als ze zouden verhuizen naar een licht en vrolijk huis waar niets meer herinnerde aan hun vader, die zo lang ziek was geweest. Truus Schröder had zelf moderne, eigenzinnige woonideeën als binnenhuisarchitect. Daarom zocht ze naar een architect die haar droomhuis kon bouwen.

*Rietveld Schröderhuis (collectie Centraal Museum, Utrecht), 2018. Fotografie Stijn Poelstra*

Ze kwam al vrij snel uit bij de Gerrit Rietveld, sinds een aantal jaren bekend om de moderne meubels die hij ontwierp, zoals de rood-blauwe lattenstoel en een strakke buffetkast, beide uit 1919. Rietveld had niet eerder een huis ontworpen, dit zou zijn eerste zijn. Schröder en Rietveld werden beiden geïnspireerd door De Stijl, in die trant wilden ze dat Schröders nieuwe huis zou worden gebouwd. Schröder had als opdrachtgever niet alleen een wensenlijst waaraan Rietveld zich met zijn ontwerp moest conformeren, maar leverde ook een grote inbreng in de indeling van het pand. Zoveel zelfs, dat de twee auteurs van dit boek, op grond van bronnenmateriaal tot de conclusie komen dat haar bijdrage bepaald niet kleiner was dan die van Gerrit Rietveld zelf. Hoe het ook zij, al had het huis niet alle comfort, Truus Schröder woonde er zestig jaar. Het huis paste haar als een jas en ze heeft zich er altijd buitengewoon senang in gevoeld.

Deze biografie van het huis – schitterend uitgegeven als een Stijl-kunstwerk in twee talen – is een feest om te lezen en te kijken. Er staan honderden nooit eerder gepubliceerde foto’s in. De auteurs beginnen bij de geboorte van Gerrit Rietveld (1888 – 1964) en Truus Schröder (1889 – 1985). Deze uitgave verschijnt als feestelijke afsluiting van het honderdjarig bestaan van het beroemde huis uit 1925.

Auteurs

*Jessica van Geel (l) en Natalie Dubois (r) © Centraal Museum / Wessel Spoelder*

Natalie Dubois (1969) is conservator van het Rietveld Schröderhuis en conservator toegepaste kunst en design bij het Centraal Museum in Utrecht.. Voor dat museum was ze curator voor diverse tentoonstellingen zoals Rietvelds Meesterwerk (2017) en Dromen in Beton (2019). De tentoonstelling Stoel neemt Stelling (2023) werd genomineerd voor de Museumtijdschrift Tentoonstellingsprijs. Ook cureerde Dubois tentoonstellingen met werken van Rietveld en Schröder in Japan, Duitsland en Indonesië.

Jessica van Geel (1973) is schrijver, journalist en historicus. In 2018 verscheen I love You Rietveld, de lovend ontvangen biografie van Truus Schröder. Van Geel werkte jarenlang voor de NRC en schreef ook voor Vrij Nederland. Speciaal voor het Rietveld Schröderhuis ontwikkelde ze buurtwandelingen door Utrecht-Oost, waarbij ze de sporen volgt van Rietveld en Schröder.

*© Centraal Museum Utrecht / Rietveld Schröderarchief*

Als groot bewonderaar van de meubels van Gerrit Rietveld – buffetkast en rood-blauwe stoel hebben een plek in ons huis – is een boek als dit een feest om te lezen en te kijken. De grote rol van Truus Schröder was een ontdekking, maar talloze foto’s en zelfs het oude bord op de deur van het pand waarin Rietveld en Schröder zich gezamenlijk als architect presenteren – ze werkten met het bureau op de parterre en Truus Schröder woonde met haar gezin op de etage erboven – komt heel overtuigend over.

Spitwerk, speurwerk, de auteurs hebben een lange en opzienbarende ontdekkingsreis gemaakt voor zij zich aan het schrijven van dit boek zetten. Zij verzanden nergens in droge feitenrelazen maar zetten de twee bevlogen kunstenaars neer in hun streven naar licht, leven en liefde voor alles wat de wereld vernieuwen en daardoor verfraaien zou.

Het boek is een waar kunstwerk geworden, boeiend om te lezen, boeiend om te kijken, een biografie die de geschiedenis van het Rietveld Schröderhuis completeert.

Niets dan lof op alle fronten.

