Nietzsche is nu nog actueel
Nieuwe vertaling van het sleutelwerk van het oeuvre van Friedrich Nietzsche. Het boek bevat vrijwel alle grondgedachten.
Dit werk dateert van 1882. Er zijn vijf hoofdstukken die boeken genoemd worden. Die boeken bevatten alleen maar aforismen. Aforismen zijn gedachten over bepaalde onderwerpen. Deze gedachten worden verwoord in korte, bondige uitspraken. Bij Nietzsche onstonden deze gedachten tijdens zijn wandelingen. Hij geeft zelf aan hoe deze aforismen gelezen moeten worden: met veel geduld en heel langzaam. Ze moeten vaak herlezen worden en geherkauwd als een koe. De lezer moet de teksten op zichzelf toepassen. In het Duits zegt hij einverleiben. Vertaler Hans Driessen maakt daarvan tot eigen vlees en bloed maken. Het zijn 383 aforismen, keurig genummerd. Het boek bevat ook gedichten: Grap, list en wraak en Liederen van prins Vogelvrij. Paul van Tongeren schreef een zeer verhelderend nawoord.
Auteur
Friedrich Nietzsche (1844-1900) is één van de invloedrijkste negentiende-eeuwse Duitse filosofen. Al op 24-jarige leeftijd werd hij hoogleraar filologie. Door zijn zwakke gezondheid verliet hij al na tien jaar de universiteit en wijdde hij zich volledig aan de filosofie. Enkele werken: Ecce homo, Aldus sprak Zarathoestra, Voorbij goed en kwaad en De antichrist.
Paul van Tongeren (1950) is emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek aan de Radbout Universiteit te Nijmegen. Hij is vooral werkzaam op het gebied van het Nietzsche-onderzoek en op dat van de fundamentele wijsgerige ethiek. Een paar recente uitgaven: Het Europees nihilisme, Friedrich Nietzsche over een dreiging die niemand schijnt te deren.
Inhoud
Is het wel mogelijk een samenvatting te geven van de inhoud van dit boek als het bestaat uit 383 ogenschijnlijk verschillende stukjes? In zijn nawoord deed Van Tongeren een poging. Hij constateert dat er wel degelijk sprake is van gelijksoortige thema’s in de aforismen. In boek I gaat het vaak over wetenschap. In boek II over kunst en over vrouwen. Hij rekent af met Schopenhauer en Wagner en spreekt zijn bewondering uit voor Shakespeare. Boek III handelt over religie en moraal. Het eerste stuk in dit hoofdstuk behandelt de dood van God. Hierna volgen teksten met kritiek op jodendom en christendom. Boek IV begint met het stuk over ‘amor fati’ (liefde voor het lot). Je moet alles wat het lot voor je beslist aanvaarden. Ook bevat het een stuk dat terugkomt in zijn volgende boek Aldus sprak Zarathoestra. In deel V wordt het probleem van het nihilisme van verschillende kanten belicht.
De krankzinnige man
Deze tekst uit boek III is de bekendste. In een eerdere vertaling van Pé Hawinkels heet dit verhaal De dolle mens, dicht bij het Duitse origineel Der Tolle Mensch. Driessen maakt er de krankzinnige man van, een juiste keuze, want uit het verhaal blijkt duidelijk dat het een dwaze, gestoorde man is. Hij loopt een plein op en roept dat God dood is. Juist omdat hij gestoord is wordt hij niet serieus genomen. Nietzsche beweert in dit verhaaltje niet dat God niet bestaat, maar dat de mensen hem hebben gedood. De mensen hebben God dood verklaard en nu moeten ze alleen verder. De krankzinnige is verdrietig. God is dood, wat moeten we nu?
Nietzsche en Luther
In vijf aforismen komt Luther voor. Hij wordt geprezen door Nietzsche. In de tijd dat de Kerk leed aan grote verloedering in Europa was Duitsland een uitzondering. Relatief gesproken is er nooit een volk christelijker geweest dan de Duitsers ten tijde van Luther. Wel heeft hij kritiek op Luther vanwege diens rol in de Boerenoorlog.
Prins vogelvrij
Dit is de titel van de verzameling gedichten aan het eind van het boek. Nietzsche streefde ernaar een volkomen vrije individu te worden, vrij als een vogel. Dit proces van vrijworden beschrijft Nietzsche als een dooiwind die ons moet verlossen van de ijzige starheid van de overgeleverde begrippen. Tegelijkertijd zorgt deze dooiwind er ook voor dat het ijs waarop we ons staande houden smelt. De individu zoekt volkomen onafhankelijk zijn eigen weg. De beeldspraak van de dooiwind gebruikte Nietzsche in zijn inleiding.
Een waardevol en toegankelijk boek voor de filosofieliefhebber.
Friedrich Nietzsche – De vrolijke wetenschap. ‘La gaya scienza’. Vertaald uit het Duits (Die fröliche Wissenschaft) door Hans Driessen en Ard Posthuma (gedichten). ISBN 978-94-6004-329-1, 351 pagina’s, € 22,50. Nijmegen: Vantilt 2018.