Maria Genova – Dansen op de muur. Mijn leven in oost en west. ISBN 978-90-8975-610-7, 159 pagina’s, € 16,95. Meppel: Just Publishers 2014.
Ervaringsdeskundige kijkt op een onorthodoxe manier terug op het Oost-Europa van voor de muur en vraagt zich af of men daar nu echt gelukkiger is dan vroeger.
Auteur en journalist Maria Genova (Plovdiv, Bulgarije 1973) groeide op in haar Bulgaarse geboortestad en kwam op haar 19e (vanwege de liefde) naar Nederland. Dat moet best een cultureshock zijn geweest. Veel landgenoten vinden dat ze van de hel in de hemel was terechtgekomen, maar Genova is het daar niet mee eens. Ze had het nog zo kwaad niet achter het IJzeren Gordijn en het lijkt erop of haar landgenoten van de regen in de drup zijn terechtgekomen. Ze schrijft hierover met een groot gevoel voor humor en weet zo ons, geboren en getogen in het kapitalistische Westen, een spiegel voor te houden.
Genova ontkent niet dat het communistische regime oppressieve kanten had, waar ook zijzelf als kind last van had. Zo knipte haar lerares in het zicht van de hele klas haar ‘te lange’ haarlokken af. Ook hanteerde de school belachelijke kledingvoorschriften. Ze is bepaald niet kritiekloos en constateert dat in alle Oostbloklanden verschillende zaken precies hetzelfde waren: ‘het niet tolereren van enige afwijking, de almachtige partij, de parades, de lange wachtrijen, de angst voor verklikkers, de halflege winkels en het ruilen van spullen’. Maar toch zijn haar herinneringen aan haar communistische jeugd best leuk. Ze zou niet willen ruilen met de Nederlandse pubers van nu, ‘die van gekkigheid niet weten wat ze met hun leven willen’. ‘Een miljoen mensen die een pilletje nodig hebben om gelukkig te zijn! En al die pillenslikkers gaan ervan uit dat wij ongelukkig waren omdat we in een dictatuur opgroeiden. Nou. Wij hoefden in elk geval geen pilletje te slikken om ons beter te voelen.’
Genova neemt zowel ‘haar eigen’ als ons systeem op de hak en dat doet ze kostelijk. Zij weet prachtig te relativeren. Ik zou nog veel voorbeelden kunnen noemen, maar wie echt geïnteresseerd is moet het zelf maar lezen. Eindelijk eens wat lichtere kost over het tijdperk van de muur. Het boek eindigt met een hoofdstuk Ostalgie en een aantal Oost-Europese moppen uit het beschreven tijdperk.
Maria Geneva is een hoogopgeleide allochtoon die het niet alleen in Nederland ‘gemaakt’ heeft, maar ook nog wat heeft toegevoegd aan onze cultuur. Ze heeft daar wel keihard voor gewerkt. Zo volgde ze onder meer vier jaar lang deeltijd colleges journalistiek in een uithoek van ons land. Ook schreef ze een aantal boeken, zie bijvoorbeeld http://bit.ly/1larHnV, http://bit.ly/1oEkIns en https://www.leeskost.nl/?p=3518.
Toch zijn er nog een paar vragen die ik Maria Genova, nu ze ruim twintig jaar in Nederland woont, zou willen vragen. Hoe Bulgaars is ze nog? Is ze nog steeds zuinig in haar levensstijl (huis, kleren, schoenen, eten, niets verspillen opvoeding van haar kinderen) of is ze langzamerhand net zo ‘kapitalistisch’ als haar Nederlandse omgeving? Heeft het feit dat ze een Nederlandse man is getrouwd daar ook mee te maken? Iets voor een blog, een artikel of zelfs voor een nieuw boek?
De onderdrukking ten tijde van het Communisme was een onweerlegbaar feit. Ik ben niet Duits, maar ik kan me eigenlijk niet voorstellen dat iemand op Die Linke, de partij van de voormalige communistische onderdrukkers stemt. Maar het is ook goed van de benadering door Maria Genova van het alledaagse communisme kennis van te nemen. En zeg nu eerlijk: Het is hier geen paradijs en in het huidige Oost-Europa helemaal niet.
Verfrissend boek dat helpt tegen het hokjesdenken over het voormalige Oost en West.
Dit boek is tevens op woensdag 21 januari 2015 besproken in het programma Puur Cultuur van MeerRadio.