*Bijeenkomst in het Schröderhuis na de formele overdracht van het huis, 1983. Links (zittend): Binnert Schröder © Centraal Museum Utrecht / Rietveld Schröderarchief*

Natalie Dubois & Jessica van Geel – Rietveld Schröderhuis. Een biografie van het huis. ISBN 978 94 6494 123 4. Rietveld Schröder House. A Biography of the House. ISBN 978 94 6494 143 2. 896 pagina’s, €79,95. Veurne (B): Hannibal Books 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Kunst | Reacties uitgeschakeld

De MANIAC

Geplaatst op 14 april 2025 door Piet Windhorst

Het leven van John von Neumann

De grenzen van de technische ontwikkelingen.

Dit boek wordt een docu-roman genoemd, gebaseerd op feiten. Het gaat over wetenschappelijke uitvindingen zoals de atoombom, de computer en ten slotte de kunstmatige intelligentie. Centraal staat de geniale geleerde John von Neumann (1903-1957). Hij maakte deel uit van een groep joodse geleerden die bij het opkomend nazisme uitweken naar Amerika. De groep had als bijnaam de marsmannen.

Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste deel is een essay gewijd aan de natuurkundige Paul Ehrenfest. Het omvangrijke tweede deel gaat over Von Neumann. Verschillende personen vertellen hun ervaringen met hem. Het laatste deel gaat over een duel tussen het computerprogramma AlphaGo en de Zuid-Koreaanse grootmeester Lee Sedol.

Auteur

Benjamin Labatut (1980) is een Chileense schrijver die werd geboren in Rotterdam en opgroeide in Den Haag, Buenos Aires en Lima. Het blinde licht betekende zijn internationale doorbraak en werd vertaald in 30 talen.

De titel MANIAC is niet de naam van een persoon, maar de afkorting van Mathematical Analyzer Numeral Intergrator and Computer Model. Nu noemen we dit apparaat kortweg computer. Von Neumann was de uitvinder. De MANIC was nodig om de atoombom te kunnen ontwikkelen.

Het hoofdstuik over Paul Ehrenfest kent een heftig begin. Op 25 september 1933 schoot hij zijn zestienjarige zoon Vassily, die het syndroom van Down had, door het hoofd en richtte het wapen vervolgens op zichzelf. Ehrenfest was een gerespecteerd hoogleraar natuurkunde aan de universiteit van Leiden. Albert Einstein was een van zijn beste vrienden. Ehrenfest had grote moeite met nieuwe ontwikkelingen in de natuurwetenschap. Hij had bezwaren tegen de kwantummechanica. De schrijver zegt hierover: Als men de nieuwe wetten moest geloven die het innerlijke rijk van het atoom bestuurden, dan was de hele wereld plotseling niet meer zo solide en echt als die ooit was geweest. Er moet een speciale afdeling van het vagevuur zijn ingeruimd voor hoogleraren in de kwantummechanica, schreef hij aan Einstein.

Ehrenfest verachtte Von Neumann om zijn gebrek aan ethisch besef. Hij werd depressief en besloot uiteindelijk tot zelfdoding.

Het tweede deel is geheel gewijd aan János Lajos, alias Johnny von Neumann. Vooraf staan enkele bladzijden die steeds één zin bevatten. Twee voorbeelden: Hij was de slimste mens van de twintigste eeuw; Een buitenaards wezen in ons midden. Er is geen aparte levensbeschrijving aanwezig. Alle informatie komt van 20 collega-wetenschappers, vrienden en familieleden. Het zijn zeer verschillende bijdrages. Zo vertelt Eugene Wigner over zijn gezamenlijke schooltijd met Johnny. Deze was toen al een briljante leerling en schreef als scholier al ingewikkelde artikelen over wiskunde voor een wetenschappelijk blad. In zijn tweede bijdrage vertelt Wigner over de periode dat Neumann met Oppenheimer aan de atoombom werkte in het project Manhattan. Hij beschrijft Neumann als volkomen gewetenloos. In twee stukken schrijft ‘s mans echtgenote Klára Dan zeer negatief over hun huwelijk en zijn persoonlijkheid.

Uit de informatie blijkt dat Neumann achtereenvolgens bezig was met het ontwerpen van pure wiskunde, computers, de atoombom en tenslotte zelfreproducerende machines. Hij werkte steeds als een bezetene, ook toen hij al zwaar ziek was. In 1957 overleed hij aan kanker.

Het laatste hoofdstuk is getiteld LEE of De waanideeën van kunstmatige intelligentie. Het gaat over een duel tussen het computerprogramma AlphaGo en de Zuid-Koreaanse G-kampioen Lee Sedol. Ze spelen het ingewikkelde bordspel Go. Lee wordt verslagen en daarmee werd bewezen hoe ver de ontwikkeling van de niet-menselijke intelligentie al gevorderd is. Tegenwoordig spreken we van artificiële intelligentie of kortweg AI.

