Het intrigerende levensverhaal van Engelandvaarder en geheim agent Peter Tazelaar.
De ware soldaat van Oranje.
Victor Laurentius was 15 jaar toen hij het bejubelde boek De soldaat van Oranje las. Het verhaal fascineerde hem bovenmate. Niet zozeer vanwege de rol van die soldaat, de hoofdpersoon en auteur van het boek, Erik Hazelhoff Roelfzema, maar vooral door de rol van de man die steeds op de achtergrond bleef, Peter Tazelaar. Wie was die man, vroeg hij zich af, waarom weten we zo weinig van hem? Tazelaar was een van de mensen die hem ertoe bracht geschiedenis te gaan studeren.
En nu, zoveel jaar en diverse boeken later, schrijft hij dan eindelijk een levens-omvattend boek over de échte soldaat van Oranje. Want ondanks alle publiciteit en ondanks de veelgeprezen film en musical over de soldaat van Oranje is het hem duidelijk geworden dat niet Erik HR, maar Peter Tazelaar de echte held van het verhaal is. Film en musical zijn meerendeels fictie, en sterk geromantiseerd, maar de romantische ‘waarheden’ zijn voor velen als echte waarheden gaan leven, terwijl ze van geen kanten kloppen.
Peter Tazelaar wás bijvoorbeeld geen Leidse student, Peter was niet met een onderzeeboot naar de Nederlandse kust gevaren en werd al evenmin door de Duitsers gefusilleerd. En zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan met alles wat er niet gebeurde, maar ooit wel als feit werd vermeld. Toen Peter Tazelaar in 1993 overleed had hij een leven achter de rug als Engelandvaarder, geheim agent tijdens de oorlog, de dekolonisatie en de Koude Oorlog. Hij was een ware avonturier, zijn leven laat zich lezen als een avonturenroman.
Hij was een zwijger, een schelm, een mooie jongen die vier keer trouwde, twee kinderen had en in het leven stond als een kameleon, overal in staat onzichtbaar te worden terwijl onder de oppervlakte altijd nog de veenbrand van de oorlog smeulde, een vuur dat zijn leven lang niet zou doven. En échte verzetsheld ook. Bij zijn dood stond in de NRC: ‘Peter Tazelaar was een geboren verzetsheld. Onze vrede was niet voor hem weggelegd.’
Laurentius dook in Tazelaars leven. Hij wilde nu eindelijk eens de héle waarheid achterhalen, de sluier oplichten die over alle verhalen van Tazelaars leven hing. Dat vereiste intensief speurwerk, vooral omdat zo velen die Tazelaar meenden te kennen bij nader onderzoek nooit de hele waarheid hadden geweten. Het resultaat is verbluffend; Laurentius schreef een intrigerende historische studie die zich net als Tazelaars leven laat lezen als een avonturenroman. Niet Erik, maar Peter was de ware held. Alleen schreef hij nooit een boek dat als ‘oorlogsbijbel’ ging dienen. Daar was hij te zeer een achtergrondfiguur voor.
Auteur
Victor Laurentius (1973) studeerde geschiedenis aan de Ri8jksuniversiteit van Leiden. Zijn afstudeerscriptie ging over het nazi-kopstuk Seyss-Inquart, tijdens de bezetting Rijkscommissaris voor Nederland. Hij werkte voor het Nederlandse Rode Kruis (vermistenonderzoek) en is als historicus verbonden aan het Korps Inlichtingen en Veiligheid Prinses Alexia. Hij publiceerde onder meer: De Betuwe in stelling: de ondergrondse, 1940 – 1945, de stellingenoorlog en de evacuatie 1944-1945. Ook andere boeken volgden, onder meer over de Molukse woonoorden en hedendaagse kunstenaars. Hij is adjunct-hoofdredacteur van Bersama Magazine. In 2009 verscheen De grote Tazelaar: ridder en rebel, een biografie over de man waaraan hij nu in Spion in smoking als dieper gaand vervolg een historische studie wijdt.
In het bekende boek ‘Soldaat van Oranje’ van zijn kameraad Erik HR duikt Peter Tazelaar op sleutelmomenten op in het verhaal, maar, zo toont Laurentius aan, in werkelijkheid was Tazelaar de hoofdrolspeler tijdens een cruciale fase in de Tweede Wereldoorlog. Hij stond ook onbewust model voor een andere iconische spion, James Bond.
Laurentius komt in dit voortreffelijke boek met niet eerder gebruikt bronnenmateriaal en foto’s uit het familiearchief. De geschiedenis is eindelijk compleet, zoveel jaar na Tazelaars dood.
Een intrigerende biografie die iedereen aan zal spreken.
Victor Laurentius – Spion in smoking. Het intrigerende levensverhaal van Engelandvaarder en geheim agent Peter Tazelaar. ISBN 978-90-213-4075-3. 431 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Alfabet Uitgevers 2025.