Het laatste hoofdstuk is het spannendst en komt nog het dichtst bij de roman, want het eerste stuk is een vrij saai essay met veel informatie over wetenschappelijke ontwikkelingen met bijbehorende termen en erg veel namen. Ook het relaas over Von Neumann is niet zo geslaagd. Het is moeilijk om uit deze 22 verhalen één duidelijk beeld van hem te destilleren,

De MANIAC wordt door de uitgever ten onrechte een roman genoemd. In de Detective & Thrillergids van Vrij Nederland wordt het boek als een thriller vermeld en krijgt daar de hoogste waardering: vijf sterren. Natuurlijk is het geen thriller, maar het is zeker vijf sterren waard. De thematiek is van groot belang: technici draven door met hun kennis, ze bedreigen de mensheid.

De schrijver laat duidelijk zien dat er verschil is tussen de geleerden. Paul Ehrenfest besefte de gevaren en pleegde zelfmoord. Johnny von Neumann daarentegen kende geen enkel ethisch besef. Hij werkte aan de waterstofbom en hij streefde naar een machine die het menselijk brein niet nodig zou hebben. De schrijver maakt de gevaren van de vertechnisering heel duidelijk.

Een noodzakelijk boek met een duidelijke boodschap.

Benjamin Labatut – De MANIAC. Vertaald uit het Engels (The MANIAC) door Dirk-Jan Arensman. ISBN 978-94-04-93169-93-7, 381 pagina’s, € 27,99. Amsterdam: Meridiaan uitgevers 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Diversen | Reacties uitgeschakeld

Een zwaluw in de kamer

Geplaatst op 10 april 2025 door Marianne Janssen

Queer-verhalen die je omarmen

Liefde kent duizend mooie gezichten.

Liefde. Het is voor kinderen het verhaal van de prins en de prinses, van sprookjes met een kus op het eind, van voorjaars- en najaarskriebels en van liefde dat is iets voor later. Tenminste, dat is voor velen de algemene gedachte. Maar zo zit het leven niet in elkaar. Liefde is het gevoel van mensen die van een ander houden, of dat nu man en vrouw zijn, twee vrouwen of twee mannen, oud en jong, jong en oud. Liefde laat zich lastig beschrijven, liefde is vooral een gevoel van warmte, genegenheid, tederheid en soms ook een vage onrust: is de liefde die ik voel normaal als anderen ánders liefhebben?

Over dat laatste gaat het boek met ‘Queer-verhalen’. Eveline van de Putte sprak met mensen die ánders liefhebben dan de liefde die meer doorsnee is. Jongens ontdekken dat ze op jongens vallen, meisjes ervaren dat meisjesliefde hún manier van liefhebben is. Kinderen groeien op bij een dubbel-stel ouders: twee mannen of twee vrouwen. Is dat anders? Ja. Is dat slecht? Welnee, als het in die relatie maar om liefde draait. Want liefde, échte liefde, dat is waar het om gaat en wat anderen – ‘gewone mensen – daarvan vinden, doet niet ter zake. Ieder schrijft zijn of haar eigen sprookje en het ‘happy-end’ kent vele gezichten.

Dit boek draait trouwens niet helemaal om liefde. Het draait om liefde én om anders-zijn. Een kind wil niet meer naar school omdat de armoede van het ouderlijk thuis zichtbaar wordt. Een ander kind wordt gepest en lijdt daar hevig onder. Weer een ander belandt in een rolstoel. Het zijn maar wat voorbeelden uit dit mooie boek. Wat de verhalen gemeen hebben is dat de hoofdpersonen ‘afwijken’ en daarmee (moeten) leren omgaan.

Auteur

Eveline van de Putte (1966) is trainer, fotograaf en verhalenverteller bij colleges en op congressen, in huiskamers en theaters. Die verhalen bundelt ze op thema in haar boeken. Inmiddels verschenen er van haar hand onder andere verhalen van ouderen in Suriname Fosten Fori, levensverhalen van oudere migranten in Nederland. In Nieuwe Namen staan levensverhalen van transgender ouderen en in Stormachtig Stil levensverhalen van roze ouderen. In Lucht beschrijft ze hoe ze de emotionele laatste dagen van haar moeder samen met haar doorbracht. Ze vond daarbij kracht in het Zeeuwse landschap.

Een zwaluw in de kamer is niet alleen een boek voor volwassenen, maar zou het ook heel goed doen in de bibliotheek als bundel voor opgroeiende jongeren, zogenoemde young adults. Tieners liggen vaak in de knoop met zichzelf, hun leeftijdgenoten, hun ouders en bovenal met hun seksualiteit. In deze verhalen kunnen ze lezen dat geen enkele relatie gek is, maar dat liefde vele gezichten kent die allemaal mooi zijn.

Vermeldenswaard zijn de schitterende illustraties van Linda Hirzmann.

Geen enkel minpuntje voor dit boek? Ja toch wel. Dit mooie boek is gedrukt op zwaar, halfglans papier en vervolgens verlijmd in de band. Helaas is de inhoud letterlijk te zwaar voor de kaft: na enige malen lezen, sluiten en openen liet de bundel los van de kaft. Heel jammer van zo’n mooie uitgave. Wie het in een bibliotheek opneemt zal het opnieuw dienen te lijmen of in te binden. Verder echter niets dan lof.

Eveline van de Putte – Een zwaluw in de kamer. Queer verhalen die je omarmen. Illustraties Linda Hirzmann. ISBN 978-90-83-418-43-8. 221 pagina’s, € 29,90. Maassluis: Uitgeverij De Brouwerij 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Diversen | Reacties uitgeschakeld

Lotgenoten

Geplaatst op 5 april 2025 door Adrianus

Naar San Sebastian en terug

Samen of apart?

Lola studeert psychologie in Amsterdam. Omdat ze een specialisatie in Utrecht volgt woont ze tijdelijk in het appartement van haar broer in Hoograven, want de laatste, Melle, volgt een koksopleiding in San Sebastian. In hetzelfde appartementencomplex woont ook lola’s pleegbroer Abel, Melle’s beste vriend. Dat deze heimelijk verliefd op Lola is ontgaat haar volkomen.

Het boek behandelt de complexe relaties tussen bovengenoemd drietal.

Auteur

Nathalie Windhorst (1972) werkt al jaren bij de publieke omroep als hoofd van de afdeling acquisitie. Ze is vaak op reis om documentaires aan te kopen en schrijft graag onderweg. Ze is gek op reizen, maakt stedentrips en bezoekt popconcerten. Ze woont met haar gezin in Utrecht. Na haar geslaagde debuut Reisgenoten is Lotgenoten het tweede deel van de romanserie De Utrechtse School, waar ook een deel van dit boek zich afspeelt en de hoofdpersonen uit Reisgenoten nu figureren.

De auteur laat Lola en Abel, steeds vanuit hun eigen perspectief, vertellen wat er gebeurt. Daarbij loopt het verhaal steeds verder door. Beide tonen hun gevoelens door toepasselijke muziek. Mocht de lezer bepaalde nummers niet kennen, dan kan zij of hij die stemming meekrijgen door de vermelde teksten. De volledige playlist wordt uiteraard vermeld.

Als blijkt dat ze allebei Corona hebben besluiten Lola en Abel samen uit te zieken. Als ze weer beter zijn komt er een onheilspannend bericht uit Baskenland: Melle is volledig ingestort. Lola en Abel besluiten hem te gaan ophalen. Als melle weer terug is in Utrecht moet Lola een andere kamer zoeken. Hoe moet het nu verder met Abel?

De plot is goed uitgewerkt. Er zit diepgang, vaart en humor (de ondeugende scène met de gele regenjas) in het verhaal, wat ik met veel genoegen heb gelezen. Op naar deel drie.

Nathalie Windhorst – Lotgenoten. De Utrechtse School 2. ISBN 978-90-472-1028-3, 114 pagina’s, Uitsluitend ebook € 13,99. Amsterdam: Loft Books 2025.

Geplaatst in Alle Boeken, Feel good | Reacties uitgeschakeld

Het appelmeisje

Geplaatst op 2 april 2025 door Piet Windhorst

Eindelijk wraak

Een ontspoorde sekte.

Deze Scandinavische thriller kent een heftig begin. Vidar Vendel komt thuis van zijn werk. De deur is niet op slot en in de hal hangt zijn vrouw Eva aan het plafond – dood. Door de plaatselijke politie worden rechercheur Idun Lind en haar partner Calle Brandt op de zaak gezet. Het is een gecompliceerde zaak waar veel mensen bij betrokken zijn. Godsdienst speelt ook een rol. Er worden Bijbelteksten verstuurd en er is een godsdienstige sekte bij betrokken.

Auteur

Tina N. Martin (1980) woont in het Noord-Zweedse Boden, aan de grens met Finland. Ook Het Appelmeisje speelt zich daar af. De debuutthriller is het eerste deel van een serie over rechercheur Idun Lind.

Het appelmeisje is een echte politieroman, het speurwerk staat centraal. Daarnaast wordt de politie geconfronteerd met het nodige geweld. Idun Lind komt goed uit de verf. Haar privéleven komt in beeld, onder andere de kennismaking met haar nieuwe buurvrouw die later nog een grote rol speelt in het verhaal.

Het grote aantal personen maakt het boek enigszins ingewikkeld. Sommige uitweidingen zijn voor het verhaal overbodig.

Over de christelijke gemeenschap het Paradijshof wordt uitvoerig verteld. Ze lijken vriendelijk en gastvrij, maar blijken er gruwelijke praktijken op na te houden, wat weinig met het christendom te maken heeft. Ik vraag me af of de schrijfster zich op een bestaande sekte baseert of dat ze deze zelf heeft bedacht.

Het boek bevat opvallend veel geweld. Het politieduo komt zelf ook in gevecht en niet zonder gevolgen. Lang blijven de daders en hun motieven onbekend wat het boek extra spannend maakt. De plot is behoorlijk ingewikkeld.

Een meeslepend thrillerdebuut.

Tina N. Martin – Het appelmeisje. Een Idun Lund thriller. Vertaald uit het Zweeds (Befriaren) door Nannie de Graaff. ISBN 978-94-005-1616-8, 429 pagina’s, €15,99. Amsterdam: A.W. Bruna 2025.

Geplaatst in Alle Boeken, Deel van een reeks, Detective / Thriller | Reacties uitgeschakeld

De biograaf

Geplaatst op 31 maart 2025 door Piet Windhorst

Moorden als verslaving

Een seriemoordenaar vertelt.

Tijdens een routinecontrole treft de politie het dode lichaam van een jonge vrouw aan in de kofferbak van een auto. De bestuurder, Alex Haentjes, wordt direct gearresteerd. Hij bekent en zinspeelt op betrokkenheid bij andere onopgeloste verdwijningen. Bij verhoren blijft hij zwijgen. Hij wil alles bekennen in een biografie. Haentjes eist dat de bekende biografieschrijver Bernard De Paepe zijn verhaal gaat opschrijven. Ten einde raad stemt de politie toe. Aanvankelijk heeft De Paepe geen zin, maar uiteindelijk gaat hij naar de gevangenis, waar hij in vele gesprekken achter de waarheid probeert te komen.

Auteur

Darline Degheldere is een Vlaamse thrillerschrijfster. In 2018 verscheen haar eerste roman Blanco. Deze werd genomineerd voor de Fintro Prijs Spannend Boek. Ook haar tweede roman De Vijfde Kamer werd genomineerd. De biograaf is haar derde thriller.

De Paepe wordt steeds bijgestaan door de vrouwelijk rechercheur Jazzlin Brown. Hij krijgt ook een lijst van verdwenen vrouwen. Die lijst bespreekt hij met Haentjes. Voor iedereen blijft het nog lang een vraag waarom Haentjes juist De Paepe wilde als biograaf. Na enkele vraaggesprekken komt Alex met het aangeven van de plaats waar Florence Stevens is gedumpt. Hij belooft min of meer dat hij ook andere vindplaatsen zal kenbaar maken. Ondertussen vertelt Alex ook dat hij bij zijn grootouders heeft gewoond. De tuinen van zijn grootouders en die van Bernard grensden aan elkaar.

De roman heeft ook een tweede verhaallijn die op cursief gedrukte bladzijden is te lezen. Daar wordt verteld over het leven van de eeneiige tweeling Bernard en Robert. Ze waren zeer ongewild en werden zwaar verwaarloosd. Dat werd nog erger toen hun vader overleed. Moeder werd prostituee en verslaafd aan drugs. Ze overleed aan een overdosis. De broers bleven in het huis wonen. De vraag waarom is Alex Haentjes steeds over de broers begon. Ook rechercheur Jazzlin gaat wroeten in het verleden van Bernard. Dit alles leidt tot een spannend en verrassend slot.

Een originele en boeiende thriller.

Darline Degheldere – De biograaf. ISBN 978-94-649-4547-8, 380 pagina’s, € 22,99. Sint-Amands (B): Hamley Books 2025.

Geplaatst in Alle Boeken, Detective / Thriller | Reacties uitgeschakeld